شهر اربیل عراق  (به کردی: هه‌ولێر)، پایتخت اقلیم کردستان عراق و مرکز استان اربیل، از قدیمی‌ترین شهرهای دنیا است. در سال ۲۰۱۸ روزنامه دیلی میل، آن را پنجمین شهر امن دنیا معرفی نمود. اربیل، که شهرنشینی در آن قدمتی ۸۰۰۰ ساله دارد، چهارمین شهر بزرگ عراق بوده و هر ساله پذیرای گردشگران زیادی از نقاط مختلف جهان است. در این مطلب از سفرزون می‌خواهیم نگاهی به این شهر کهن و جاذبه‌های گردشگری آن داشته باشیم. با ما همراه باشید.

saadatrent

موقعیت مکانی و جغرافیایی اربیل

شهر اربیل در شمال کشور عراق، اقلیم کردستان، استان اربیل قرار دارد. فاصله‌ی آن با شهر موصل ۸۰ کیلومتر است و از بغداد نیز ۳۶۰ کیلومتر فاصله دارد. جمعیت این شهر در حدود ۹۳۳ هزار نفر است بوده و یکی از بزرگترین شهرهای عراق محسوب می‌شود.

نگاهی به تاریخ اربیل

تاریخ شهرنشینی در اربیل عراق به ۶ هزار سال پیش از میلاد می‌رسد. در نوشته‌های سومری(سه هزار سال پیش از میلاد) با نام «اوربلُم-اوربیلُم» از آن یاد شده و در نوشته‌های بابلی «اوربائیلو» نامیده شده است. علاوه بر قدمت بالای آن به لحاظ شهرنشینی، اربیل یکی از قدیمی‌ترین مکان‌های سکونت و حضور انسان نیز بوده است. به عنوان مثال، غاری به نام «شاندر» در آن وجود دارد که گونه‌ای از اجداد اولیه‌ی انسان‌ها به نام نئاندرتال‌ها، بین ۶۰ تا ۶۵ هزار سال پیش در آن می‌زیسته‌اند. مستندات تاریخی در روستای «چه‌می» نیز نشان می‌دهد که ۱۲ هزار سال پیش انسان‌هایی در آن زندگی می‌کرده‌اند و نشانه‌هایی از تحول در تمدن انسانی و گذر از دوره‌ی غارنشینی به دوره‌ی دامداری و کشاورزی در آن دیده می‌شود.

وجه تسمیه‌ی اربیل

می‌توان از دو دیدگاه به معنای کلمه‌ی اربیل نگاه کرد. این واژه از ریشه‌ی سامیِ (گروهی از زبان‌های آفریقایی-آسیایی که معروف‌ترین آن‌ها زبان‌های عربی، آشوری، عبری و آرامی هستند) «اربع ئیلا» گرفته شده که به معنی چهار ایزد است. در دوران آشوریان این شهر از مراکز مهم آیین پرستش ایزد ایشتار(عشتار) به شمار می‌رفت. در زبان کردی نیز به آن هه‌ولێر می‌‌گویند که از قلب آواییِ کلمه‌ی اربیل ایجاد شده است.

از طرف دیگر اربیل از دو بخشِ «ار» به معنی آریایی و «بیل» یا ویل به معنی شهر تشکیل شده و بنابراین معنای آن «شهر آریایی» است.

شهر کنونی اربیل عراق

اربیل که بر روی یک تپه‌ی باستانی واقع شده، دارای ۱۷۲ محله است. بخش قدیمی شهر، محله‌هایی همچون خانقاه، قلّات، مستوفی، بازار، تعجیل، سیداوه، مناره، سه‌تاقان و عرب را شامل می‌شود. اکثر ساکنان اربیل، کرد هستند، اما اقوامی همچون ترکمن‌های عراقی و آشوری‌ها نیز در آن زندگی می‌کنند. با توجه به ناامن بودن بخش‌های مرکزی و جنوبی عراق و مهاجرت کردهای نواحی دیگر به این منطقه، در سال‌های اخیر جمعیت آن افزایش چشمگیری یافته است. اقتصاد منطقه نیز به نفت و گاز، تجارت، گردشگری و کشاورزی وابسته است.

آدرس شهر اربیل عراق روی نقشه گوگل

جاذبه‌ها و مکان‌های دیدنی اربیل عراق

اربیل عراق یکی از قطب‌های مهم گردشگری در خاورمیانه است که در سال‌های اخیر پیشرفت زیادی داشته و روز به روز بر رونق آن افزوده می‌شود؛ تا آنجا که بسیاری، آن را با شهرهایی همچون دبی و بیروت قابل مقایسه می‌دانند. اربیل به واسطه‌ی مراکز خرید مدرن و مکان‌های باستانی‌اش معروف است. این شهر کهن، جاذبه‌های گردشگری فراوانی دارد که در ادامه به ذکر چند نمونه از مهم‌ترینِ این جاذبه‌ها خواهیم پرداخت.

  • ارگ اربیل

ارگ تاریخی اربیل که با نام هاولر نیز شناخته می‌شود، قدمتی ۸۰۰۰ ساله دارد. این شهر تاریخی کهن‌ترین شهر مسکونی دنیاست که در قلب اربیل واقع شده است. ساختمان‌های ارگ در ارتفاع ۲۵ تا ۳۵ متری از مناطق اطراف خود و بر روی تپه‌ای بیضی شکل به نام ماهور با مساحت ۱۰۲ هزار متر مربع قرار گرفته‌اند. از مهم‌ترین جاذبه‌های این ارگ می‌توان به یک مسجد باستانی، یک حمام عمومی، مغازه‌ی سوغات و عتیقه‌فروشی، موزه‌ی منسوجات کردی و چشم‌اندازهای باشکوهی از شهر اشاره کرد. ارگ تاریخی اربیل، در سال ۲۰۱۴ در لیست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.

آدرس ارگ اربیل روی نقشه گوگل

  • مناره‌ی مظفریه

مناره مظفریه
مناره مظفریه

مناره‌ی مظفریه (به کردی: مناره‌ی چولی) که در غرب اربیل عراق و در پارک مناره‌ قرار دارد، از دیگر جاذبه‌های تاریخی این شهر است. این بنای تاریخی در سال‌های ۱۲۳۲-۱۱۹۰ میلادی، توسط شاهزاده‌ی ترکمن، مظفرالدین گوکبوری ساخته شد. ارتفاعی برابر با ۳۶ متر دارد و در ساخت آن از آجر پخته استفاده شده است. مناره‌ی مظفریه دارای یک پایه‌ی هشت ضلعی و یک محور استوانه‌ای بلند است و بالکنی نیز بین پایه و محور قرار دارد. پایه با دو ردیف طاقچه به شکلِ کمان‌های تیز که در داخل قاب‌های مستطیلی جای گرفته‌اند،‌ تزئین شده است. نمونه‌هایی از خط کوفی نیز در این مناره به چشم می‌خورد.

مناره مظفریه
مناره مظفریه

 

  • قلعه‌ی بانمان (خانزاد)

قلعه‌ی خانزاد در فاصله ۲۲ کیلومتری اربیل عراق و در جاده‌ی اربیل-شقلاوه بر روی تپه‌ای کوچک واقع شده است. این قلعه در قرن شانزدهم به دستورِ شاهزاده‌ای کُرد، به نام خانزاد بنا شد. حدود ۴۰ متر ارتفاع دارد و در هر یک از چهار گوشه‌ی آن، برج مدوری از جنس سنگ و گچ به چشم می‌خورد. بیشتر قسمت‌های این بنای تاریخی باشکوه، به شکل اصلی خود باقی مانده است.

آدرس قلعه‌ی خانزاد روی نقشه گوگل

  • موزه منسوجات کردی

این موزه در داخل ارگ اربیل قرار دارد، که در آن انواع منسوجات قدیمی مانند قالیچه، لباس، پارچه و پشم طبیعی به نمایش گذاشته می‌شود. این بافتنی‌ها با استفاده از گل‌ها و گیاهان وحشی و به شکل کاملاً طبیعی رنگ شده‌اند و قدمت برخی از آن‌ها به چند قرن می‌رسد. بافندگی و ریسندگی همواره جزء جدانشدنی زندگی کردها بوده است؛ بنابراین این موزه به نوعی فرهنگ مردمان کرد را به تصویر می‌کشد. بخش بزرگی از قالیچه‌های این مجموعه از کردستان  ایران است.

آدرس موزه منسوجات کردی اربیل روی نقشه گوگل

  • شقلاوه

شهر تاریخی شقلاوه، تفرجگاهی کوهستانی است که در ۵۱ کیلومتری شمال شرقی اربیل عراق و بین دو کوه سورک و سفین قرار دارد. بیشتر جمعیت شهر را کردها و آشوری‌ها تشکیل می‌دهند. آبشارها و چشمه‌سارهای فراوان و درختان و سبزه‌زارهایی که بیشتر بخش‌های آن را در بر گرفته‌اند، شقلاوه را به گردشگاهی محبوب در بین توریست‌های داخلی و خارجی تبدیل کرده است. طبیعت زیبا و دل‌انگیز، در کنار آب و هوای مطبوع و دلپذیر باعث شده که شهر شقلاوه به عروس کردستان معروف شود.

در کنار این جاذبه‌های طبیعی، امکاناتی همچون هتل‌ها، کافه‌ها و رستوران‌های مختلف نیز در این شهر وجود دارد.

آدرس شهر شقلاوه روی نقشه گوگل

  • بازار قیصری

این بازار سرپوشیده که در مرکز شهر اربیل و جنوب ارگ باستانی آن قرار دارد، یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین بازارهای دنیا است که ساخت آن به اوایل قرن ۱۳ میلادی برمی‌گردد. در این بازار بزرگ و پر پیچ و خم، انواع مختلفی از محصولات شامل طلا، پارچه، ادویه‌جات، غذا، گوشت و… به فروش می‌رسد. بازار قیصریه کوچه‌های بسیار زیادی دارد که اکثر این کوچه ها دارای محصولات خاص و منحصر به فردی هستند. به عنوان مثال در برخی از کوچه‌ها تنها سوغاتی و محصولات محلی فروخته می‌شود. در گوشه‌ی شمال شرقی بازار قیصریه نیز، کوچه‌ای وجود دارد که در آن عسل کردی (که از بهترین عسل‌های دنیا است) و لبنیات محلی نظیر ماست و شیر و پنیر عرضه می‌گردد.

 

  • پارک سامی عبدالرحمن

پارک سامی عبدالرحمن
پارک سامی عبدالرحمن

سامی عبدالرحمن بزرگ‌ترین پارک شهر در خاورمیانه و یکی از بزرگ‌ترین پارک‌های دنیا محسوب می‌شود. این پارک که مساحتی برابر با ۲۰۰ هکتار دارد، در سال ۲۰۰۶ میلادی در اربیل عراق احداث گردید. درختان سر به فلک کشیده، باغ‌های رز، دو دریاچه‌ با فواره‌های چشم‌نواز و بنای یادبود شهیدان از جاذبه‌ها و دیدنی‌های آن است. بازار و رستوران نیز از دیگر بخش‌های موجود در پارک هستند.

پارک سامی عبدالرحمن
پارک سامی عبدالرحمن
  • پارک شاندر

پارک شاندر
پارک شاندر

پارک جدید شاندر (به کردی: شانه‌ ده‌ ر) در جنوب ارگ اربیل قرار دارد. این پارک به شکلی مدرن طراحی شده و فضاهای بازی متعددی برای کودکان دارد. در مرکز پارک، سالنی به شکل غار، برای برگزاری نمایشگاه‌های هنری ساخته شده است. بام نمایشگاه نیز، چشم‌اندازی زیبا از پارک و مجسمه‌های سنگی آن در اختیارتان می‌گذارد. فضای سبز، سکوت و آرامش حاکم بر پارک شاندر و دریاچه‌ای که در وسط آن قرار دارد باعث شده که محل مناسبی برای استراحت، تفریح و دوری از شلوغی‌های شهر باشد.

پارک شاندر
پارک شاندر
  • پارک آبی اربیل

اگر می‌خواهید تفریحی هیجان‌انگیز را در اربیل تجربه کنید، پیشنهاد می‌کنیم که سری به این پارک آبی بزنید. مساحت آن ۲۰۰۰ متر مربع بوده و شامل سرسره‌های آبی، استخر شنا، دریاچه‌ها، مراکز ماساژ، زمین تنیس، مرکز بولینگ، بازی‌های آبی، سالن‌های بازی متنوع، اسکیت روی یخ، مراکز بازی کودکان، کافه و رستوران است.