بازارهای ایران همگی نقش عمده‌ای در امور سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه داشتند و تاثیر جنبش‌هایی که از گذرگاه این مراکز اقتصادی به‌پا می‌خواستند را نمی‌توان نادیده گرفت. هرچند که با گذر زمان و حرکت جوامع به‌سوی مدرنیته بازارها دیگر تاثیر سابق خود را ندارند و تنها به مراکزی اقتصادی تبدیل شده‌اند اما همچنان نمی‌توان اثر آن‌ها را صفر در نظر گرفت. یکی از همین مکان‌های مهم در تهران قرار دارد. بازار بزرگ تهران یکی از همین مراکز مهم است که جایگاه ویژه‌ای در امور پایتخت و در نهایت، کل کشور داشته است

saadatrent

برای آشنایی بیشتر با این اثر تاریخی و هنری با سفرزون همراه باشید تا به بررسی همه‌ی جوانب این بازار بپردازیم و شناخت بهتری از آن به‌دست بیاوریم.

بازار بزرگ تهران از چه زمانی متولد شد؟

اگر بخواهیم خیلی دقیق در خصوص آغاز فعالیت بازار بزرگ تهران صحبت کنیم ابتدای این حرکت به دوران حکومت شاه طهماسب صفوی می‌رسد که چند مغازه‌ی پراکنده در مکان فعلی بازار  مشغول فعالیت بودند اما بازار طرفداران بسیاری نداشت و فعالیت آن بسیار محدود بود و نادیده گرفته می‌شد.

اما با روی کار آمدن حکومت قاجار و انتخاب تهران به‌عنوان پایتخت به دستور آغا محمدخان قاجار در ۱۲۰۰ هجری قمری به مرور بر اهمیت این شهر در نهایت بازار آن افزوده شد. بازار کوچک رو به رشد نهاد و حاشیه‌های غیرقابل سکونت آن ارزش بالایی پیدا کردند.

از سوی دیگری نزدیکی این مرکز تجاری با مقر حکومتی بر اهمیت آن می‌افزود. ارک قجری و امامزاده‌هایی در همسایگی بازار بزرگ تهران به آن حیات و هویت می‌بخشیدند.

بازار تهران
بازار تهران

قجر و گسترش بازار تهران

روند گسترش بازار بزرگ تهران همینطور پا به‌پای تحولات سیاسی و اجتماعی داخلی و خارجی ادامه پیدا کرد. به تناسب موقعیت مذهبی حاشیه‌ی بازار و حضور افراد مذهبی به‌عنوان تاجر در بازار بخش‌های مذهبی این مکان هم یکی یکی ساخته شدند. تکایا و مساجد مهم قاجار در همین ایام بنا شدند.

با گذر زمان و روی کار آمدن فتحعلی شاه چهارسوق بزرگ بنا شد که اتفاقی مهم در این بازار بود. این بخش به یکی از پر رفت وآمدترین قسمت‌های بازار بدل شد. این مسیر رشد پیشرفت چشمگیری داشت و هر روز به اعتبار و ارزش بازار می‌افزود.

اگر بخواهیم یکی از تاثیرگذارترین دوره‌های حکومتی را که تغییرات بسیاری را بازار ایجاد کرد باید از دوران ناصرالدین شاه بگویم. در همین روزگار بود که مهم‌ترین سراها و تیمچه‌ها در بازار بزرگ تهران ساخته شدند. این امر تا آن‌جا پیش رفت که هویتی مستقل و بسیار موثر برای بازار بزرگ ساخت.

قاجار و بازار
قاجار و بازار

تاثیرات بازار بزرگ در ایران

حیطه‌ی اهمیت بازار تنها در مسائل اقتصادی محدود نمی‌شد.همان‌طور که پیش از این اشاره شد بازار تهران با وجود اهمیتی که هر روز به آن افزوده می‌شد و فعالیت تاجران و حجره داران پر نفوذ، تاثیرات بسیاری بر مسائل مختلف کشور داشت و جریان‌های بسیاری را تولید و کنترل می‌کرد. در همین راستا حکومت‌ها از فعالیت‌های بازاریان وحشت داشتن و سعی در نظارت آن‌را داشتند.

ارتباط نزدیک بازاریان با جامعه روحانیت بر حساسیت موقعیت بازار می‌افزود. این مسئله با روی کارآمدن حکومت پهلوی و نوسازی‌های رضاشاه آرام آرام به سمت کمرنگ شدن می‌رفت و مدرنیته در تمام ابعاد جامعه ورود کرده بود. اما در همین ایام نیز سررشته‌ی بسیاری از تحولات از بازار بزرگ تهران آغاز می‌شد.

بازار بزرگ تهران
بازار بزرگ تهران

معماری بازار

این بازار که امروز ۱۰۵ هکتار مساحت دارد در طی تاریخ گسترده شد و در ابعاد مختلف آن تغییرات بسیاری رخ داد. معماری کلی این بازار بسیار پیچیده است و کوچه پس کوچه‌های بسیاری دارد که بر جذابیت گردشگری آن می‌افزاید.

طاق‌های ضربی و هواکش‌های سنتی از چشمگیرترین تزئینات بازار هستند. سقفی که به‌روی برخی از بخش‌های بازار قرار گرفته‌است در ابتدا وجود نداشته بعدها اضافه شده است. گنبدهای آجری یکی از زیبایی‌های خاص بازار هستند. همچنین سردر اصلی اهمیت بسیاری دارد.

معماری بازار
معماری بازار

بخش‌های مختلف بازار

در مسیر گسترش بازار تهران  به آن قهوه‌خانه، زورخانه، حمام، مسجد، کاروان‌سرا، سقاخانه و حسینیه‌هایی بنا شدند که هر کدام مختص به راسته‌ی خاصی بودند و توسط همان‌ها اداراه می‌شدند. میدان پانزده خرداد در بیرون از محدوده‌ی بازار و سبزه‌میدان در محدوده‌ی بازار قرار گرفته‌است. از گذرهای اصلی درون بازار می‌توان از گذر لوطی‌صالح نام برد.

بازار تهران
تیمچه حاجب الدوله

گذرگاه‌های اصلی مسقف

بازار بزرگ، بازار امیر، بازار عباس‌آباد، بازار زرگرها، بازار کفاش‌ها، حمام چال، مزینی، بازار زید، پاچنار، فراش‌باشی (نظام)، کبابی‌ها، باقرپور، بازار نجارها، حضرتی، نوروزخان، بازار مسجد جامع، بازار بین‌الحرمین، چهارسوق، خیاط‌ها، احمدی (حاجی ابوالفضل)، غریبان، منوچهرخانی.

سراها  

اباچی – ابوتراب – اتحاد – احمدی – اربابی – آزادی – اسلامی – اعظم – افراشته – افسر – اقبال – اکبریه – امیرکبیر – امین اقدس – انقلاب – ایوبیان – با تقوی – بابک – بازرگانان – بهار – بهنودی – بوعلی – بیهقی نو – پارسا – پارک – پایدار – پیروز – تقی‌زاده – تکیه – تهرانچی – توکلی – تیموری – جلیلی – جمهوری – جنتی – جواهریان – جوریز – چهاربازار – چهل‌تن – حاج ملاعلی کنی – حاج نادعلی – حاج‌حسن – حاجی حسن اول – حاجی حسن دوم – حاجی زمان – حافظ – حجاز – حدید – حریری – حسن‌نژاد – حمام قبله – خالقی – خدایی – خرم – خوانساری‌ها – خورشید – دالان‌دراز – دشتی – دلگشا – دوستعلی‌خان – رازی – راستی – رحیمیه ۱ – رحیمیه ۲ – رحیمیه ۳ – روحانی – روحانی قدیم (اخلاقی) – روحیه – روغنی‌ها – سادات – ساعتچی – سجاد – سعادت – سلاحی – سلطانیون – سلیقه – سلیمانی – سیدمحسن آهنگی –

شکروی – شکروی جدید – شیخ جعفر – شیرازی – صادقیه – صدر – صدریه – صدیق – صلحی – صمدیه – ضرابی – ضیافت – عادلی – عالی نو – عباسی – عبدالوهاب – عدل اسلامی – عربزاده – عزیزیان – عطاران – غرب – غفاری – فتاح – فرزانه – فولاد – قائم بزرگ – قائم کوچک – قدیانی – قیصر – کرباسی – کرمی – کیهان – گردن‌کج – گلستان – گلشن – گلشن‌شکن – لاله – ماشاءالله – ماهرو – محمدی – محیط – مریم – مستوفی – مشکات – مصباح – ملی – ممتاز – منصور – مهدی – مهدی‌زاده – موسوی مهر – میر علی‌نقی – میرزا اسماعیل – میرزاعباس – ناصری – نقالخانه – نو قزوینی‌ها – نواب – نور – نیازی – وحید – وزیری – وهابیه – یزدی‌ها – یمین

سراهای بازار تهران
سراهای بازار تهران

پاساژها

۱۱۰ – احمدی – ارباب‌زاده – آرش – آزادی – اسلامیه – اقدسیه – امیر – آنتیک – آهن – ایده‌آل – ایده‌آلی – ایران‌یراق – برقعی – بری – بهبهانی – بهرامی – بوستان – پردیس – تجارت – جعفری – جهان – جوادیون – جواهریان – حاتمی – حضرتی – حمید – دربنده – دیانت – رحمتی – رحیمی – رز – رضا – زاد – زمرد – سعادت – سعید – سیدجعفر – شریف – شمس – شناور – شهرابی – شیروانی – صدف – صدقیانی – صفا – صنایع – ظفر – عادلی – عظیمی – علوی – علی کراچیان – غنی‌آبادی – فجر – فرد حسینی – قادری – قدسی – قیصریه – کاشانی – کاشی‌ها – کامیاب – کاووسی – کلاهدوز – کمالی – کمیلیان – کویتی‌ها – کویتی‌های جدید – گل‌ها – لطفی‌پور – مباشر – مسعود – منصور – مهتاش – موقوفه خازن الملک آهنگی – میلاد – ناصر – نصیری – نور – نیکبخت – وحدت – وطن – وین – یکتا

بازار و بازارچه

امیر – آهنگران – بزرگ – بین‌الحرمین – پردیس – پرسپولیس – خلیج فارس – خیاط‌ها – دروازه نو – دوبی – رضا – زرگرها – زید – طوسی – عباس‌آباد – قیصریه – کفاش‌ها – کیش – کیلوئی‌ها – لوازم تحریر – مسجد جامع – مسگرها – ملی – نجارها – نیک

بازارچه ها
بازارچه ها

مرکز و مجتمع تجاری

احسان – ایران – پوشاک کویتی‌ها – تندیس – توحید – حافظ – خیام – دلشاد – سرپولک – صداقت – قائم – کارآمد – گلستان – محمد – میلاد

تیمچه‌ها         

باوفا – توجه – حاجی ابوتراب – فرد -حاجب الدوله

دالان‌ها          

سوم – توتون‌فروشان

بازار فرش
بازار فرش

بازار تهران را باید از نزدیک دید و در تمام بخش‌ها سرک کشید. از عطر ادویه‌ها سرخوش شد و در رنگارنگی چینی‌ها شوق کودکانه پیدا کرد. رگه‌های درخشندگی بلورها و سرخی راسته‌ی طلا فروش‌ها با هزار رنگ و چین دیگر که در حجره‌های فرش فروشی چشم‌ها را خیره می‌کنند تنها بخشی از جذابیت‌های این بازار هستند.

قیمت‌های این بازار نسبت به سایر نقاط تهران بسیار پایین‌تر و به‌صرفه است و شما می‌توانید تمام خریدهای خود را در همین مرکز انجام دهید.

 

رستوران های بازار بزرگ تهران

یکی دیگر از جذابیت‌هایی که در کنار هیاهو و رفت و آمد بازار وسوسه انگیز است رستوران‌های اطراف بازار هستند که اغلب آن‌ها خاطرات بسیاری را در این منطقه ساخته‌اند و شاهد اتفاقات بسیاری بوده‌اند. از مهم‌ترین رستوران‌ها و سالن‌های غذاخوری بازار می‌توان به این موارد اشاره کرد:

رستوران های بازار بزرگ تهران
رستوران های بازار بزرگ تهران
  • چلوکبابی نایب
  • شمشیری
  • چلوکبابی حاج مرشد
  • قدح
  • مسلم
  • شرف الاسلامی
  • کباب سرای حاج حسین مروی
  • چلوکبابی جوان

آدرس بازار 

دسترسی به بازار بزرگ تهران از همه‌ی نقاط شهر آسان است. یکی از بهرتین انتخاب‌ها استفاده از مترو است. همچنین پایانه‌های تاکسیرانی یکی دیگر از انتخاب‌های شما است. این بازار در میان خیابان‌های مولوی در جنوب، مصطفی خمینی (سیروس سابق) در شرق، پانزده خرداد (بوذرجمهری سابق) در شمال و خیام در غرب قرار گرفته‌است. گشت و گذار در این منطقه یاد تهران قدیم را برای شما زنده می‌کند.

آدرس بازار بزرگ تهران روی نقشه گوگل

آیا از این بازار مهم بازدید کرده‌اید؟

کدامیک از بخش‌های بازار تهران برای شما جذابیت بیشتری دارد؟

اگر نکته‌ی دیگری در خصوص این مکان می‌دانید برای ما بنویسید.