خانه بروجردی ها ؛ مظهر تکامل خانه های ایرانی

شاید کمتر خانه‌ای بتوان یافت که در آن همه چیز به حد کمال مطلوب رسیده باشد. از جانمایی و فضای سبز و تهویه طبیعی گرفته تا نقشه و تزئینات و ریزه کاری‌ها، همه و همه طوری کنار هم قرار گرفته باشند که در یک کل منسجم، ایده‌آل و اعجاب‌انگیز به نظر برسند. به گونه‌ای که نتوان بهتر از آن را به تصور درآورد. اگر در تاریخ به دنبال چنین خانه‌ای می گردید، بدون تردید خانه بروجردی‌ها شما را راضی خواهد کرد! این خانه که در شهر تاریخی کاشان واقع شده و از پر‌بازدیدترین جاذبه های این شهر است، در سال ۲۰۱۵ به عنوان انتخاب برتر یونسکو از نظر محبوبیت جاذبه تاریخی اعلام شد. با سفرزون همراه باشید تا اندکی این خانه ایده آل را سیاحت کنیم.

خانه بروجردی ها یادگاری از عشق

کاشان شهری تاریخی در شمال استان اصفهان است که عمدتن آن را به گلاب قمصر و حمام فین اش می‌شناسند. غافل از آنکه در دل محله‌های قدیمی اش هم گنج‌هایی نهفته است تماشایی. در خیابان علوی و محله تاریخی سلطان امیراحمد خانه‌ای واقع شده که داستان جالبی دارد. بازرگانی نطنزی به نام سید مهدی که به علت مراودات تجاری و سفرهای زیادش به شهر بروجرد، به بروجردی معروف شده، عاشق دختر یکی از اعیان شهر به نام سید جعفر طباطبایی می‌شود.

نمای ۳۶۰ درجه خانه بروجردی ها

سید جعفر که خود در خانه بسیار مجللی که امروز به نام خانه طباطبایی ها مشهور است سکونت داشته، کسی را لایق ازدواج با دخترش می دانسته که بتواند خانه‌ای همانند خانه خود او بسازد. این شرط باعث می شود که سید مهدی بروجردی معمار همان خانه طباطبایی ها را به خدمت گرفته و خانه‌ای در خور شأن عروس خانم بنا کند. از همین جا می توان حدس زد که سرنوشت خانه‌ای که سنگ بنایش را با عشق گذاشته باشند، چه خواهد بود!

در سفرزون بخوانید:  خانه طباطبایی ها ؛ کاشان زیباتر از یک شهر

بخش‌های مختلف خانه بروجردی ها

خانه بروجردی‌ها در زمینی به مساحت ۱۷۰۰ متر مربع و در دو بخش بیرونی و اندرونی ساخته شده است. تنها بخشی که بین هر دو مشترک است سردر اصلی و هشتی ورودی است. اندرونی خانه شامل دو قسمت شمالی و جنوبی است و هنوز تحت مالکیت خصوصی قرار دارد. قسمت جنوبی دارای یک حیاط مرکزی و تالار بزرگ پذیرایی مزین به آیینه کاری است و در دو طرف تالار بالاخانه هایی ساخته شده که رو به داخل تالار باز می شود. قسمت شمالی هم عبارت است از یک حیاط خلوت، اتاق پنج دری ساده، صندوق خانه، اتاق نشیمن و سردابی بزرگ که این سرداب در حقیقت طبقه ی تحتانی تالار بزرگ قسمت اندرونی است.

قسمت بیرونی خانه در حقیقت همان عمارت و حیاطی است که اکنون مورد بازدید علاقه‌مندان قرار می گیرد. برای ورود به بخش بیرونی از راهروی طولانی و شیب‌داری که مانع از دید مستقیم به داخل خانه است، گذشته و به میانسرا وارد می‌شویم. این راهرو به مهتابی مستقر در جبهه ضلع شمالی حیاط متصل می‌شود. مهتابی فضای ایوان مانند و بدون سقفی است که بالاتر از سطح حیاط قرار می‌گیرد و معمولا از سه طرف بسته و از جهت چهارم به فضای باز مشرف است.

در قسمت شمالی و در پس مهتابی وسیع آن اتاق پنج دری واقع است که محل پذیرایی میهمانان بوده و در طرفین آن اتاق‌های سه دری قرار دارند. بدنه بیرونی این اتاق‌ها و نیز داخل اتاق پنج دری با گچبری‌های بسیار ظریف و هنرمندانه‌ای با طرح گل و مرغ زینت یافته است. در زیر این بخش نیز یکی از زیرمین‌های خانه قرار دارد. این بخش از خانه به علت نورگیری مناسب، بیشتر در زمستان مورد استفاده قرار می‌گرفته و به بخش زمستان‌نشین خانه معروف است.

در سفرزون بخوانید:  جاهای دیدنی کاشان ، گشتی مهیج در تاریخ معماری

جزئیات معماری خانه بروجردی ها

خانه بروجردی‌ها متناسب با خصوصیات اقلیمی و شرایط آب و هوایی منطقه کویری کاشان طراحی و ساخته شده است، به گونه‌ای که در گرمای شدید تابستان هوای خنک و بسیار مطبوعی از طریق بادگیرهای واقع در بالای پشت بام به‌ صورت طبیعی و دائمی به زیرزمین‌ها سرازیر شده و در آن‌ها جریان می‌یابد.

تابستان‌نشین، که مهم‌ترین و اصلی‌ترین بخش خانه بروجردی‌ها است، مقابل ورودی اصلی و پشت به آفتاب واقع شده و شامل دو اتاق، تالار اصلی، دو سرپوشیده فرعی، یک سرپوشیده اصلی، دو گوشواره، یک شاه‌نشین و تالار طَنَبی است. در مرکز آن، گنبدی با نورگیرهای زیبا و تزئینات مقرنس‌کاری قرار دارد. ایوان اصلی در محور تقارن تابستان‌نشین، پس از حیاط، عامل دوم در تقسیم فضا و برای استفاده ساکنان در فصل گرما است. در دو جانب ایوان و تالار طنبی، راهروهای ورودی و اتاق‌های نشیمن قرار گرفته‌اند که چشمگیرترین آثار تزئینی در همین قسمت به کار رفته است.

نکاتی در خصوص تزئینات خانه بروجردی ها

اما شاید جالبترین نکته در تزئینات خانه بروجردی ها نقاشی های این بنا باشد که زیر نظر دو هنرمند بزرگ و نامدار نقاشی ایران در دوره ی قاجاریه، یعنی میرزا ابوالحسن غفاری کاشانی ملقب به صنیع الملک (بنیانگذار اولین مدرسه ی نقاشی در ایران) و برادرزاده اش میرزا محمد خان غفاری کاشانی (کمال المک) در شیوه های متنوع با رنگ و روغن و آبرنگ ترسیم شده. همچنین طرح های گچبری خانه با نظارت این دو استاد تهیه و به انجام رسیده است در فرآیند ساخت خانه بروجردی ها که قدمتش به سال ۱۲۹۲ ه.ق بازمی گردد بیش از ۱۵۰ بنا و هنرمند گچ‌کار و آینه‌کار در طی هجده سال نقش داشته اند و تمام فنون معماری سنتی ایرانی را در حد کمال به کار گرفته اند.

در سفرزون بخوانید: خانه عباسیان ، لذت تماشای هنر در هندسه‌ی یک بنا

خانه بروجردی ها با دارا بودن تزئینات متنوع و بسیار ظریف و هنرمندانه و نبوغ و خلاقیت شگرف معماری، به نوعی معروف‌ترین و مهم‌ترین خانه تاریخی ایران و سمبل بناهای مسکونی ایران به‌شمار می‌رود. تمامی ایده آل های یک سکونت گاه تاریخی یکجا جمع شده اند تا شما با بازدیدی یک ساعته آنچه را می توانستید در خیالتان بپرورانید، در عالم واقعیت و درست مقابل چشمانتان ببینید.