دریاچه تخت سلیمان ؛ نگهبان آتش

دریاچه تخت سلیمان پر است از رازهای گوناگون و در طول تاریخ چهره سلاطین و پادشاهان زیادی را به خود دیده است. اولین بار که تصاویر دریاچه تخت سلیمان را دیدم گمان می‌کردم بصورت مصنوعی و توسط حاکمان پیشین ایجاد شده باشد و هیچ‌گاه تصورش را هم نداشتم که اصلی‌ترین بخش تمامی این مجموعه باستانی همین دریاچه است. این دریاچه یکی از رمزآلودترین نقطه‌های تاریخی فلات ایران است و افسانه‌ها و روایات تاریخی مهر تاییدی بر این باور هستند. تخت سلیمان دریاچه‌ای است که گذر تاریخ و تمدن‌ها را در دل خود نهفته دارد. با سفرزون همراه باشید تا پرده از اسرار این دریاچه شگفت‌انگیز برداریم.

دریاچه تخت سلیمان ، شاهد تاریخ

این دریاچه و محوطه تاریخی بزرگ اطرافش در ۴۵ کیلومتری شمال شرقی شهر تکاب واقع شده است. گفته می‌شود که این ناحیه پایتخت اشکانیان بوده است. تا قبل از ورود اسلام این محل بزرگترین مرکز آموزشی، مذهبی، اجتماعی و عبادی ایرانیان محسوب می‌شده و اهمیت بالایی داشته است. گنزک، کنزک، گنجک، گنزه، جنزه، گنجه، گنگ، گنزکا، کادزا، گنذزک، گنژگ، گادزاکا، جزن، جزنق، ستوریق، شیز، چیچست و چوچست تمامی نام‌هایی هستند که در طول تاریخ به این محل داده‌اند که خود حکایت از اهمیت و تاریخ کهن آن دارد.

اقوامی همچون مادها، هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان و مغولان هریک در دورانی اطراف این دریاچه زیسته‌اند و در نهایت دریاچه شاهد تاریخ بسیاری از این اقوام بوده است. این‌جا را محل تولد زرتشت می‌دانند و آتشکده بزرگ آذرگشنسپ در آن بنا شده بوده که آتش جاودان این معبد تا هفت قرن فروزان باقی می‌ماند. آتشکده آذرگشنسپ یکی از سه آتشکده مقدس زرتشتیان و نماد قدرت آیین زرتشتی به‌شمار می‌رفته است.

ویژگی های دریاچه

آب چشمه رسوبی دریاچه تخت سلیمان از عمق بیش از ۱۱۲ متری و از درون زمین می‌جوشد. شاید برایتان جالب باشد بدانید که چرا عمق دریاچه اینقدر زیاد است! در حقیقت بدلیل بالا بودن رسوبات چشمه آرتزین تامین کننده آب دریاچه و در گذر زمان با رسوب شدن املاح آب، لبه‌های چشمه بالا آمده و امروزه تا این ارتفاع رشد کرده‌اند. مهمترین آثار باستانی قرار گرفته در اطراف دریاچه بقایای بجای مانده از آتشکده آذرگشنسپ و تالارهای دوره ساسانی هستند.

طول دریاچه ۱۱۰ متر است و عرضی به طول ۸۰ متر دارد. آبی که از چشمه کف دریاچه می‌جوشد در ابتدا ۴۰ درجه سانتی‌گراد دما دارد اما با رسیدن به سطح دریاچه این عدد به ۲۱ درجه می‌رسد. دمای دریاچه در تمامی طول سال ثابت و بدون تغییر است.

به‌دلیل وجود مقادیر زیادی از عناصر سخت مانند منیزیم، پتاسیم، سدیم، سولفات، کلر و کلسیم نوشیدن آب دریاچه ممکن نیست و نمی‌توان حیاتی در سطح آن و یا اعماق دریاچه پیدا کرد. دو جوی در شمال و جنوب محوطه، آب سرریز شده از دریاچه را به سوی مزارع زراعی هدایت می‌کنند. تپه‌ای که دریاچه و محوطه باستانی بر روی آن قرار گرفته‌اند ۶۲ متر ارتفاع دارد و رسوبات حاصل از چشمه کف دریاچه آن را بوجود آورده است. به‌طور میانگین هرساله ۹ میلی‌متر رسوب بر روی این تپه ایجاد می‌شود.

افسانه‌های دریاچه

افسانه‌های دریاچه تخت سلیمان بیشمارند و همین موضوع موجب سردرگمی تاریخدانان شده و نمی‌توان صحت هرکدام را واقعا تایید کرد. در ادامه تعدادی از این روایات را مرور خواهیم کرد تا به اهمیت بالای آن پی ببریم.

در سفرزون بیشتر بخوانید: جاهای دیدنی مشگین شهر ، نمایی باستانی در طبیعت ناب آذربایجان

شکل‌گیری دریاچه

روایات گوناگونی درباره چگونگی جوشیدن چشمه دریاچه وجود دارند. برخی اعتقاد دارند که سلیمان پیامبر عصای خود را به زمین می‌کوبد و از محل اصابت عصا چشمه‌ای جوشان بیرون می‌آید که کم کم به دریاچه امروزی تبدیل شده است.

عده‌ای نیز بوجود آمدن دریاچه را به هرمزد پادشاه ایرانی نسبت می‌دهند. می‌گویند که او پس از شنیدن خبر تولد حضرت عیسی فرستاده‌ای با پیام تبریک و سلامتی به نزد حضرت مریم می‌فرستد و او نیز کیسه‌ای خاک برای هرمزد در بازگشت به فرستاده می‌دهد. فرستاده در بین راه و در محل تخت سلیمان بیمار می‌شود و کیسه را پیش از مرگ همان‌جا دفن می‌کند. پادشاه پس از شنیدن این خبر دستور ساخت تعدادی ساختمان در این محل می‌دهد و همزمان با ساخت‌وساز چشمه‌ای از زمین می‌جوشد که مایه آبادانی محل می‌گردد.

گنج‌های درون دریاچه

مشهورترین افسانه‌های روایت شده درباره این دریاچه به گنج‌های فراوانی که در اعماق آن وجود دارد ارتباط دارند. با وجود آن‌که برخی روایات تاریخی به بودن اشیای قیمتی در دریاچه تخت سلیمان گواهی می‌دهند اما در دوره‌های تاریخی پیشین هیچ کس چیزی پیدا نکرده است. در ادامه برخی روایات تاریخی را دوباره بازگو می‌کنیم که وجود اشیای قیمتی گرانبها در دریاچه را تایید می‌کنند.

احتمالا دورترین اتفاقی که به وجود اشیای قیمتی اشاره دارد به سلسله هخامنشی و دوران کوروش کبیر باز می‌گردد. می‌گویند پس از غلبه بر پادشاه لیدیه، اولین پادشاهی که ضرب سکه را رواج داد، اموال بسیاری بدست آمد و هنگام بازگشت به ایران خزانه اشیای قیمتی او را به عنوان نذر در آب مقدس دریاچه انداخت.

روایت‌های دیگر از این دریاچه افسانه‌ای

روایتی دیگر به جنگ‌های میان رومیان و اشکانیان و در سال ۳۶ پیش از میلاد اشاره دارد که طی آن‌ها قلعه تخت سلیمان توسط آنتونیو محاصره می‌شود. نگهبانان آتشکده مقدس در این زمان‌ها با انداختن اشیای قیمتی موجود در آتشکده و معبد به داخل دریاچه آن‌ها را از دسترسی دشمن در امان نگاه می‌دارند و نیز برای حفظ خود از دشمن همزمان اشیا را نذر دریاچه و خدای آب می‌کنند. به باور زرتشتیان این دریاچه به الهه آب یعنی آناهیتا تعلق دارد و ریختن این اشیا به عنوان نذری کاری مرسوم بوده است.

خسروپرویز و روم شرقی همواره در جنگ بودند. در سال ۶۲۴ پیش از تصرف کامل قلعه تخت سلیمان موبدان نذورات و گنج‌های درون آتشکده را در دریاچه ریختند تا دشمن دستش به آن‌ها نرسد.

در زمان وقوع جنگ‌های ایرانیان و اعراب در صدر اسلام نیز با اشغال ایران بعید نیست گنج‌هایی مجدد به درون دریاچه ریخته شده باشد. به این ترتیب باید گنجینه‌ای عظیم در داخل دریاچه دفن شده باشد.

انگشتر حضرت سلیمان

برخی احتمال می‌دهند که انگشتر سلیمان نبی در کف دریاچه وجود داشته باشد. بر اساس باورها و روایات این مجموعه را حضرت سلیمان بوسیله قدرت‌های ماورالطبیعه ساخته که این قدرت بواسطه این انگشتر جادوویی در او وجود داشته است. طبق افسانه‌ای، شیطان انگشتر او را به درون دریاچه می‌اندازد و با ظاهر سلیمان بر تخت پادشاهی تکیه می‌زند. برخی از گم شدن انگشتر درون دریاچه برای همیشه می‌گویند و عده‌ای هم اعتقاد دارند یک ماهی انگشتر را خورده بوده و سلیمان آن را درون شکم ماهی پیدا کرده و قدرت خود را مجددا بازمی‌یابد.

افسانه‌ها و باورهای دیگر

برخی افراد تخت سلیمان را محل نگهداری گرال می‌دانند. گرال جام مقدس مسیح است که در آخرین شب قبل از مرگش از آن می‌نوشد. تاکنون هیچ اثری از این جام دیده نشده است.

عده‌ای شهر تخت سلیمان را محل زندگی سلیمان پیامبر می‌دانند و اعتقاد دارند او بخاطر داشتن ارتباط با نیروهای فرازمینی توانسته سازه‌هایی عظیم در این محل برپا کند که افراد عادی از عهده‌اش بر نمی‌آیند. گل کف دریاچه تخت سلیمان به باور عده‌ای دارای خاصیتی سحرآمیز است که هر جانوری را می‌بلعد و به قعر دریاچه می‌برد.

دریاچه تخت سلیمان بسیار برای زرتشتیان مقدس است و اهمیت بالایی در بین پیروان این دین دارد.

کاوش‌های صورت گرفته در دریاچه

نمای ۳۶۰ درجه تخت سلیمان روی نقشه گوگل

این روایات تاریخی و متعدد سبب شده‌اند در طول تاریخ بسیاری برای پیدا کردن گنج‌های باارزش درون دریاچه، وارد آن شوند. دو عامل عمق زیاد دریاچه و رسوبات فراوان معلق درون آب موانع بزرگی بر سر راه کاوشگران بوده‌اند. اولین غواصانی که وارد دریاچه شده‌اند هیاتی آلمانی بوده‎‌اند که به گودالی در وسط دریاچه به عمق ۱۱۲ متر و ده کانال ورود آب در حاشیه دریاچه دست پیدا می‌کنند. اما رسوبات و فشار داخل آب به قدری بالا بوده که اجازه نمی‌دهد چیزی درون دریاچه کشف کنند.

چند سال پس از ورود آلمانی‌ها این ایرانیان بودند که به آب می‌زنند. غواصان ایرانی می‌گویند که رسوبات زیاد درون آب به قدری زیاد بوده که در عمق سه متری میدان دیدشان تا دو متر و در عمق ۱۵ متری تقریبا به صفر می‌رسد. ذرات معلق درون آب اجازه ورود نور خورشید به درون آب را نمی‌دهند و نور چراغ قوه تنها تا ۳۰ سانتی‌متری را برای آنان قابل مشاهده می‌کرده است.

این دریاچه چطور کشف شد

آدرس دریاچه تخت سلیمان روی نقشه گوگل

با رسیدن به یکی از طاقچه‌های دریاچه ۳۰ تا ۴۰ سانتی‌متر املاح زرد رنگ انباشته شده بر روی سطح راه می‌یابند و با شیبی تند مسیر کف دریاچه ادامه پیدا می‌کند. با وجود ابعاد سطح دریاچه در عمق پایین‌تر شاهد افزایش ابعاد آن بین ۳ تا ۱۰ متر هستیم که باعث شده دریاچه شکلی شبیه به قیف سر و ته پیدا کند.

تیم ایرانی گودال کشف شده توسط آلمانی‌ها را پیدا نکردند اما ۹ کانال ورود آب را نیز شناسایی می‌کنند. تنها اشیایی که این تیم ایرانی در کف دریاچه می‌یابد تعدادی زباله بود که وانت و واگن هیات کاوشگر آلمانی جزوشان بوده است. حیات جانوری تنها در سطح آب‌های دریاچه تخت سلیمان وجود دارد و کمی که در آن پایین بروید دیگر خبری از آن ماهی‌های آکواریومی روی آب هم نخواهد بود.

تجربه سکوت دریاچه تخت سلیمان

نکته‌ای که گفتنش ضروریست خطرات شنا در آب‌های دریاچه است. در اطراف دریاچه تخت سلیمان تابلوهای متعدد از ممنوع بودن شنا در آب‌ها خبر می‌دهند و آرامگاه برخی از کسانی که به درون دریاچه رفته و هرگز بازنگشته‌اند نیز قابل مشاهده است. پس بدلیل شرایط خاص دریاچه و نیز محافظت از این نگین گرانبها جدا از آب‌تنی درون آب‌های آن اجتناب کنید. همچنین از نوشیدن آب آن جدا جلوگیری کنید تا بدلیل عناصر سنگین موجود در آب دچار مشکلات روده و معده نشوید.

این مجموعه تاریخی در کنار جاده تکاب به زنجان قرار دارد و از اردیبهشت تا اوایل تابستان بهترین زمان برای دیدن از دریاچه و منطقه باستانی تخت سلیمان است. در این موقع از سال کوه‌ها و طبیعت اطراف همگی سبز و پوشیده از گل‌های رنگارنگ است و چشمه‌های جوشان از هرکجا بیرون زده‌اند. البته در فصل زمستان نیز بخاری که به‌دلیل گرم بودن آب دریاچه از سطح آن بلند می‌شود، منظره‌ای سحرآمیز به مجموعه می‌بخشد که دیدنش خالی از لطف نیست. مبلغ ورودیه ۲۰۰۰ تومانی نیز از بازدیدکنندگان دریافت می‌شود.

شما می‌توانید برای اقامت به هتل شهر تکاب و یا سوییت‌های موجود در آن بروید و یا در صورت داشتن تجهیزات کمپینگ از گذراندن شب در طبیعت بی‌نظیر منطقه و تماشای آسمان زیبای آن لذت ببرید. همچنین طلوع و غروب خورشید در کنار دریاچه را هرگز از دست ندهید و مطمئن باشید که شاهد یک تصویر فراموش نشدنی خواهید بود.

شما درباره دریاچه تخت سلیمان چه نظری دارید؟ حتما برای ما بنویسید.