شهر بیشاپور پیشینه‌ای بس قدیمی و کهن دارد. این شهر باستانی که امروزه به مکانی گردشگری بدل گشته است، از کهن‌ترین شهرهای ایران است که در استان فارس واقع شده است. از این شهر باستانی امروزه ویرانه‌هایی برجای‌مانده که قدمت آنان به دوره‌ی ساسانیان بازمی‌گردد. نام شهر بیشاپور در کتاب‌های تاریخی بی‌شماری آورده شده است و حتی پیشینه‌ی ساخت این شهر در سنگ‌نبشته‌ای آورده شده است. برای اینکه بیشتر با تاریخ و رازهای این شهر آشنا شوید با سفرزون همراه باشید.
شهر بیشاپور، نحوه‌ی شکل‌گیری
نام این شهر که در کتب تاریخی با نام‌های دیگری نظیر «بیشاور» و «به شاپور» نیز از آن یاد شده است، از نام «شاپور اول» گرفته شده است. موقعیت فعلی بیشاپور در زمان ساخت منطقه‌ای خوش آب‌وهوا در مسیر میان تخت جمشید و تیسفون به شمار می‌آمده است، و معماری مصری به‌نام «اپسای» وظیفه ساخت این شهر را بر عهده داشته است.
موقعیت مکانی شهر بیشاپور
نمای ۳۶۰ شهر بیشاپور روی نقشه گوگل
شهر بیشاپور در ۲۵ کیلومتری شهر کازرون واقع شده است و با طی مسیری بیست‌دقیقه‌ای می‌توانید از کازرون به بیشاپور برسید. بیشاپور در نزدیکی «رود شاپور» واقع شده است. رود شاپور تا حد زیادی اقتصاد و کشاورزی منطقه را تأمین می‌کند.
شهر بیشاپور ، موزه‌ای به وسعت یک شهر
آثار باستانی و امکان دیدنی فراوان و البته جذاب این شهر موجب شده‌است که گردشگران بسیار زیادی هرسال به این مکان سفر کنند. اگر قصد سفر به این مقصد دیدنی را در سردارید باید بدانید که وقت خوبی را می‌بایست صرف کاوش و گردش میان آثار تاریخی بسیار زیاد این شهر نمایید.
در سفرزون بخوانید: رستوران های شیراز ، تجربه‌ی بهترین طعم‌های شهر شعر و طرب
آثار باستانی این شهر شامل «معبد آناهیتا»، «قلعه دختر»، «قلعه پسر»، «دره رودخانه بیشاپور»، «تنگ چوگان»، «کاخ والرین»، «ایوان موزائیک» و ستون‌های سنگ یادبود بیشاپور می‌شود.
قلعه دختر، مهندسی کهن
قدمت قلعه دختر به اواخر دوره اشکانی بازمی‌گردد و احتمال می‌رود که اردشیر ساسانی آن را ساخته باشد. این قلعه زیبا در فاصله شش کیلومتری از جاده فیروزآباد به شیراز قرار دارد. برای ورود به این قلعه می‌بایست از پایین‌ترین طبقه از این قلعه سه‌طبقه وارد آن شوید. در محوطه میانی این قلعه حیاطی وجود دارد که از طریق پلکان مارپیچ واقع در طبقه تحتانی می‌توان به آن راه یافت. در معماری این قلعه از «طاق ضربی» استفاده شده است که از وجوه اصلی معماری دوره ساسانی بوده که این قلعه نیز از کهن‌ترین قلعه‌هایی است که واجد این ویژگی است،
هرچند که در اواخر دوره اشکانیان بناشده است. اطراف حیاط طبقه میانی را اتاق‌هایی مربعی با طاق‌های ضربی احاطه کرده‌اند که یکی از اضلاع این حیاط به بهارخواب فوقانی اختصاص دارد که مختص بنای کاخ اصلی است. این بنا شامل سه ایوان است که یکی از آن‌ها اصلی و دوتای دیگر فرعی به شمار می‌آیند و ابعاد ایوان اصلی ۱۴ در ۲۳ مترمربع است.
معماری قلعه دختر از مترقی‌ترین شیوه‌های دوران خود بهره می‌برده است و همین ویژگی موجب شده که قلعه دختر و البته شهر بیشاپور مقصد مناسبی برای گردشگری معماران و البته باستان شناسان باشد. در معماری این قلعه برای حل مشکل قرار دادن سقف مدور بر روی بنایی چهارگوش از سه‌کنج در گوشه‌ها استفاده شده است. طبق افسانه و شاید حقیقتی محلی، همان‌طور که به‌عین هم می‌توان دید، در داخل این قلعه دهانه غاری دیده می‌شود که طبق گفته مردمان محلی، راهی به کاخ اردشیر بابکان بوده و محصوران داخل قلعه از این طریق قادر به انتقال کالا و اشخاص به شهر بوده‌اند، مسیری مخفی که اغلب کاخ‌های بزرگ و استراتژیک از آن بهره می‌برده‌اند.
در سفرزون بخوانید : جاهای دیدنی شیراز ، سفر به اقلیم شاعرانه‌ی ایران
معبد آناهیتا
همان‌طور که از نام این بنا پیداست، در گذشته از این بنا به‌عنوان محلی برای عبادت آناهیتا استفاده می‌شده است. اما شاید معنایی که در نام این بنا مستتر است، توضیح کامل‌تری از ویژگی‌های این بنا به ما ارائه دهد. به همین علت، لازم به یادآوری است که در زبان و فرهنگ اوستایی، آتنا بانام الهه آب‌ها یاد شده است و این نام کاملاً با کارکرد این بنا در دنیای کهن سنخیت دارد. این بنا در فاصله ۲۵۰ متری از رودخانه شاپور در شهر بیشاپور واقع شده است و هدف از ساخت این بنا هدایت آب رودخانه به قنات است. قنات که در دنیای کهن، نقشی حیاتی در تأمین آب روزانه مردم ایران‌زمین را بر عهده داشته است.
اگرچه ساخت این اثر نیز به دوره ساسانیان بازمی‌گردد اما معماری آن کاملاً به شیوه معماری دوره هخامنشی است و مقصد بسیاری جذابی برای گردشگران خواهد بود. این اثر ملی در ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ هجری شمسی به ثبت رسیده است. واضح و مبرهن است که اهمیت آب به‌عنوان عنصری مقدس در آئین زرتشت موجب شده که فرمانروایان ساسانی به پرستش این عنصر اهمیت فراوانی دهند و از ساخت پرستشگاهی برای این عنصر غافل نشوند چراکه اسنادی مبنی بر انجام اعمالی آئینی در این محیط وجود دارد که صحت این ادعا را تأیید می‌کند.
کاخ والرین
کاخ والرین واقع در شهر بیشاپور ازجمله اماکنی است که تحقیقات باستان‌شناسی بر روی آن هنوز تکمیل نشده است اما گمان می‌رود که شاپور ساسانی از این کاخ برای اسکان دادن به والرین رومی بهره می‌برده است. برای ساخت این بنا از سنگ‌های نقش دار استفاده شده است و نمای ساختمان تماماً از سنگ تشکیل شده است. مؤلفه‌های معماری دوران ساسانی را در این بنا نیز می‌توان به‌وضوح مشاهده نمود.
ایوان موزاییک
ایوان موزاییک یکی از مهم‌ترین بناهای باستانی شهر بیشاپور به شمار می‌رود. این بنا نیز همچون دیگر آثار این شهر کهن، دارای مشخصه‌های معماری دوران ساسانی است و آن مؤلفه‌ای که این بنا را خاص و مهم می‌سازد آن است که محل اقامت شاپور و البته حرم‌سرای او بوده است. در این بنا از دو ایوان مزین به موزاییک استفاده شده است که هویت اصلی این بنا محسوب می‌شوند و به آن نام بخشیده‌اند. موضوعات اصلی‌ای که طرح‌واره این موزاییک‌ها را تشکیل می‌دهد، «زن تاج باف»، «زن چنگ‌نواز» و نقوش گیاهی و انسانی است. این بنا یکی از زیباترین آثار باستانی معماری ایران به شمار می‌رود.
شهر بیشاپور، مقصدی مهم برای علاقه‌مندان به معماری ایرانی
شهر بیشاپور که از سه منطقه اصلی شهر، قلعه و دره رودخانه تشکیل می‌شود، دارای آثار باستانی متعددی است که تراکم بسیار زیادی به نسبت مساحت این شهر دارند. اغلب بناهای موجود در این شهر تاریخی مربوط به اواخر دوره اشکانیان و اوایل دوره ساسانی و حکومت شاپور اول ساسانی برمی‌گردد که خود این موجب اهمیت این شهر از منظر باستان‌شناسی می‌گردد.
