عالی قاپو ، بنای تشریفاتی صفویان

به قلم: زهرا سرشکی زمان مطالعه: 6 دقیقه خواندن تاریخ انتشار:۳۰ دی, ۱۳۹۷ تعداد نظرات: 0

معماری ایرانی بخش مهمی از هویت ما ایرانی‌ها را شکل داده است. بسیاری از گردشگران خارجی و کسانی که تنها نامی از ایران شنیده‌اند آن را به عمارت‌های خوش رنگ و لعاب و استوار تاریخی‌اش می‌شناسند. اصفهان، قاب پر رنگ این عمارت‌ها است. شهری پر از زیبایی که مهم‌ترین جاذبه‌هایش با معماری با اصالت و پر از رنگ و داستان ایرانی گره خورده است. عالی قاپو یکی از این جاذبه‌هاست. کاخی که علاوه‌بر اهمیت تاریخی یکی از زیباترین بناهای عهد صفوی است. سفرزون در این مطلب به معرفی این کاخ زیبایی ایرانی پرداخته است.

سرفصل های مقاله

عالی قاپو از نمای نزدیک

برای دیدن عمارت زیبای عالی قاپو باید سری به میدان امام بزنید. روبه‌روی مسجد شیخ لطف‌الله بنایی با معماری باشکوه می‌بینید. شاید همین شکوه باعث شد تا نام عالی قاپو را بر آن بگذارند. قاپو یا قاپی در گویش ترکی به معنای در ورودی است و ترکیب عالی قاپو به مکانی گفته می‌شود که باشکوه و بزرگ است.

عمارت صفوی در برگ تاریخ

ایده‌ی ساخت عمارتی مجلل در مرکز شهر درست همزمان با پایتخت شدن نصف جهان اتفاق افتاد. وقتی شاه عباس بر تخت پادشاهی نشست، تصمیم گرفت پایتخت فرمانروایی‌اش را از شهر قزوین به اصفهان منتقل کند. اما این جابجایی نیازمند تغییرات شهری و ساخت و سازهایی بود تا رفاه دربار را فراهم کند. میدان نقش جهان با همین دلایل ساخته شد و عمارت عالی قاپو ، همان خانه‌ی مورد علاقه‌ی شاه صفوی بود که به دلیل قرار گرفتن در میان دو مسجد از اهمیت و اقتدار بسیاری برخوردار بود. البته عمارت امروزی روی بنایی نیمه کاره ساخته شد و به بهره برداری رسید.

بعد از صفوی‌ها رونق هم از این عمارت رفت و به حال خود رها شد. این بنا تا امروز بارها مرمت شده و آخرین پروژه‌ی مرمت آن در سال ۸۴ بود. در این دوره مرمت که حدود دو سال طول کشید، پایه‌های عمارت محکم سازی و بخش‌های فروریخته‌ی آن ترمیم شد.

معمای معماری کاخ پر نقش و نگار

همانطور که گفتیم مهم‌ترین دلیل محبوبیت عالی قاپو، معماری مهندسی و در عین حال سرشار از جزئیات و زیبایی آن است. این بنا در ۵ مرحله ساخته شده و برای ساخت هر قسمت نقشه و برنامه ریزی مجزایی وجود داشته است. روایت‌های تاریخی می‌گویند که تمامی این مرحله‌ها در فاصله‌ی زمانی حدود ۷۰ تا صد ساله کامل شده است.

هر طرف یک نما!

نقشه‌ی عمارت عالی قاپو به گونه‌ای است که محاسبات ذهنی بیننده را به هم می‌ریزد. تفاوت نما با تغییر زاویه یکی از این شگفتی‌ها است. اگر از روبه‌رو و نمای اصلی به این ساختمان نگاه کنید، بنای قدیمی دو طبقه‌ای را می‌بینید که در مقابل آن تعدادی ستون قرار گرفته است. اما این تصویر از پشت ساختمان متفاوت است. نمای پشتی ساختمانی ۵ طبقه را به شما نشان می‌دهد و از طرفین، بنا ۳ طبقه به نظر می‌آید.

زیبایی در جزئیات

ریزه‌کاری‌های هنری همیشه بخش مثال زدنی هنرهای ایرانی است. این شیوه‌ در همه‌ی هنرها و از سالیان دور همراه هنرمندان ایرانی بوده و به بخشی از هویت هنری آن‌ها تبدیل شده است. عمارت عالی قاپو نیز از این قاعده دور نمانده و هنرمندان، زیباترین جزئیات را در تزئین آن به کار برده‌اند.

گچ‌کاری از هنرهای مهم ایرانیان است و بسیاری از هنرنمایی‌ها در معماری ایرانی به دلیل گچبری‌های خاص و منحصر به فرد آن‌ها مشهور شده‌اند. اما گچ‌بری‌های عمارت عالی قاپو با شیوه‌ی معمول گچ‌بری‌ها تفاوت دارد و به همین دلیل آن را متمایز کرده است. علت این تفاوت آن است که در این شیوه از گچ‌کاری، ظرافت از اشکال تراش خورده بیشتر کاربرد داد. در نهایت بیننده با صفحه‌ای از طرح مواجه است که در نگاه اول به صفحه‌ای نقاشی شده شباهت دارد.

نقاشی ، یادگاری‌هایی از هنر ایرانی

نقاشی یکی از هنرهایی است که ردپای آن را تقریبا در همه‌ی بخش‌های عمارت می‌بینید. از هنگام ورود به اولین تالار عالی قاپو نقاشی بزرگی روی در ورودی پیش روی شماست. این، شروع بازی رنگ و نقش در عمارت چند صد ساله‌ی صفوی است. اغلب نقاشی‌ها و البته مینیاتورهای هنرمندانه را استاد رضا عباسی نقش زده که بیشترین آن‌ها نقاشی‌های گل و بوته و طرح‌هایی از پرندگان است. اتاق پذیرایی از مهمان‌ها بیشترین طرح را دارد و زیباترین اتاق عمارت به حساب می‌آید.

پله‌ها ، تنوع در نقشه‌ی داخلی کاخ

سه راه پله‌ی مختلف طبقات کاخ را به هم متصل می‌کند. دو راه پله به صورت مارپیچ و کاملا متقارن در غرب ساختمان و دیگری به صورت پلکان منظم و برای عبور و مرور شاهی در نظر گرفته شده است. از زیبایی‌های این پلکان کاشی‌کاری‌های فیروزه‌ای با طرح‌های اصیل ایرانی است.

در سفرزون بخوانید : جاهای دیدنی اصفهان ، تابلوی خوش نقش و نگار میراث صفوی

مهم‌ترین بخش‌های عمارت کدام‌اند؟

بازدید از همه‌ی بخش‌های کاخ عالی قاپو می‌تواند جذاب و دلنشین باشد. اما پرطرفدارترین قسمت آن را می‌توان ایوان دانست. ایوانی که در بالای پله‌های شاهی قرار گرفته و در گذشته بخشی از ساعت‌های فراغت صفویان در آن سپری می‌شد. پشت ایوان تالاری بزرگ قرار گرفته که دیوارهای آن در گذشته سراسر آینه کاری بوده است. امروزه از این آینه‌کاری‌ها تنها بخش‌های پراکنده‌ای باقی مانده است. از ایوان کاخ می‌توانید نمای زیبایی از میدان نقش جهان را پیش روی خود ببینید.

طنین موسیقی در عمارت عالی قاپو

شگفت انگیزترین بخش عالی قاپو، اتاق موسیقی است. جایی که بسیاری از گردشگران برای دیدن آن سر از عمارت درمی‌آورند. این اتاق در حقیقت فضایی خاص و منحصر به فرد است که شاه عباس مهمانان ویژه‌اش را به آن دعوت می‌کرد. دیوارهای این اتاق سراسر پوشیده از نقاشی‌ها و ریزه‌کاری‌های هنرمندانه است. گچ‌کاری‌های این اتاق به گونه‌ای طراحی شده بود که بتواند صدای خوانندگان و نوازندگان را منعکس کند و به همین دلیل این قسمت را اتاق موسیقی یا اتاق صوت نامیدند.

بازدید از بناهای خوش نقش و نگار شهر اصفهان می‌تواند شما را ساعت‌ها محو خود کند. شما تا به حال از این بنا دیدن کرده‌اید؟ اگر تجربه‌ی حضور در عمارت زیبای صفوی را داشته‌اید سفرزون را شریک خاطرات خوب خود کنید.