زیارتگاه چک‌ چک یزد ، آخرین پناهگاه نیک‌بانوی ایران

در حدود ۷۰ کیلومتری شهر یزد و ۴۳ کیلومتری شرق «اردکان»، «چک‌ چک»، مهم‌ترین زیارتگاه زرتشتیان قرار دارد. جایی‌که زرتشتیان اعتقاد دارند کوه به ندای «نیک‌بانو»، دختر پاکدامن یزگرد سوم که گفت: «مرا چون مادری مهربان در آغوش خود بگیر و از دست دشمنانم برهان»، پاسخ داد و او را از تعرض اعراب نجات داد. زیارتگاهی که در آن آبِ چشمه‌ی کوه، آرام‌آرام و چک‌ چک روان است و آتش مقدس همیشه روشن است. چک‌ چک یزد در دامنه‌‌ی سنگلاخ کوه، جاخوش کرده و اطرافش خانه‌هایی برای اقامت زائرانی که به آن‌جا می‌روند، ساخته شده، اما اکثر این خانه‌ها تنها برای استفاده‌ی زرتشتیان است و به توریست‌ها سرویس داده نمی‌شود. اگر به یزد می‌روید، باید از جاده‌ی اردکان به یزد، در مسیر انحرافی وارد جاده‌ی چک‌ چک شوید. با مجله گردشگری سفرزون همراه باشید.

زیارتگاه چک‌ چک یزد

چک‌ چک از نام قطره‌های چشمه‌ای گرفته شده که به آرامی در غار کوچکی در دل کوه روان است. این قطره‌ها برای زرتشتیان نمادی از اشک‌های نیک‌بانو‌ست؛ از آن روز که او در شکاف کوه پنهان شد، این قطره‌ها جاری‌ست. همه ساله در روز «۲۴ خرداد»، در سال‌روز پناه بردن نیک‌بانو به کوه، زرتشتیان از سراسر جهان گرد هم می‌آیند. زرتشتیان پس از پوشیدن لباس‌های سپید، زیارت خود را آغاز می‌کنند؛ زیارتی که بی شباهت به مراسم«حج» مسلمانان نیست. برای ادای احترام به زیارتگاه زرتشتیان در هنگام ورود باید کفش‌های‌تان را از پا درآورید و کلاهی سفید برسر بگذارید. خود «موبدان» ماسکی به صورت می‌گذارند تا آتش مقدس و چشمه‌ی چک‌ چک یزد را از هرنوع آلودگی انسان پاکیزه نگه دارند.

نام‌گذاری چک‌ چک

در «آیین مهر»، «پیر» به آخرین مرحله‌ی عرفان گفته می‌شود. ۶ پیر در یزد وجود دارند که محل‌های مخفی شدن دخترها یا نزدیکان آخرین پادشاه «سلسله‌ی ساسانیان»، «یزدگرد سوم» بوده‌اند. آن‌ها در حمله‌ی «تازیان» به ایران، برای فرار از دشمن به کوه و دشت پناه بردند.زرتشتیان این محل‌ها را مقدس و نمادی از همبستگی‌شان می‌دانند.

سرنوشت دختران یزدگرد

داستان نیک‌بانو، تاریخچه‌ یا افسانه‌ی فرار فرزندان یزدگرد سوم از دست اعراب در ایران باستان است. در دوران یزدگرد سوم، آخرین پادشاه سلسله‌ی ساسانیان، عرب‌ها بر همه‌جا چیره شده بودند و دارایی مردم را غارت کرده بودند. مردها زن‌ و دخترهایشان را برای جلوگیری از دست‌درازی دشمن، می‌کشتند یا فراری می‌دادند. طبق افسانه‌ها، زمانی‌که دشمن یزد را محاصره‌ کرد، «نیک‌بانو»، دختر آخرین حاکم پیش از اسلام، به اردکان فرار کرد و به کوه‌ها پناه برد. سپس دل صخره‌ها شکافته و جان‌پناه نیک‌بانو شد.

بعد از مدتی، در بالای این کوه خشک، قطره‌های اشکی به زمین می‌چکد؛ کوه به یاد شاهزاده نیک‌بانو می‌گرید. در این روایت آمده که فرزندهای دیگر یزگرد سوم هرکدام به‌سمتی فرار کردند و سرنوشتی مشابه نیک‌بانو پیدا کردند. «مهربانو»، فرزند دیگر یزدگرد، در مزرعه‌ای که امروز با عنوان «مزرعه کلانتر» معروف است، جانش را از دست داد و در غاری پنهان شد و «کتایون» هم در چاهی تا ابد مخفی شد.

کشف مزار نیک‌بانو

طبق افسانه‌ها، مزار نیک‌بانو که سال‌ها از دید مردم مخفی بوده، توسط چوپانی که در آن محدوده درحال چراندن گله‌اش بود، کشف شد. گله‌ رم می‌کند و گوسفندها فرار می‌کنند. چوپان به‌دنبال پیدا کردن گله‌‌اش به کوهی می‌رسد که آبی خنک از آن چکه‌چکه پایین می‌ریزد. چوپان بعد از آن‌که سیراب می‌شود، می‌خوابد و در رویا، گله‌اش را پیش بانویی نورانی می‌بیند. بانو از او می‌خواهد که به‌نامش آن‌جا اتاقی بسازد. چوپان بعد از بیدار شدن، گله را نزدیکش می‌بیند. مدتی بعد او همراه جمعی از زرتشتیان اتاقکی در آن‌جا می‌سازد و از آن زمان به بعد این مزار به‌وجود می‌آید تا مردم خواسته‌های خود را به آن‌جا ببرند و حاجت بگیرند.

پیر سبز

نام دیگر زیارتگاه چک‌ چک یزد «پیر سبز» است. «درخت چنار» ۴ هزار ساله‌ای که به روایتی مسن‌ترین درخت جهان است و از دل کوهی که نیک‌بانو را بلعیده، بیرون زده تا سایه‌افکن آرامگاهش شود؛ دلیل انتخاب نام پیر سبز برای این زیارتگاه وجود همین درخت است. درختی که بر اثر رطوبت چکه‌چکه‌های آب شیرین جاری از دل کوه، سبز و تنومند مانده. داستان چک‌ چک یزد، روایت عشق به زمین هم هست. نگه‌داری و حفاظت از درختان سرسبز و پاکیزه نگه داشتن طبیعت جزو مقدسات دین زرتشت به‌حساب می‌آیند و چک‌ چک یزد یکی از نمونه‌های معروف آن است.

مراسم زیارتگاه زرتشتیان

مراسم با عبادت از قلعه‌ی «اسعدان» شروع می‌شود. قلعه‌ای در شمال «مریم آباد» یزد که به آن «ستی پیر» هم می‌گویند و همان چاهی‌ست که کتایون، دیگر دختر یزگرد، در آن ناپدید شد. کتایون یا «ستی» فرزندش را به «کیقباد»، موبد یزد می‌سپارد و برای آن‌که اسیر عرب‌ها نشوند، خود را در چاهی می‌اندازد. زرتشتیان دست به سینه با لباس‌هایی سپید، آن را زیارت می‌کنند.

دیدنی‌های اطراف

از جمله دیدنی‌های اطراف این زیارتگاه، می‌توان به روستای تاریخی خرانق و شهرتماشایی و بی‌نظیر میبد اشاره کرد که مجموعه‌ای از زیباترین مکان‌های دیدنی را درون خود جای داده‌اند.

بهترین زمان بازدید از چک چک یزد

برای رفتن به این زیارتگاه مقدس، به دلیل آنکه هوای یزد، کویری است، می‌توانید همه فصول سال اقدام کنید. اما باید به این نکته توجه کرد که بهترین فصل و زمان بازدید از آن، ماه‌های فروردین، اردیبهشت، مهر و آبان است. در این ماه‌ها هوای یزد و منطقه چک چک بسیار متعدل و دلپذیر است. اگر در ماه‌های دیگر قصد سفر به آنجا را دارید، ممکن است گرمای زیاد هوا اذیتتان کند.

امکانات رفاهی

از آنجایی که زیارتگاه چک چک در میان کوه‌های انجیر قرار گرفته، هیچگونه مغازه و یا رستورانی در آنجا وجود ندارد. بنابراین خوراکی و مایحتاج خودتان را پیش از آنکه  از شهر خارج شوید، تهیه کنید. اما نکته مهم درباره چک چک وجود پمپ بنزین در آن محدوده است که نگرانی تمام شدن بنزین و در راه ماندن را برای گردشگران رفع می‌کند. در چک چک سرویس بهداشتی نیز وجود دارد، البته باید بدانید سرویس‌های بهداشتی، مجهز به سرویس فرنگی نیستند. به عنوان نکته آخر، باید گفت در چک چک اتاق‌هایی به نام خیله وجود دارند که زائران زرتشتی می‌توانند برای اقامت در آنجا بمانند.

اطلاعات بازدید از زیارتگاه چک چک یزد

ساعات بازدید: ۸ صبح الی ۱۸ عصر

هزینه ورودی: گردشگران ایرانی ۳ هزار تومان و گردشگران خارجی ۲۰ هزار تومان

آدرس زیارتگاه چک چک یزد : استان یزد، ۴۳ کیلومتری شرق اردکان، در میان کوه‌های انجیر

مسیر دسترسی به چک چک : زیارتگاه چک چک یزد در ۴۳ کیلومتری شرق اردکان و در میان کوه‌های انجیر قرار دارد. برای رفتن به این زیارتگاه می‌توانید از شهر یزد، میبد و اردکان به سمت این منطقه راهی شوید. همه راه‌ها دارای جاده آسفالته دو طرفه هستند که می‌توانید به راحتی به آنجا بروید. چنانچه برای رفتن به چک چک، خودروی شخصی ندارید، با کرایه کردن خودرو از شهر یزد، میبد و اردکان امکان رسیدن به چک چک را دارید.

نکات ورودی به زیارتگاه چک چک

در هر دین و آیینی، آداب خاص و شرایط ویژه‌ای برای ورود به مکان‌های مقدسشان وجود دارد. هنگام ورود به زیارتگاه چک چک که مکان مقدسی برای زرتشتیان به شمار می‌رود، نیاز به رعایت نکاتی دارد که از جمله قوانین پیروان این دین است.

• برای ورود به زیارتگاه، در ابتدا باید کفش‌های خودتان را دربیاورید و در برخی مواقع، کلاهی به شما داده می‌شود که بر روی سر بگذارید. همچنین در هنگام ورود به آنجا باید عرق پیشانی خود را به نشانه احترام پاک کنید.
• در هنگام رفتن به داخل زیارتگاه، برای جلوگیری از خیس شدن پاها، یک جفت دمپایی سفید رنگ به شما داده می‌شود.
• بانوان باید توجه کنند که آداب ورود به زیارتگاه چک چک، همانند آداب ورود به مساجد است. بنابراین در زمان عادت ماهانه، ورود به این زیارتگاه ممنوع است.
• یادتان باشد که در زمان اجرای مراسم عمومی زرتشتیان که از تاریخ ۲۴ تا ۲۷ خرداد ماه برگزار می‌شود، تنها با داشتن کارت دعوت می‌توانید به زیارتگاه زیبای چک چک بروید. همچنین در روز سیزده‌بدر،  ورود غیر زرتشتیان به این مکان ممنوع است.