کال جنی ، جلوه‌ای از زیبایی و راز و رمز طبیعت

بسیاری از ما عاشق سفرهای چالش برانگیز و ماجراجویی‌های هیجان‌آور هستیم و کششی که درون خود برای دیدن چهره‌های متفاوت طبیعت و لذت بردن از آن احساس می‌کنیم، همواره ما را به سوی مکان‌های جدید، پر ماجرا و اسرارآمیز سوق می‌دهد. اگر شما هم جزء این دسته از افراد هستید، سفر به کال جنی یا دره‌ی جن‌ها را به شما پیشنهاد می‌کنیم. دره‌ای قدیمی که‌ در محدوده‌ی شهر طبس در استان خراسان جنوبی واقع شده است و با زیبایی‌های طبیعیِ حیرت‌انگیز خود می‌تواند به خاطره‌ای فراموش نشدنی در زندگی‌تان تبدیل شود. اینجا همه چیز به معجزه می‌ماند! جریان آب و خنکای مسرّت‌بخشِ درون دره، در آب و هوای گرم، خشک و بیابانی منطقه، باور نکردنی‌ست! این دره را باید از نزدیک ببینید تا شگفتی‌ها و زیبایی‌هایش را با تمام وجودتان درک و احساس کنید. اما صحبت کردن درباره‌‌اش و دیدن تصاویر مسحور کننده‌اش نیز لذت خاص خودش را دارد. امروز قصد داریم به دل طبیعت بزنیم، در مسیرها و دالان‌های این دره‌ی تماشایی قدم بگذاریم، شما را با آن آشنا کنیم و اطلاعات دقیقی درباره‌اش در اختیارتان قرار ‌دهیم. در این سفر کوتاهِ چند دقیقه‌ای، همراه سفرزون باشید.

کال جنی کجاست؟

در قلب بیابان‌های خراسان جنوبی، به فاصله‌ی ۳۵ کیلومتری از شمال شهر طبس، حوالی روستایی به نام ازمیغان و در دنباله‌ی خروجی قناتی که در مجاورت روستا قرار دارد، به این جاذبه‌ی شگفت‌انگیز طبیعی بر می‌خوریم. یک شکاف طویلِ ۹ کیلومتری که نتیجه‌ی هزاران سال فرسایش‌ بادی و آبی است. در دیواره‌های بلند دره، نقوش زیبا، دالان‌ها و حفره‌های زیادی را مشاهده خواهید کرد که هنرِ دستان قدرتمند طبیعت و زمانند. نقش و نگارهایی که در آمیختگی با سکوت دره، فضایی رازآلود و وهم انگیز ایجاد کرده‌اند. آبی که در کف دره جریان دارد و آبشارهای متعدد، هوای خنک و مطبوعی به فضای داخلی آن می‌بخشند. در ماه‌های گرم سال، این هوای دلچسب، دره را به تفرجگاهی بی‌نظیر برای گردشگران تبدیل می‌کند. این جاذبه‌ی کم‌نظیر در آذر ماه سال ۱۳۹۵ در فهرست میراث طبیعی- ملی ایران به ثبت رسید.

چرا دره به این نام خوانده می‌شود؟

پشت نامِ دره، افسانه‌ها و داستان‌های فراوانی نهفته است. در نام‌گذاری، دو واژه‌ی «کال» و «جنی» در کنار هم قرار گرفته‌اند. «کال» به دره یا مسیری گفته می‌شود که بر اثر جریان آب و عبور سیلاب‌ها به وجود آمده باشد. از طرفی، شکل و ساختار دره به گونه‌ایست که وزش باد (به ویژه در هنگام شب که شدت بیشتری می‌گیرد) و عبور آن از میان شکاف‌های دره، باعث به وجود آمدن صداهای عجیب و غریبی می‌شود. در گذشته، مردمانی که در روستاهای اطراف ساکن بودند، با شنیدن این صداها، دره را محل حضور جن‌ها و ارواح می‌دانستند و آن را مکانی اسرارآمیز، خوفناک و خطرناک قلمداد می‌کردند. چنین باورهایی سبب شد آن را کال جنی یا دره‌ی جن‌ها بنامند.

اطلاعات جغرافیایی دره

این جاذبه‌ی اعجاب‌انگیز، پرداخته‌ی دستان هنرمند طبیعت است که در ادامه به توضیح مختصری از نحوه‌ی ایجاد آن در گذر زمان، ویژگی‌ها و بخش‌های مختلفش می‌پردازیم.

علل پیدایش

خصوصیاتِ ویژه‌ی منطقه‌ای که دره در آن قرار دارد، زمینه را برای ظهور چنین پدیده‌ی طبیعی فراهم نموده است. رودخانه‌ی ازمیغان را می‌توان اصلی‌ترین و مهمترین عامل پیدایش آن دانست. امروزه این رودِ نه چندان پر آب، پس از عبور از مسیرهای پر پیچ و خم، وارد تنگه‌ی آبرفتی منطقه که همان کال جنی است می‌شود و در نهایت با گذر از دره، رسوبات خود را به دشت طبس می‌ریزد. منشأ این رود در رشته کوه شتری قرار دارد و از متصل شدن آبراهه‌هایی که از نقاط مختلف کوه به سمت دره‌ی ازمیغان جریان دارند، شکل گرفته است. احتمالاً رودخانه در زمان‌های قدیم پر آب و متلاطم بوده، و این مسئله در کنار قابل فرسایش بودن زمین‌های ناحیه، باران‌های فصلی مناسب و شیب زیاد زمین که بستر خوبی برای جاری شدن آب حاصل از بارش‌ها ایجاد می‌کرد، دست در دست یکدیگر دادند تا طی چند هزار سال، دره‌ای زیبا و حیرت‌انگیز در مسیر رود پدیدار شود.

 ساختار دره و بخش‌های مختلف آن

کال جنی از یک دره‌ی (کال) اصلی و تعدادی دره‌ی فرعی تشکیل شده است. کال اصلی که آبِ رودخانه‌ی ازمیغان‌ در آن جریان دارد، از نخلستانی سرسبز شروع می‌شود و تا روستای ازمیغان امتداد می‌یابد.

دره در جاهایی به شکل U و در جاهایی دیگر به شکل V است و دیوارهای رسوبیِ بلند آن شما را در شگفتی فرو خواهد برد. این دیوارها در بعضی قسمت‌ها آنقدر به هم نزدیکند که همچون سقفی بالای سرتان را می‌پوشانند و به سختی می‌توانید آسمان را ببینید.

کال جنی بسیار شبیه به دره‌ی گرند کَنیون آمریکاست اما در اندازه‌ای کوچکتر! به بخش‌های عمیق دره که قدم می‌گذارید، جذابیت‌هایش بیشتر می‌شود. دیوارهای بلند، تونل‌ها و دالان‌ها، برجستگی‌ها، فرو رفتگی‌ها، اشکال و نقش‌های متفاوت و گاه عجیب، آبشارهای کوچکی که در میان محلی‌ها به «شُلَن» معروفند و حوضچه‌های طبیعیِ پر آب که بین ۵/۰ تا ۵/۱ متر عمق دارند.

مسیر را از بخشِ عمیق دره که ادامه دهید، کمی جلوتر کانالی را مشاهده خواهید کرد. این کانال با مهارت بالایی ایجاد شده و آب دره را به سمت قنات هدایت می‌کند. از این قسمت به بعد، دره خشک و بدون آب می‌شود، اما شگفتی‌های جدیدی در آن نمایان می‌گردد. حفاری‌هایی که توسط انسان انجام شده‌اند!

نشانه‌های حضور مردمان قدیم در دره‌ی جن‌ها

با گذشتن از کانالِ هدایت کننده‌ی آب به سمت قنات، به حفره‌هایی بر می‌خورید که در دیواره‌های دره کنده شده‌اند. اتاقک‌هایی که به «گبر» معروفند و محلی برای چله نشینی یکتاپرستان و زرتشتیان زمان ساسانی و نیز مخفیگاه آنان در زمان حمله‌ی اعراب بوده‌اند. راهیابی به این اتاقک‌ها کاری آسانی نیست. برای دسترسی به آن لازم است از یک راهنما کمک بگیرید و از یک چاه حدوداً ۸ متری بالا روید. به انتهای چاه که می‌رسید با منظره‌ی عجیب و هیجان انگیزی روبرو می‌شوید. فضایی سالن مانند که در دو سویش دو راهرو قرار گرفته که هر یک به اتاقک‌هایی منتهی می‌شوند. به نظر می‌رسد این راهروها، راه ارتباطی بین گبرها بوده‌اند.

اگر همچنان به سمت انتهای دره پیش روید، با بخش مشابهی برخورد می‌کنید که رسوبات در گذر زمان، ورودی آن را بسته‌اند و امکان دسترسی به آن از پایین دره وجود ندارد. در سال ۱۳۸۰ یک صخره نورد حرفه‌ای از بالای دره به داخل این اتاقک‌ها رفت. به گفته‌ی او این قسمت بسیار شبیه به بخش پیشین ساخته شده است.

دیدنی‌ها و جاذبه‌های کال جنی کدامند؟

اینجا مکانی برای دیدن جاذبه‌هایی بکر و دست نخورده است. زیبایی‌هایی که روحمان را با طبیعت پیوند می‌دهند، ساعاتی ما را به بیرون از روزمرگی‌ها می‌کشانند و با جهان پیرامونمان یکی می‌سازند. زیبایی‌هایی همچون:

• جریان آب، آبشارهای زیبا و حوض‌های کوچکِ پر آبی که چهره‌ای متفاوت از نقاط کویری اطراف، به دره بخشیده‌اند. وجود آب، سبب رویش و رشد گیاهان در کال جنی شده است، گیاهانی که گاه می‌بینیم از درون شکاف‌ها سر برآورده‌اند و حیات را در دل بیابانی خشک و بی آب و علف به رخ می‌کشند.
• دیوارهای عظیم رسوبی و نگاره‌های نقش بسته بر آن که همچون آثار هنری چندین هزار ساله در اینجا به نمایش گذاشته شده‌اند.
• تونل‌ها، حفره‌ها و غارهایی که بر اثر فرسایش، در دیواره‌ها به وجود آمده‌اند. اشکال دیگری مانند استوانه‌های میان تهی و ستون‌هایی که با نام تنورها و دودکش‌های جن شناخته می‌شوند و حاصل فرسایش‌های بادی و آبی‌ شدید هستند. گذشتگان به دلیل عدم آگاهی از نحوه‌ی شکل‌گیری این ساختارها، آن‌ها را اینگونه نام‌گذاری کرده‌اند.
• حفره‌ها و گبرهای شگفت‌آوری که توسط انسان ساخته شده‌اند و قدمت آن‌ها به زمان ساسانیان برمی‌گردد.
• سرسبزی روستای ازمیغان در انتهای دره. در اینجا نخلستانی وجود دارد که زیبایی و طراوت آن در کنار نواحی خشک و بیابانی مجاورش باورنکردنیست. شاید تعجب کنید اگر بگوییم در این روستا برنج نیز کشت می‌شود. همه‌ی این طراوت و سرسبزی، ثمره‌ی وجود آب در منطقه است. نخلستانِ خودروی روستای فشاه که در ابتدای مسیرِ دره قرار دارد نیز در نوع خود خاص و دیدنیست.

چه تفریحاتی در کال جنی انجام دهیم؟

برای بسیاری از ما، لحظه به لحظه‌ی بودن در طبیعت، خود به تنهایی یک تفریح تمام عیار محسوب می‌شود. کال جنیِ بکر و زیبا، چیزهای زیادی برای پیشکش کردن دارد، تفریحاتی روح‌بخش که لحظاتی ناب و بی‌مانند را به شما هدیه می‌دهند. در اینجا:

• با فراغ بال و به آرامی به دره نوردی بپردازید و فرصت کشف و دیدن تمام زیبایی‌ها و شگفتی‌های دره را به خود بدهید.
• می‌توانید تصاویر کم‌نظیری را ثبت کنید تا از این سفر جذاب، برایتان به یادگار بماند. فرقی نمی‌کند که با دوربین عکاسیتان به شکار زیبایی‌ها می‌روید یا با گوشی موبایلتان. در هر حال پیشنهاد می‌کنیم عکس گرفتن را فراموش نکنید.
• آب بازی، تفریح هیجان انگیز و شادی‌بخشیست که کوچک و بزرگ نمی‌شناسد. می‌توانید این تفریح ساده و در عین حال لذتبخش را در کنار دوستان و همراهانتان تجربه کنید.
• شنا کردن در حوض‌های طبیعیِ داخل دره از دیگر تفریحاتیست که لذت انجام آن به ویژه در روزهای گرم تابستان وصف‌ناشدنی است.

جاذبه‌های اطراف دره کدامند؟

در کنار بازدید از کال جنی می‌توانید از جاذبه‌های دیگری نیز دیدن کنید. توجه داشته باشید که اغلبِ این جاذبه‌ها در فاصله‌ی نسبتاً دوری از دره قرار دارند. از طرفی پیمایش و بازدید دره، خود به تنهایی یک روز کامل زمان می‌برد. بنابراین اگر قصدتان آن است که بیش از یک روز در منطقه بمانید، این‌ها نزدیکترین مکان‌های دیدنی به دره هستند:

• باغ گلشن طبس در فاصله‌ی ۶/۳۱ کیلومتری (۲۶ دقیقه)
• ارگ قدیم طبس در فاصله‌ی ۳/۳۳ کیلومتری (۲۹ دقیقه)
• روستای پلکانی خرو در فاصله‌ی ۵/۶۰ کیلومتری (۵۲ دقیقه)
• چشمه‌ی آب گرم و آب سرد مرتضی علی در فاصله‌ی ۴/۶۱ کیلومتری (۵۴ دقیقه)
• سد تاریخی کریت در فاصله‌ی ۷/۹۰ کیلومتری (۷۴ دقیقه)

اطراف دره چه امکاناتی دارد؟

کال جنی منطقه‌ای بکر در نواحی بیابانی طبس است و امکانات خاصی ندارد. اما در فواصل کوتاهی از آن، چندین روستا نظیر فشاه، روستای ازمیغان و … قرار گرفته‌اند. امکانات اندک این روستاها، تنها چیزی است که در حوالی دره به آن دسترسی دارید.

اطلاعات بازدید از کال جنی طبس

زمان بازدید : ۲۴ ساعته

هزینه : رایگان

آدرس : استان خراسان جنوبی، طبس، جاده‌ی طبس به بشرویه، دو راهی استخر شاعر، روستای فشاه

مسیر دسترسی به کال جنی طبس : برای رسیدن به دره، راه‌های مختلفی وجود دارد:

مسیر اول : این مسیر مناسب‌ترین راه دسترسی به دره است. پس از رسیدن به شهرستان طبس، وارد جاده‌ی طبس به بشرویه شوید. به دو راهی استخر شاعر که رسیدید یک جاده‌ی خاکی و مستقیم را خواهید دید. پنج کیلومتر در این جاده جلو بروید تا به نخلستانی برسید. اینجا روستای زیبای فشاه است که در ابتدای کال جنی قرار دارد و از همینجا می‌توانید به درون دره بروید. تنها یک خانواده در روستا زندگی می‌کنند. با کمک آن‌ها می‌توانید راه ورود به دره را پیدا کنید.

مسیر دوم : در کیلومتر ۲۶ جاده‌ی طبس- بشرویه، وارد مسیری شوید که شما را به روستای ازمیغان می‌رساند. از روستا، ۹ کیلومتر دیگر باید بروید تا به ورودی دره برسید. حال حدود سه کیلومتر پیاده‌روی لازم است تا وارد بخش‌های عمیق دره شوید.

مسیر سوم : مسیر آسفالته‌ی طبس به عشق آباد را در پیش بگیرید، در کیلومتر ۲۰ این جاده، آبراهی را خواهید دید که در واقع همان مکانِ جمع شدن رسوباتِ رودخانه‌ی ازمیغان، پس از خارج شدن از کال جنی است. اگر آبراه را در جهت شمال دنبال کنید، بعد از طی مسافتی حدوداً پنج کیلومتری به قسمت‌های اصلی دره خواهید رسید.

آدرس دره کال جنی روی نقشه گوگل

کجا اقامت کنیم؟

اگر بازدید از دره طول کشید و مجبور شدید شب را در منطقه بمانید، یا چنانچه خودتان علاقه‌مند به ماندن هستید، برای اقامت چند گزینه پیش رو دارید:

• اقامتگاه‌های بوم گردی : می‌توانید شب را در اقامتگاه بوم‌گردی ناردون در روستای ازمیغان بگذرانید که با چهار اتاق، ظرفیت پذیرش ۳۲ نفر را دارد. اقامت در خانه‌های روستا نیز امکان‌پذیر است. اقامتگاه بوم‌گردی دیگری در نزدیکی دره برپا شده که دیکاکو نام دارد و با دارا بودن چهار چادر عشایری، هر یک به ظرفیت حدود ۱۵ نفر، در مجموع می‌تواند پذیرای ۶۰ مسافر باشد.
• کمپ کردن : شاید دوست داشته باشید شب را در طبیعت و زیر سقف پرستاره‌ی آسمان کویر بگذرانید. در این صورت می‌توانید تجهیزات مورد نیاز برای کمپینگ را همراه خود ببرید و در مکانی مناسب، حوالی دره مستقر شوید.
• هتل‌های طبس : اگر اقامت در هتل را ترجیح می‌دهید، می‌توانید یکی از هتل‌های شهر طبس را انتخاب و رزرو کنید. در طول روز به کال جنی بروید و شب به هتل بازگردید.

بهترین زمان سفر به کال جنی طبس

به دلیل قرار گرفتن دره در آب و هوای گرم و خشک و کویری طبس، فصول بهار و پاییز، بهترین زمانِ سفر به این ناحیه هستند. تابستان نیز فرصت مناسبی است تا در استخرهای طبیعی دره، تنی به آب بزنید اما ممکن است گرمای هوایِ خارجِ آن کمی برایتان ناخوشایند باشد. زمستان هم فصل خوبی برای رفتن به این منطقه است، البته در صورتی که از فراهم بودن مکان مناسب و گرم، برای در امان ماندن از سرمای سوزناک شب‌های زمستانی کویر، اطمینان حاصل کنید.

لوازم مورد نیاز سفر

مسیر پیاده‌روی طولانیست و در حین دره‌ نوردی به هیچ گونه امکاناتی دسترسی نخواهید داشت. پس این وسایل لازم و ضروری را با خود به همراه ببرید.

• میزان کافی آب آشامیدنی
• کلاه، کرم ضد آفتاب و عینک آفتابی برای مصون ماندن از آفتاب کویر
• کفش راحت و مناسب برای پیاده‌روی
• لباس خنک برای روزهای گرم و لباس گرم برای شب‌های سرد کویر
• همراه داشتن غذا برای میان وعده یا ناهار
• پاور بانک
• چادر و سایر تجهیزات، در صورتی که تصمیم به کمپ کردن دارید
• کیفِ کمک‌های اولیه
• کارت شناسایی

توصیه‌های سفر

• تا جای ممکن سعی کنید با گروه‌ها یا تورهای گردشگری به منطقه بروید.
• برای جلوگیری از گم‌شدن یا قرار گرفتن در معرض خطرات احتمالی، حتماً از یک راهنما که آشنایی کاملی با دره دارد، کمک بگیرید.
• زباله‌هایتان را در طبیعت رها نکنید و برای جمع‌آوری آن‌ها حتماً با خود کیسه زباله به همراه داشته باشید، تا این دره‌ی زیبا، برای همیشه بکر و استثنایی باقی بماند.

شما در مورد این دره‌ی شگفت‌انگیز چه فکر می‌کنید؟ جالب‌ترین بخش دره از نظر شما کدام است؟ دوست دارید از نزدیک آن را ببینید؟ اگر قبلاً به کال جنی رفته‌اید، می‌توانید تجربیات و اطلاعات خود را با ما و همراهان سفرزون به اشتراک بگذارید.