نخستین پیروان مسیحیت در ایران در دوره‌ی اشکانیان به این دین گرویدند و پس از آن شروع کردند به ساختن عبادتگاه‌های خود در گوشه‌گوشه‌ی ایران. سال‌ها بعد در زمان شاه عباس صفوی گروه بزرگی از ارامنه به ایران کوچ کردند که عمدتا در اصفهان و روستاهای اطراف آن ساکن شدند و به مرور جامعه‌ی بزرگی از ارامنه ساکن ایران شد و کلیساهایی ساختند که برخی از آنها از عالی‌ترین نمونه‌های بناهای مذهبی مسیحیت در جهان هستند. در حال حاضر ۶۰۰ کلیسا در ایران وجود دارد که ۹۰ بنا در فهرست آثار ملی ثبت شده‌اند و ۳ کلیسا هم در فهرست میراث جهانی قرار دارد. در این مطلب قرار است برخی از مشهورترین کلیساهای ایران را معرفی کنیم، اگر دوست دارید درباره‌ی کلیساها بدانید با سفرزون همراه شوید.

saadatrent

«سرخ‌آباد»، کوچکترین کلیسای جهان در میان کلیساهای ایران

کلیساهای ایران

کلیسای روستای سرخ‌آباد در حوالی سوادکوه مازندران کوچک‌ترین کلیسای جهان است. ابعاد این کلیسای نقلی سه متر در سه متر است و گفته می‌شود توسط مهندسان ایتالیایی که زمان پهلوی برای ساخت راه‌آهن به این منطقه آمده بودند، ساخته شده است؛ سندی هم به زبان ایتالیایی بر سر در کلیسای سرخ‌آباد حک شده است. ۱۵ سال پیش کلیسای سرخ‌آباد مرمت و در فهرست آثار ملی ثبت شد.

قره کلیسا، نخستین کلیسای جامع مسیحیان

قره‌کلیسا اولین کلیسایی است که در جهان ساخته شده و در ۲۰ کیلومتری شمال شرقی چالدران در کنار روستای قره‌کلیسا قرار دارد. در باورهای ارامنه، قره‌کلیسا که به نام‌های تادئوس مقدس و طاطائوس هم شناخته می‌شود، اولین کلیسایی است که به دستور حواریون مسیح ساخته شد. این کلیسا را اولین کلیسای جامع مسیحیان هم می‌دانند.  ارامنه اعتقاد دارند این کلیسا نام یکی از حواریون مسیح را بر خود دارد که سال ۴۰ میلادی-در زمان اشکانیان- به قصد تبلیغ آیین مسیحیت وارد ایران شد و در این راه کشته شد. قره کلیسا که یکی از مهم‌ترین کلیساهای ایران است، از باارزش‌ترین بناهای مذهبی مسیحیان و به ویژه ارامنه محسوب می‌شود و در فهرست میراث جهانی یونسکو هم به ثبت رسیده است.

کلیسای سنت استپانوس ، عبادتگاهی در دل کوه

کلیسای سنت استپانوس یا استپانوس مقدس، بعد از قره‌کلیسا در رتبه‌ی دوم مهم‌ترین کلیساهای ارامنه ایران قرار دارد. استفانوس از حواریون عیسی مسیح و از اولین مبلغان آئین مسیحیت و اولین شهدای این دین است که در ۳۶ میلادی در اورشلیم به دست یهودیان کشته شد. کلیساهای زیادی در جهان به نام او وجود دارد. کلیسای سنت‌استپانوس در قرن نهم میلادی در میان کوه‌های منطقه مرزی جلفا و جمهوری آذربایجان، در دامنه‌ی ارتفاعات ماغارد و در کناره‌ی رود ارس بنا شد. این کلیسا که در کتاب‌های ارمنی دیرماغارد هم نامیده می‌شود، در ۱۷ کیلومتری غرب شهر جلفا قرار دارد.

کلیسای وانک ، عبادتگاهی در نصف جهان

کلیسای وانک یکی از مهم‌ترین کلیساهای ارامنه‌ی ایران است. در چهارراه حکیم‌نظامی محله‌ی جلفای اصفهان واقع شده است. این کلیسا از اصلی‌ترین جاذبه‌های شهر اصفهان هم محسوب می‌شود. کلیسای وانک در زمان شاه عباس دوم صفوی ساخته در پایتخت صفویان که در آن زمان جمعیت بزرگی از ارامنه در این شهر زندگی می‌کردند، ساخته شد. این کلیسا که در میان ارامنه با نام آمناپرکیچ یا کلیسای نجات‌دهنده‌ی مقدس هم شناخته می‌شود، از جمله با مساحتی در حدود ۸۷۰۰ مترمربع از بزرگ‌ترین کلیساهای ایران است. کلیسای وانک ویژگی‌هایی دارد که باعث تفاوت آن با کلیساهای دیگر ارمنی شده است. از جمله اینکه با خشت خام ساخته شده، بر خلاف کلیساهای دیگر که از سنگ ساخته می‌شوند. گنبد کلیسا معمولا مخروطی شکل است، اما گنبد کلیسای وانک مانند گنبد مساجد اصفهان ساخته شده است و نیز طلاکاری و تذهیب به کار رفته در داخل کلیسا با کلیساهای ارمنی دیگر متفاوت است.


در سفرزون بخوانید:  کلیسای وانک ؛ رد پای تاریخ ارامنه در جلفا


کلیساهای مریم و هاکوپ ، قدیمی‌ترین کلیساهای اصفهان

کلیسای مریم و هاکوپ مقدس در دوره‌ی صفویان ساخته شده‌اند و از قدیمی‌ترین کلیساهای این شهر هستند. هر دو کلیسا در محله جلفا قرار دارند. کلیسای هاکوپ مقدس قدیمی‌تر از کلیسای مریم مقدس است اما امروز کلیسای هاکوپ در ضلع شمالی حیاط کلیسای مریم مقدس قرار دارد.  بنای هر دو کلیسا از خشت و آجر است و در دیواره‌های داخلی نقاشی‌هایی با موضوع کتاب مقدس دیده می‌شود.

کلیسای کانتور ، سرخ زیبا

در خیابان طالقانی قزوین، در انتهای کوچه ثبت احوال، کلیسایی کوچک وجود دارد که رنگ قرمز آجرها و کاشی‌های فیروزه‌ای گنبدش توجه‌را به خود جلب می‌کند. این کلیسا را روس‌ها زمانی که طی جنگ جهانی دوم قزوین را در اشغال خود داشتند ساخته‌اند. صلیب‌های روسی که در دو طرف در ورودی کلیسا قرار دارد، ملیت سازندگانش را اعلام می‌کند. بنای کلیسا چهارگوش است و در هر گوشه‌ی آن یک ستون بزرگ وجود دارد که بر زیبایی بنای یکی از زیباترین کلیساهای ایران افزوده است.

کلیسای سرکیس مقدس ، کلیسای جامع پایتخت

کلیسای سرکیس مقدس برای بیشتر تهران‌نشینان آشنا است و هنگامی که از خیابان کریم خان زند عبور می‌کنیم، بارها و بارها توجه‌مان را به خود جلب کرده است. این کلیسا که بزرگ‌ترین کلیسای تهران است، کلیسای جامع تهران هم نامیده می‌شود و نام سرکیس مقدس، از قدیسان کلیسای ارمنی که در قرن چهارم میلادی به علت مسیحی بودن کشته شد را بر خود دارد. کلیسای سرکیس مقدس، نبش خیابان نجات‌اللهی و خیابان کریم‌خان زند قرار دارد. نقشه کلیسا به شکل صلیب است و نمای بیرونی کلیسا با سنگ مرمر سفید پوشانده شده است که با نورپردازی در شب جلوه‌ی خاصی پیدا می‌کند.

کلیسای تادئوس و بارتوقیمئوس مقدس ، قدیمی‌ترین کلیسای پایتخت

اولین کلیسای ارامنه در تهران که کمتر کسی از وجودش اطلاع دارد، کلیسایی است به نام کلیسای تادئوس و بارتوقیمئوس مقدس. قدمت کلیسا به دوره‌ی زندیه برمی‌گردد. براساس سنگ یادبود نصب شده در کلیسا، این بنا در سال ۱۱۸۷ هجری شمسی و در زمان سلطنت کریم خان زند ساخته شده است. این کلیسا در خیابان مولوی، بازار حضرتی و در کوچه‌ای به نام کوچه ارامنه واقع شده و در فهرست آثار ملی ایران هم به ثبت رسیده است.

کلیسای سورت گاراپت ، یادگار حضور ارامنه در خوزستان

کلیسای سورت گاراپت آبادان از جمله کلیساهای ایران است که قدمت زیادی ندارد و در زمان پهلوی ساخته شده است اما در دورانی که جمعیت زیادی از ارامنه ساکن آبادان بودند این کلیسا بزرگترین تالار اجتماعات ارمنی‌های آبادان محسوب می شد. ویژگی جالب این کلیسا دیوار به دیواربودنش با مسجد امام صادق است که محدوده خیایان طالقانی که مسجد و کلیسا در آن قرار دارند را به نماد همزیستی ادیان و رواداری دینی تبدیل کرده است. این کلیسا در زمان جنگ آسیب زیادی دید اما در سال ۱۳۷۵ بازسازی و سه سال بعد بازگشایی شد.

کلیسای زورزور ، عبادتگاهی که در جای اصلی‌اش نیست

تصویر کلیسای زورزور ایستاده بر فراز دره‌ای که رودخانه‌ی زنگی‌مار از میان آن می‌گذرد، بسیار زیبا و رویایی است. کلیسای زورزور یا کلیسای مریم مقدس در روستای بارون حوالی شهر ماکو و در ۱۲کیلومتری شمال غرب قره کلیسا قرار دارد. کلیسای زورزور اوایل قرن چهاردهم میلادی توسط اسقف اعظم کلیسای تادئوس مقدس، به نام «زکریا» ساخته شده و به صورت مدرسه تعلیمات دینی و فرهنگی و ادبی اداره می‌شد. نکته جالب درباره‌ی این کلیسا این است که از محل اصلی‌اش جابه‌جا شده و در محل دیگری از نو بنا شده است. داستان جابه‌جایی این کلیسا آنرا به یکی از جذاب‌ترین کلیساهای ایران تبدیل کرده است.

داستان از این قرار است: در سال ۱۳۶۶ شمسی پروژه‌ای برای آبرسانی به دشت ماکو اجرا شد. براساس نقشه‌های پروژه، پس از اتمام کار و آبگیری دریاچه، کلیسا در آب غرق می‌شد، ضمن اینکه عملیات خاکبرداری و انفجارهای ساختمانی آسیب‌هایی به بنای کلیسا وارد کرده بودند.  سازمان میراث فرهنگی برای حفظ این بنای با ارزش تصمیم گرفت آن را به محل امنی منتقل کند. پس کارشناسان سازمان میراث فرهنگی به همراه متخصصان و معمارانی از ارمنستان در مدت ۲۵ روز لایه‌های دیوار چینی شماره گذاری و پیاده شده و به محل دیگری در فاصله ششصد متری منتقل و روی یک برآمدگی صخره‌ای، دوباره ساخته شد.

کلیسای مریم مقدس ، عبادتگاهی با سقف شیروانی

شهر انزلی که کلیسای مریم مقدس در آن قرار دارد از جمله شهرهای ایران است که جمعیت بزرگی از ارامنه‌ی مهاجر از ارمنستان در آن ساکن بودند. کلیسای مریم مقدس واقع در میدان شهرداری بندرانزلی در سال ۱۲۸۴ شمسی با هزینه‌ی شخصی یکی از ارامنه‌ی شهر انزلی ساخته شد. این کلیسا با الهام از معماری شمال ایران ساخته شده است و سقف آن به صورت شیروانی است.

کلیسای مریم مقدس  ، اثر معمار برجسته نیکلای مارکوف

 

کلیسای مریم مقدس تهران در خیابان سی تیر، از جمله کلیساهای ایران است که جزو آثار برجسته معماری محسوب می‌شوند. این کلیسا با هزینه شخصی یکی از خیرین ارامنه ساخته شده و معمار آن نیکلای مارکوف مشهور روس بوده است. علت ساخت این کلیسا هم مهاجرت تعداد زیادی از ارامنه از شهرهای دیگر به تهران در سال‌های پس از جنگ جهانی اول بود که باعث شد محله‌های ارمنی‌نشین تازه‌ای در پایتخت شکل بگیرد. با ساکن شدن تعداد زیادی از ارامنه در محله حسن‌آباد لازم بود عبادتگاهی در این محله ساخته شود.