آتشکده آدریان ؛ عبادتگاه زرتشتیان تهران

اماکن مذهبی، همواره از پر‌بازدید‌ترین جاذبه‌های گردشگری‌اند. هر دین و مذهب و آیینی، مکان‌ها و جاذبه‌هایی مخصوص به خود دارد که بازدید از آن‌ها برای پیروان دیگر مذاهب نیز جذاب است. آتشکده‌های زرتشتیان همواره از جالب‌ترین اماکن مقدس در کشورمان ایران‌ هستند. زرتشت از اولین ادیانی است که در ایران رسمیت یافت و اسناد و بقایایی چند‌هزار ساله دارد. نیایشگاه‌‌های زرتشتیان که به آتشکده معروف است، در شهرهای مهم ایران از جمله یزد و شیراز و اصفهان، حضوری قابل توجه دارند. اما برای شهروندان تهرانی، شاید بهترین گزینه برای بازدید، آتشکده آدریان باشد. آدریان، مهم‌ترین آتشکده‌ی فعال پایتخت است که در مرکز شهر واقع شده است. در این مطلب قصد داریم تا شما را به این آتشکده‌ی تماشایی برده و اطلاعاتی را پیرامون آن به اشتراک بگذاریم. پس سفرزون را تا انتها همراهی کنید.

تاریخچه آتشکده آدریان

بنای معبد آدریان مربوط به دوره‌ی قاجار است و حالا دیگر بیش از ۱۰۰ سال قدمت دارد. سنگ بنای معبد در سال ۱۲۹۳ هجری شمسی با حضور ارباب کیخسرو شاهرخ، ریاست انجمن وقت زرتشتیان تهران پایه‌گذاری شد و ساخت آن سه سال به طول انجامید. این بنا با کمک مالی پارسیان هندوستان و زرتشتیان ایرانی ساکن ایران و هند ساخته شد و آتش آن را با مراسمی خاص پس از ۲۵‌‌ روز از آتشکده‌ی یزد به تهران آوردند. این آتشکده در سال ۱۳۸۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

برای دریافت راهنمای سفر به تهران کلیک کنید.

وجه تسمیه

آدریان، تغییر‌یافته‌ی آدُران یا آذران است که همان آتشگاه یا آتشکده معنا می‌دهد. آذر به معنای آتش و پسوند «ان» نیز پسوند مکان است. اما از طرفی دیگر، آدریان می‌تواند تغییر‌یافته‌ی آدوران، به معنای آتشدان یا آتشگاه باشد. یعنی ظرفی که آتش را در آن نگهداری می‌کنند. به هر‌حال هر دو تعبیر قابل استناد و کاملا مرتبط با نام این آتشکده است.

معماری آتشکده آدریان

بنای آتشکده در زمینی به مساحت هزار و ۳۰۰ مترمربع واقع شده است. روبروی بنا همانند آتشگاه یزد، حوضی بیضی‌شکل و زیبا دیده می‌شود. ساختمانی با نمای سنگ سفید و کنگره ای در بالای دیوار و شش ستون که در جلوی در ورودی آن زیر طاقی قرار گرفته‌اند، خودنمایی می‌کند. سر‌ستون‌های سنگی که هر کدام چهار سر گاو دارند، گویی تمام وزن این ساختمان را تحمل می‌کنند. در قسمت مرکزی بنای آتشکده اتاقی چهار گوش بنا شده است که دیوارهای آن تا ارتفاع ۸۰ سانتی‌متر بالا آمده‌اند و پس از دیوارها، شیشه‌های یکدست و ضخیم تا سقف ادامه دارد. نمای بیرونی، شامل دیواری است که با آجرکاری‌های زیبا مزین شده. این بنا دارای دری چوبی است که بالای آن کتیبه‌ای با سنگ مرمر در میان دستان فرشته‌ای جا گرفته و بر روی آن، سال ساخت بنا ذکر شده است.

تفکیک فضا در آتشکده آدریان

داخل آتشکده از سه بخش مجزا تشکیل شده است:  عبادتگاه که از سه جهت، محل نگهداری آتش را از شمال و جنوب و شرق احاطه کرده است. دوم، محل نگهداری آتش که افراد عادی اجازه ورود به آن را ندارند و در غربی‌ترین بخش آتشکده نیز اتاق «یشت» قرار گرفته که محل به جای آوردن مراسم مذهبی مربوط به درگذشتگان است. این سالن بزرگ دو بخش دارد: بخش کوچکتر با یک میز بزرگ و حدود ۳۰ صندلی و یک ردیف یخچال های ویترینی بزرگ برای نگهداری مواد خوراکی. بخش بزرگتر به ابعاد تقریبی ۴۰ متر در ۱۵ متر با حدود ۱۰۰ صندلی که یک میز بزرگ و طویل هم برای چیدن مواد پذیرایی دارد.

نماد‌های موجود در بنای آتشکده آدریان

در طراحی آتشکده‌ی آدریان از سر ستون‌های طرح گاو استفاده شده است که در فرهنگ زرتشتی نماد چهار طرف جهان شناخته می‌شود. همچنین شاخه‌هایی از انگور و برگ در دیوارها حکاکی شده است که سمبلی از شادی محسوب شده و بسیار مورد توجه است. طرح فروهر و مردی روحانی از دیگر نقوش به کار رفته در نقاشی دیوار هاست که با تماشای آن‌ها به دنیایی پر رمز و راز سفر خواهید کرد.

آتش آتشکده آدریان

معبد آدریان تنها آتشکده‌ی شهر تهران است که آتشی «ورهرام» دارد. «ورهرام» آتشی ترکیبی است از ۱۰ آتش زمینی و یک آتش که منشاء آسمانی دارد و اهمیت آن به حدی است که خاموش شدنش با خاموش شدن دین برابر دانسته می‌شده است. این آتش بیش از ۱۰۰ سال است که از آتشکده یزد آورده شده و خاموش نشده است. در گرداگرد عمارت مرکزی، ۱۶ گوی سنگی قرار دارد که نشان از ۱۶ آتش مقدس دارد. در اتاق چهار‌گوش مرکزی، یک ظرف مسی قرار دارد که به آن مجمر می‌گویند و داخل آن کنده‌ای نیم سوخته به همراه خاکستر از آتش به جای مانده و شعله‌ای باریک در میان ظرف، این آتش را زنده نگه داشته ‌است.

اعمال و مناسک مذهبی در آتشکده آدریان

زرتشتیان پس از ورود به نیایشگاه، به دستشویی کوچک گوشه‌ی حیاط می‌روند و دست و روی خود را می‌شویند. سپس به سراغ کمد آهنی می‌روند و کلاه سفید معروف به عرقچین را برمی‌دارند و سر می‌کنند. زنان از کشوهای همین کمد، روسری سفید برمی‌دارند و می‌پوشند. زنان و مردان پیش از ورود به نیایشگاه، کفش‌های خود را درمی‌آورند اما موبدان از این کار معاف هستند. زرتشتیان هنگام ورود مستقیم حرکت می‌کنند و به سمت پنجره شیشه‌ای که آتشدان در آن قرار دارد می‌روند و برای ادای نذر، لیوان‌های کوچکی را که آب و روغن و فتیله دارد از موبد گرفته و آن را روشن می‌کنند. از آیین و مراسمی که در این مکان برگزار می‌شود، می توان به واج یشت (روز نخست گهنبار)، آیین درگذشتگان (سوم، چهارم، دهه، روزه ،سال)، نیایش اردیبهشت روز و مراسم نوروز و همچنین جشن آغاز زندگی عروس و دامادهای زرتشتی اشاره کرد. توجه داشته باشید که اگر می‌خواهید از داخل محوطه بازدید کنید باید با پوشش مناسب وارد نیایشگاه شوید.

کاربری‌های گوناگون آتشکده آدریان

درون آتشکده‌ی آدریان بخش‌های متعددی وجود دارد که از میان آن‌ها می‌توان به مجموعه سالن‌های پذیرایی، آشپزخانه، اتاق یشت، محل نگهداری آتش و اتاق موبدان اشاره کرد که درهای آن‌ها به روی عموم باز نیست.  از درب چوبی آتشکده که وارد می‌شوید، به ورودی راهرو پا می‌گذارید که سمت راست آن، خانه سرایدار و سمت چپ آن دری شیشه‌ای است که مورداستفاده سرپرست موبدان بوده است. پس از آنکه از راهرو وارد محوطه می‌شوید، حوض آبی رنگ و بیضی شکلی با دو درخت سرو در اطراف آن نظرتان را جلب می‌کند. پس از ورود، کتابهای اوستا و کلاه مخصوص زرتشتیان در سمت چپ و راست ورودی قابل مشاهده است. گرداگرد صحن اصلی عبادت‌گاه، صندلی‌هایی برای نیایش‌گران که مشغول خواندن اوستا هستند در نظر گرفته شده است و موبد آدریان نیز در سمت چپ مشغول عبادت است. بر دیوارهای این ساختمان می‌توان تابلوهایی را دید که که به زبان زرتشتی نوشته شده‌اند و از تاریخچه‌ی آن پرده برداری می‌کنند.در سمت چپ درِ اصلی،‌، دفتر نیایشگاه آدریان واقع شده است که انجام هماهنگی‌های لازم برای بازدید از آتشکده را بر عهده دارد. برای راهنمایی گردشگران، موبدان نیز در آتشکده حاضر هستند.

خوراکی‌های آئینی در آتشکده

در مراسم مختلف بر روی یکی از میزهای بزرگ که مجاور دیوار است، سفره‌ی سفیدی می اندازند و خوراکی‌ها را بر روی آن می چینند. موبد برای خواندن نمازهای مخصوص بر صندلی می نشیند و حاضران به اوستا گوش می سپارند. پس از پایان نماز، به هر یک از مهمانان آجیل هفت مغز معروف به لرک می دهند. موبد میوه ها را حین خواندن اوستا تکه تکه می کند و در آخر مهمانان از آن می خورند. در انتهای حیاط و پشت ساختمان مرکزی یک آشپزخانه قرار دارد و دو عدد تنور نانوایی و چند پلو پز و اجاق در آن دیده می شود. به هنگام برگزاری مراسم مربوط به درگذشتگان، این آشپزخانه برای درست کردن خوراکی های مخصوص پیروان زرتشت استفاده می شود. سیرگ، (که نانی سرخ‌شده در روغن است) به همراه سیر‌و‌ سداب (مخلوطی از برگ سداب و سیر و نعناع و سرکه و ادویه) و نیز حلوای برنج و حلوای شکر، از جمله خوراکی‌هایی است که بر سر سفره‌ی زرتشتیان دیده می‌شود.

آدرس آتشکده آدریان

محله‌ی سی تیر، از محله های قدیمی تهران است و به دلیل وجود اماکن مقدس، ادیان گوناگون چون اسلام، مسیحیت، یهودیت و زرتشت، به محله‌ای برای گردهمایی ادیان تبدیل شده است. برای رفتن به آتشکده‌ آدریان که در همین محل قرار دارد می‌توانید آدرس زیر را دنبال کنید:

تهران، خیابان جمهوری، خیابان میرزا کوچک خان، ضلع شمالی دبیرستان فیروز بهرام، پلاک ۴

موقعیت آتشکده آدریان روی نقشه گوگل

برای آشنایی بیشتر با دیدنی های تهران کلیک کنید.

بگرد، بخند، زندگی کن

تور های سفرزون

تور یک روزه و تور چند روزه

تور های سفرزون

تور طبیعت گردی و تور تهرانگردی