روستای ماخونیک ، دهکده‌ی مردمان کوتاه‌قامت

شاید کارتون لی‌لی‌پوت یا سفرهای گالیور را به یاد داشته باشید؛ انیمشین‌هایی که قهرمان‌هایش آدم‌های کوچولویی بودند به‌اندازه‌ی یک انگشت. در کودکی وقتی این کارتون‌ها را می‌دیدیم آرزو می‌کردیم کاش بشود آدم کوچولوهای واقعی را از نزدیک ببینیم یا شهرشان را پیدا کنیم و یواشکی از دور نگاه‌شان کنیم. اما در دنیای واقعی هم روستایی وجود دارد که به شهر لی‌لی‌پوتی‌ها معروف است، البته ساکنانش به‌اندازه‌ی شخصیت‌های کارتون‌های بچگی‌مان کوچک نیستند، اما انقدر کوچک جثه هستند که به این نام مشهور شوند. ممکن است حدس زده باشید که این بار در مجله سفرزون می‌خواهیم درباره‌ی روستای ماخونیک برایتان بگوییم، روستایی در مرز ایران و افغانستان با مردمانی کوتاه‌قامت. اگر دوست دارید درباره‌ی روستایی بدانید که همه چیزش شگفت‌انگیز و منحصربه‌فرد است و تا حدود ۳۰ سال پیش در انزوای کامل بود و ارتباطی با جهان بیرون نداشت، با ما همراه شوید.

روستای ماخونیک ، سرزمین مرزی

ماخونیک در استان خراسان جنوبی قرار دارد و از توابع دهستان دُرُح در بخش مرکزی شهر سربیشه است. محل دقیق این روستا در فاصله‌ی ۷۸ کیلومتری شرقی شهر سربیشه در مسیر جاده‌ی سربیشه به روستای دُرُح است.  اهالی این روستا که تا خاک افغانستان فقط نیم ساعت فاصله دارد در اصل افغانستانی هستند و چند قرن پیش از این کشور به ایران کوچ کرده‌اند.

ماخونیک، بزرگ‌ترین روستا در میان ۱۲ آبادی منطقه‌ی جلگه‌ای ماخونیک است، این روستاها عبارتند از کفاز، چاپنسر، توتک، سفال‌بند، سولابست، لجونگ (سفلی و علیا)، کلاته بلوچ، دامدامه، میش‌نو، خارستو و جلارو. اهالی این ۱۲ روستا سنی حنفی هستن هستند و روش زندگی و رسم و رسوم‌شان، تا حد زیادی، شبیه هم است و معتقدند تبارشان از روستای مادر یعنی ماخونیک است. زبان مردم روستای ماخونیک و روستاهای اطرافش فارسی است که این زبان را با لهجه‌ی خاص منطقه که نزدیک به لهجه‌ی دری است، صحبت می‌کنند.

دلیل اصلی شهرت ماخونیک مردم کوتاه‌قامتش هستند. متوسط قامت اهالی این روستا بین ۸۰ تا ۱۲۰ سانتی‌متر است. علت این کوتاه قامتی ازدواج‌های فامیلی و نوع تغذیه اهالی است که البته در سال‌های اخیر که مراودات اهالی با دنیای بیرون از روستا بیشتر شده، اصلاح نوع تغذیه و استفاده از مکمل‌های غذایی باعث بلندتر شدن قامت نسل جوان شده است.

بیشتر مردم روستا یا دامدارند یا در معدن سنگ کار می‌کنند یا به قالی‌بافی اشتغال دارند. بعضی از اهالی در کنار کار اصلی‌شان کشاورزی هم می‌کنند. گندم، جو سیر، شلغم و چغندر محصولات کشاورزی اصلی این روستا هستند و قالیبافی محصول اصلی صنایع‌دستی ماخونیک محسوب می‌شود.

خانه‌های زیرزمینی

به جز جثه‌ی اهالی، یکی دیگر از دلایل شهرت این روستا، سبک معماری خانه‌های روستاست که در دامنه‌ی تپه به شکل به هم فشرده ساخته شده‌اند. خانه‌های روستای ماخونیک متناسب با قد اهالی ساخته شده و تقریبا یک متر از سطح زمین پایین‌تر هستند، به‌طوری‌که سقف بعضی خانه‌ها هم‌سطح زمین است و یک در چوبی خیلی کوتاه دارند و این در تنها منفذ خروجی خانه به بیرون است.

خانه‌های روستا هم خیلی کوچک هستند و فقط شامل یک اتاق ۱۰-۱۲ متری هستند و هم شکل مشخصی ندارند و به‌تناسب ناهمواری‌های زمین ساخته می‌شوند. مصالح اصلی در ساخت خانه‌ها ‌خشت، سنگ و چوب و هیزم است و سقف‌ها از خار و خاشاک یا گل ساخته می‌شود. نکته‌ی جالب ساختار روستا این است که مسجد اصلی درست وسط روستا قرار دارد و تمام خانه‌ها به آن راه دارند. دلیل این نوع معماری هوای سرد منطقه است و کوچک و کم‌ارتفاع بودن خانه‌ها باعث می‌شود آسان‌تر و سریع‌تر گرم شوند و تابستان‌ها هم خنک باشند.

آداب و رسوم روستا مثل سبک پوشش، خوراکی‌ها و مراسمی مثل باران‌خواهی، آداب ماه رمضان و عید فطر و عید قربان و عروسی و نامزدی هم از جاذبه‌های فرهنگی این روستا به حساب می‌آید. مردم این روستا روش متفاوتی در قضاوت، کشاورزی و تقسیم ارث دارند.

روستای ماخونیک ، بدون سابقه‌ی تاریخی مکتوب

می‌گویند از  روستای ماخونیک در میان اسناد تاریخی اثری نیست و به عبارت دیگر هیچ سابقه تاریخی مکتوبی ندارد و ظاهرا فقط شخصی به نام «کلنل چارلز ادوار دبیت» که در دوره‌ی ناصرالدین شاه به این روستا سفر کرد در کتابش با عنوان سفرنامه‌ی خراسان و سیستان از ماخونیک نام برده و این منطقه را توصیف کرده است. البته سنگ‌نگاره‌ای با نقش‌های چوپانی خیلی کهن که نزدیک قنات روستاست نشان می‌دهد سکونت از صدها سال پیش در ماخونیک وجود داشته و مردمان دامدار و کوچرو حدود ۳۰۰ سال پیش این منطقه را برای زندگی انتخاب کردند.

نام این روستا هم برای خیلی‌ها سوال‌برانگیز است و می‌پرسند ماخونیک یعنی چه و از کجا آمده است؟ گویا در معدود اسناد تاریخی که در آنها به نام این روستا اشاره شده، از جایی به نام «مادخنیک» نام برده شده. عده‌ای هم می‌گویند در اوایل دوره‌ی پهلوی که دولت جمع‌آوری روستاها را شروع کرد، عده‌ای از مأموران دولت به روستای ماخونیک مراجعه کردند و اهالی به قول معروف تحویل‌شان نگرفتند و آنها هم این نام را روی روستا گذاشتند و رفتند. ‌ عده‌ای دیگری معتقدند در کوه نزدیک روستا شکافی وجود دارد که در قدیم ماده ماخونیک نام می‌شده و به مرور زمان به ماخونیک تغییر کرده و این نام روی روستا هم مانده است. در روایتی دیگر وجه تسمیه نام این روستا آب‌وهوای خنکش دانسته می‌شود و براساس روایتی دیگر روایتی دیگر  این نام محصول پیوند دو کلمه‌ی ماه و دخونیک است که در زبان پهلوی به معنی سرزمین ماه است.

اطلاعات بازدید از روستای ماخونیک

ساعت بازدید : ۲۴ ساعت

قیمت بلیت : رایگان

آدرس روستای ماخونیک : خراسان جنوبی، ۷۸ کیلومتری شرقی شهر سربیشه، جاده سربیشه به شهر دُرُح

مسیر دسترسی به روستای ماخونیک

برای رفتن به ماخونیک، از هر جای ایران، اول باید خودتان را به شهر بیرجند برسانید. فاصله بیرجند تا ماخونیک حدود ۱۴۰ کیلومتر است. از بیرجند به سمت شرق رفته تا شهرستان سربیشه برسید و از آنجا به روستای درح بروید و بعد از رسیدن به این روستا مسیرتان را به طرف شمال ادامه دهید تا بعد از گذشتن از روستاهای توتک و سفال‌بند به روستای ماخونیک برسید. رفتن به این روستای دورافتاده با ماشین شخصی راحت‌تر است اما اگر اتومبیل ندارید تا بیرجند را می‌توانید با هواپیما یا اتوبوس رفته و بقیه مسیر را تکه‌تکه با خودروهای کرایه طی کنید. بیرجند ایستگاه قطار ندارد و اگر ترجیح می‌دهید بخشی از مسیر را با قطار بروید، می‌توانید تا طبس را با قطار بروید و از طبس به بیرجند بروید.

آدرس روستای ماخونیک در نقشه گوگل

بهترین زمان سفر

آب‌­وهوای روستای ماخونیک  فصل بهار و پاییز دلپذیر و ملایم است و این دو فصل بهترین زمان سفر به این روستا هستند. این منطقه تابستان‌ها خیلی گرم و خشک و زمستان‌ها خیلی سرد است و برای سفر چندان مناسب نیست.

نکته‌هایی که در سفر به روستای ماخونیک باید به آنها توجه کنید

ماخونیک امکانات و فضای کافی برای پذیرایی از گردشگران را ندارد و برای شب‌مانی و اقامت باید به شهر بیرجند بروید و در هتل‌ها و اقامتگاه‌های این شهر اقامت کنید. در برنامه‌ریزی و زمان‌بندی سفر به این نکته دقت کنید که فاصله‌ی روستای ماخونیک تا بیرجند ۱۴۰ کیلومتر است و در رفت‌وبرگشت حدود ۴ ساعت در راه خواهید بود.

امکانات روستای ماخونیک

روستا یک مسیر آسفالت دارد که دسترسی به آن را آسان کرده است. چند مغازه‌ی خواروبارفروشی و نانوایی و قصابی هم در روستا وجود دارند که می‌توانید مایحتاج ضمن سفرتان را از آنها تهیه کنید. برای کمک به اقتصاد روستا می‌توانید از محصولات محلی و صنایع‌دستی مثل قالی که در روستا تولید می‌شود، خریداری کنید. این روستا چند دیدنی تاریخی هم دارد مثل سنگ سیاه یا همان سنگ نگاره‌ی ماخونیک، برج و قلعه، برج گل انجیر، منزل سرگردونی، نادر مرده.

شما برایمان بنویسید

آیا تابه‌حال به روستای ماخونیک رفته‌اید؟ چه روستاهای منحصربه‌فرد دیگری می‌شناسید؟ تجربه‌تان را با سفرزونی‌های دیگر به اشتراک بگذارید، منتظر شنیدن تجربه‌ها و خاطرات و پیشنهادهای شما هستیم.

برای آشنایی بیشتر با دیدنی های خراسان جنوبی کلیک کنید.