شهر توس ؛ جلوه‌گاه هنر و ادب ایرانی

ایران، شهرهای دیدنی و زیبای زیادی دارد که هر کدام از آن‌ها با تاریخی طولانی مدت پیوند خورده‌اند. شهرها می‌توانند یادآور حوادثی باشند که در گذر زمان از یاد رفته‌اند. اما مهم‌تر از این‌ها، هویت هر شهر و راهی است که در طول زمان طی کرده است. آنچه از گذشته تا کنون در شهر باقی مانده است و حالا همانند یک گنج ارزشمند از آن محافظت می‌شود، دقیقا نقطه جذابی است که افراد را به سمت آن‌ها می‌کشاند. شهر توس یکی از شهرهای قدیمی و تاریخی ایران است که مکان‌های دیدنی بسیاری دارد. شهری زیبا که هر ساله مقصد تعداد زیادی از گردشگران است و به عنوان یکی از گنجینه‌های تاریخی کشور به حساب می‌آید.

اگر دوست دارید درباره شهر توس، تاریخ این شهر زیبا و دیدنی‌های جذاب آن بیشتر بدانید، در ادامه با سفرزون همراه باشید:

توس کجاست؟

شهر توس با پیشینه تاریخی دور و درازی، شهری کهن در استان خراسان رضوی است که بسیاری از گردشگران، خصوصا مسافران شهر مشهد هر ساله از آ‌نجا بازدید می‌کنند.

توس؛ قدمتی به اندازه دوره هخامنشی

اگر بخواهیم درباره تاریخچه شهر توس صحبت کنیم، باید به نوشته‌های مورخان یونانی بازگردیم. از میان نوشته‌های تاریخ‌نویسان یونان این گونه بر می‌آید که در دوران حکومت هخامنشیان، از شهر تاریخی توس با نام «سوسیا» یاد می‌شده است. «سوسیا» یکی از پایتخت‌های پارت در قسمت شمال شرقی ایران بوده است که امروزه، در استان خراسان قرار دارد. برخی از محققان معتقدند که شهر توس امروزی، همان سوسیا است.

واژه توس در گذشته به مجموعه چندین آبادی و روستای آن منطقه گفته می‌شد که از ده نوقان تا ده تابران و منطقه سناباد را، که امروزه در داخل شهر مشهد است، در بر می‌گرفت. جغرافی‌دانان تمامی این منطقه را با عنوان ولایت توس معرفی می‌کردند که در واقع شامل  شهر مشهد می‌شد و روستای توس از همه آن‌ها آبادتر بود.

در برهه‌ای از تاریخ و در زمانی که اعراب به عنوان جغرافی‌نویسان نوشته‌هایی بر جای گذاشته‌اند، توس از اهمیت چندانی برخوردار نبود. علت این کم اقبالی، رونق و پیشرفت شهر نیشابور بود که در فاصله نزدیکی از توس قرار داشت.

این شهر نیز همانند دیگر شهرهای خراسان، به دست پسر چنگیزخان مغول ویران شد و بعد از مدتی در زمان فرمانروایی اوکتای، مجددا بازسازی شد و از آن به بعد چندبار به عنوان مقر فرمانروایی مغول‌ها مورد استفاده قرار گرفت.

سال‌ها بعد، نام توس و مشهد را یک جا به کار می‌بردند که به تدریج شهر مشهد به واسطه اهمیت مذهبی خود، به عنوان پایتخت خراسان انتخاب شد.

نمای ۳۶۰ درجه از شهر توس

برای دریافت راهنمای سفر به مشهد کلیک کنید.

توس امروزی

تا مدت‌ها پیش، نام توس با عنوان تابران توس شناخته میشد که در واقع بخشی از توس بزرگ به حساب می‌آمد. پس از مدتی، پسوند توس از برخی مناطق خراسان، مانند «سنابادتوس» و یا «نوگانتوس» حذف شد. به این ترتیب، مردم، «تابران توس» را با عنوان توس به کار بردند و این نام بر روی این منطقه از خراسان باقی ماند.

نکته جالبی که درباره شهر توس در تقسیمات کشوری وجود دارد این است که توس، تا بهمن ماه سال ۹۱ به عنوان یکی از روستاهای مشهد شناخته می‌شد. اما در بهمن ۹۱، شورای عالی معماری و شهرسازی کشور، این منطقه تاریخی را به عنوان یک محدوده منفصل شهری تایید کرد و آن را به شهرداری مشهد سپرد. از آن پس این ناحیه، زیر نظر شهرداری منطقه ۱۲ شهر مشهد اداره می‌شود.

جاذبه‌های دیدنی توس

شهر توس، به عنوان یکی از مهم‌ترین شهرهای تاریخی ایران معرفی می‌شود که بخشی از بناهای مهم تاریخی و آرامگاه‌ افراد سرشناس را در خود جای داده است.

جاذبه‌های دیدنی این شهر، در عین زیبایی، روایتگر بخشی از تاریخ، فرهنگ و هنر ایران کهن هستند.

آرامگاه فردوسی؛ نمایانگر شکوه ایران

معروف‌ترین و شاید بتوان گفت مهم‌ترین جاذبه دیدنی شهر توس، آرامگاه شاعر پارسی گوی، حکیم ابوالقاسم فردوسی است.

آرامگاه این شاعر حماسه سرا، در فاصله ۲۸ کیلومتری غرب روستای پاژ در شهرستان توس واقع شده که امروزه به عنوان زیارتگاه اهالی فرهنگ و هنر شناخته می‌شود.

بنای آرامگاه فردوسی در شهر توس، یکی از زیباترین مقبره‌های ایران به شمار می‌رود که به سبب معماری زیبا و همچنین طراحی و سنگ‌تراشی‌های خاص مشهور است. بنای این مقبره، در طول دوران، با تغییرات فراوانی همراه بوده‌ است و طراحان بسیار زیادی برای ساخت بنایی درخور شأن این شاعر فرزانه، طرح‌هایی ارائه کرده‌اند.

معماری مقبره از بیرون، آدم را به یاد مقبره کوروش کبیر می‌اندازد که با سنگ‌هایی سفید رنگ جلوه‌گری می‌کند و بر روی هر سنگ از بنای خارجی آرامگاه، شعری از حکیم فردوسی دیده می‌شود. در قسمت داخلی آرامگاه، سنگ قبری از جنس مرمر سفیدرنگ به چشم می‌خورد که در حدود نیم متر ارتفاع دارد و متعلق به حکیم فردوسی است. بر روی دیوار‌های مقبره، تصاویری از داستان‌های شاهنامه فردوسی کنده‌کاری شده که بسیار دیدنی است. دیگر تالار این مقبره، محوطه‌ای چهارگوش با سنگ‌های مرمری و کاشی‌کاری است که چهار ستون بزرگ در چهار طرف سالن قرار دارد. تکیه‌گاه و گچ‌بری‌های این بخش، بسیار هنرمندانه و ظریف است.

نمای ۳۶۰ درجه داخلی از آرامگاه فردوسی

در محوطه بیرونی آرامگاه فردوسی، می‌توانید به مقبره شاعر بزرگ دیگری بروید. آرامگاه مهدی اخوان ثالث، از شاعران بنام ایران نیز در این منطقه قرار دارد.

آرامگاه فردوسی، از اصلی‌ترین جاذبه‌های توس است که باید آن را از نزدیک دید و از زیبایی‌های آن لذت برد.

موقعیت آرامگاه فردوسی روی نقشه گوگل

موزه توس؛ گنجینه‌ای از بهترین‌ها

این موزه دیدنی و ارزشمند در ضلع غربی آرامگاه فردوسی قرار دارد. پشنهاد ساخت موزه توس در ابتدا با هدف ایجاد چای‌خانه و اجرای نقالی شاهنامه بیان شد. اما پس از مدتی برای معرفی بهتر فرهنگی و تاریخی شهر توش و اثر ماندگار حکیم ابوالقاسم فردوسی، به موزه تغییر یافت.

در این موزه جذاب، اشیایی باستانی و ارزشمند نگهداری می‌شود که شامل آثار سنگی دوران‌ پیش از تاریخ و یا اشیایی چون تنگ‌، پیه‌سوز، عطردان و … است. این آثار گران‌بها در جریان حفاری‌های باستان‌شناسی در دشت و شهر توس کشف شده‌اند. علاوه‌ بر این‌ها، انواع شاهنامه همچون شاهنامه فلورانس و شاهنامه ۷۳ کیلوگرمی اهدایی از موسسه امیر کبیر، نقاشی‌های ارزشمند از داستان‌های شاهنامه و پرتره حکیم توس، نسخ خطی قدیمی و… در این موزه قرار دارند.

نمای ۳۶۰ درجه داخلی از موزه توس

موقعیت موزه توس روی نقشه گوگل

بقعه هارونیه؛ مقبره امام محمد غزالی

از دیگر دیدنی‌های شهر توس، می‌توان به بقعه هارونیه اشاره کرد که بسیاری از افراد، آن را با نام مقبره امام محمد غزالی می‌شناسند. این بقعه در دشت توس قرار دارد و  بنای آن کاملا آجری و بدون تزیینات و کاشی‌کاری است.

ورودی بقعه هارونیه، در سمت جنوب بنا قرار دارد که با سردری بسیار مرتفع آغاز می‌شود. پلکان مارپیچی که در گوشه‌های ساختمان قرار گرفته، زیبایی خاصی به بنا بخشیده است. در ضلع شمالی آن، سه اتاق فرعی دیده می‌شود که آن‌ها نیز زیبایی خاصی دارند. مقبره دارای گنبدی است با داخلی بسیار ساده، که همراه با مقرنس‌کاری‌هایی متعلق به دوره تیموری خودنمایی می‌کند.

بقعه هارونیه در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده. بازدید از این بنای تاریخی رایگان است و هر روزه گردشگران زیادی به آنجا می‌روند.

نمای ۳۶۰ درجه داخلی از بقعه هارونیه

قبرستان عاشقان؛ متفاوت و دیدنی

یکی از جاذبه‌های متفاوت توس، قبرستان عاشقان است که در دهستان توس و ۱۵۰ متری غرب روستای عاشقان قرار دارد. قدمت این قبرستان به اواخر دوره تیموریان تا عصر قاجار باز می‌گردد. در این قبرستان می‌توانید سنگ قبرهایی صندوقی شکل با حجاری‌های زیبای مذهبی و نیز سنگ قبرهای محرابی‌ را ببینید. این قبرستان نیز به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده و بازدید از آن رایگان است.

چگونه به شهر توس سفر کنیم؟

برای آن که به شهر تاریخی توس برسید، ابتدا باید به مشهد سفر کنید. سفر به مشهد با انواع وسایل نقلیه، از جمله قطار، اتوبوس، هواپیما و همچنین خودروی شخصی ممکن است. شما می‌توانید با توجه به علاقه‌مندی، زمان و بودجه خود، یکی از این وسایل را برای سفر انتخاب کنید. از شهر مشهد تا توس، حدود ۲۵ کیلومتر فاصله است. شما می‌توانید این مسیر را با خودروی شخصی خودتان طی کنید تا به توس بروید. اگر دوست دارید با وسایل نقلیه عمومی به شهر توس برسید، می‌توانید در شهر مشهد خودتان را به پایانه فردوسی برسانید و سپس با استفاده از اتوبوس خط ۲۰۲، پس از ۴۵ دقیقه شهر تاریخی و زیبای توس را ببینید.

بهترین زمان سفر به توس

به طور کلی، استان خراسان رضوی که توس نیز جزئی از آن است، زمستان‌های سرد و خشک و تابستان‌های به نسبت گرمی دارد. سفر به توس، در فصل زمستان به دلیل سرمای استخوان سوز این منطقه به شدت کاهش پیدا می‌کند. در تابستان نیز به دلیل هوای گرم، سفر به این شهر چندان طرفداری ندارد.

اما بهترین زمان سفر به شهر توس، فصل بهار و دو ماه اول فصل پاییز است. در این زمان هوای منطقه بسیار دلپذیر و معتدل و مناسب برای سفر است.

دانستنی‌های سفر به شهر زیبای توس

برای سفر به این شهر تاریخی و کهن، نیاز به وسایل خاص و یا گران قیمت ندارید. تنها کافی است تا با یک دوربین عکاسی به این منطقه سفر کنید تا بتوانید دیدنی‌های آن‌ها را ثبت کنید و زیبایی‌هایش را به دیگران نشان دهید.

فراموش نکنیم که مکان‌های دیدنی این شهر کهن، جزئی از آثار ارزشمند تاریخی کشور محسوب می‌شوند؛ بنابراین در هنگام بازدید از آن، باید همچون یک گردشگر حرفه‌ای عمل کنیم و در حفظ آن‌ها، نهایت دقت و حساسیت را به کار بگیریم.

شما برای ما بنویسید

آیا تا به حال به شهر تاریخی توس سفر کرده‌اید؟ نظر شما درباره این شهر چیست؟ چه جاذبه‌های دیگری را در شهر توس می‌شناسید؟ نظرات و نکات ارزشمند خود را درباره این شهر و مکان‌های دیدنی آن، با سفرزون به اشتراک بگذارید.

برای آشنایی بیشتر با دیدنی های مشهد کلیک کنید.