بروجرد دومین شهر پرجمعیت استان لرستان است که از سابقه تاریخی بسیار غنی‌ای برخوردار است. وجود آثاری باستانی متعلق به دوران پیش از تاریخ، بقایای دوره‌های اشکانیان و آثاری متعلق به دوره ساسانیان و همچنین نام بردن از نام شهر بروجرد در کتب تاریخی مختلف نشان از اهمیت بالای این شهر در دوران گوناگون تاریخی دارد. بیش از ۴۰۰ مکان تاریخی در شهرستان بروجرد کشف شده که در میانشان مسجد جامع شهر با قدمت ۱۲۰۰ ساله به عنوان قدیمی‌ترین بنای تاریخی شهر و گل سرسبد و نماد تاریخی آن شناخته می‌شود. این بنای باستانی نخستین مسجد ساخته شده در نواحی غربی ایران به‌حساب می‌آید که تاریخی پرحادثه را پشت سر گذاشته است. در ادامه با سفرزون همراه باشید تا با مسجد جامع بروجرد بیشتر آشنا شویم.

saadatrent

تاریخچه مسجد جامع بروجرد ؛ ایستاده بر گذرگاه حوادث

سابقه‌ی ساخت مسجد جامع بروجرد با حمله‌ اعراب به ایران پیوند خورده است. ساخت بنای این مسجد در سال‌های ۱۵۰ تا ۲۲۶ هجری قمری و به‌صورت مجموعه‌ای شامل مسجد، آب‌انبار، ساختمان غریب‌خانه، میدان و غیره کلید خورد. در محل مسجد کنونی در دوران پیش از اسلام آتشکده‌ای بزرگ متعلق به دوره ساسانی قرار داشته که طبق رسم آن دوران و همانند بسیاری از آتشکده‌های دیگر با مرمت و تغییراتی در بنای اولیه، به شکل کنونی یعنی مسجد در آمده است، از این رو ویژگی‌های معماری اسلامی را در کنار معماری باستانی ایرانی ساسانی دارا است. سازنده‌ی اولیه‌ی مسجد حموله بن علی بروجردی بوده که در زمان آل بویه بر شهر بروجرد حکمرانی می‌کرده است.

بعدها تا به امروز که درباره این بنا صحبت می‌کنیم هر زمان و بر حسب سلایق، حوادث و یا نیاز بخش‌هایی به بنا اضافه شده و یا مورد بازسازی قرار گرفته است. برخی از این تغییرات و اقدامات مرمتی که در طول این دوران انجام شده بر طبق کتیبه‌هایی که در مسجد از این تعمیرات خبر می‌دهند به دوره سلجوقی، صفوی و قاجار باز می‌گردد. شناسایی لایه‌های گوناگون مسجد نشان دهنده برخی تغییرات بنیادی در دوران مختلف تاریخی است که شکل و ظاهر آن را بشکل بنیادی تغییر داده‌اند.

معماری مسجد جامع بروجرد؛ شاهکاری برای تمام دوران

مسجد جامع بروجرد از لحاظ معماری جزو شاهکارهای تاریخی ایران بحساب می‌آید. در بخش گنبدخانه در ضلع جنوبی مسجد با توجه به توضیحاتی که قبلا داده شد می‌توان بقایای آتشکده و معماری چهارطاق دوران ساسانی را به‌وضوح مشاهده کرد. ارتفاع این گنبد از سطح زمین ۲۰ متر است و پی دیوارهای آن از سنگ سیاه مورق و سنگ لاشه با ملات آهک است.


در سفرزون بخوانید: تنگه هلت پلدختر ، جادوی طبیعت لرستان در دل سخت سنگ‌ها


مسجد از نظر شکل جزو انواع تک ایوانی دسته‌بندی می‌شود و ورودی‌هایش در غرب و شرق آن جای گرفته‌اند که بصورت غیرمستقیم به صحن اصلی آن باز می‌گردند. شبستان مسجد جامع بروجرد که در ضلع شمالی آن واقع شده در قرن چهارم به بنای اصلی اضافه گردیده و فضایی خنک و مطبوع را در دل ساختمان بوجود آورده است.

مسجد جامع بروجرد
نمای داخلی غریب‌خانه مسجد جامع بروجرد

در دوره‌ی سلجوقی برخی تزئینات آجرکاری و کاشی‌کاری و نیز تزئینات گچ‌کاری به نمای مسجد اضافه می‌شوند و کتیبه‌ای آجری به خط کوفی نیز بر روی دیوار جنوبی گنبدخانه و بر بالای محراب نصب می‌گردد. در کل در ساخت مسجد نیز از مواد و مصالحی مانند آجر، کاشی و ملات استفاده شده است. در مجاورت بنای مسجد بخش وضوخانه قرارگرفته که با ورودی بزرگش غریبخانه مجموعه را نیز در خودش جای داده است. این محل برای اقامت مسافران بدون سرپناه احداث شده و درایت معماران آن را در زمینه ایجاد بناهای چند کاربره نشان می‌دهد.

سایر جزئیات معماری مسجد جامع بروجرد

دو رواق در شرق و غرب مسجد قرار گرفته که وجود یک چاه آب بسیار قدیمی در رواق غربی بنام گاورو یا چاه گاوی، آن را از سایر قسمت‌های بنا متمایز کرده است. این چاه به آب‌انبار راه داشته و دلیل نامگذاری‌اش استفاده از گاو برای انتقال آب از چاه به حوضخانه می‌باشد.

خرید بلیط هواپیما تهران خرم آباد
رزرو هتل داخلی

پنجره‌های مشبک با کاشیکاری‌های سبز رنگ از بخش‌های زیبای‌ این مسجد تاریخی هستند که با عبور نور خورشید از میانشان حس‌وحالی رویایی به این محوطه باستانی می‌بخشد.

ویژگی‌های شاخص مسجد جامع بروجرد ؛ آنچه که باید بدانید

یکی از دیدنی‌های مسجد بروجرد منبر جوبی موجود در آن است که در سال ۱۰۶۸ هجری قمری ساخته شده و دارای نه پله است. بین بروجردی‌ها این حکایت پیچیده که امام حسن در سفری که به این شهر داشته بر روی منبر مذکور سخنرانی کرده که با توجه به تاریخ ساخت آن و نیز نبود اطلاعات دقیق نمی‌توان صحت این گفته را تایید کرد.

مسجد جامع بروجرد
سنگ نوشته‌ای از دوران شاه عباس صفوی بر سر در غربی مسجد

بنای مسجد جامع بروجرد در دوره‌های مختلف تاریخی آسیب دیده و بخش‌هایی از آن تخریب شده‌اند. از جمله این تخریب‌ها می‌توان به حمله مغول و بعدها دوران جنگ ایران و عراق و بمبارانش توسط هواپیماهای عراقی اشاره کرد. در سال ۱۳۸۵ و درحالی که بنای مسجد در حال مرمت بود زلزله‌ای مهیب موجب وارد شدن آسیب پنجاه درصدی به بنا گردید و گلدسته‌های آن فرو ریخت.

در حال حاضر مناره‌های مسجد به بهرین شکل و همانند روز اولشان بازسازی شده‌اند، اما در چند سال اخیر و بدلیل نشت نم و باران از پشت‌بام، رویش گیاهان هرز بر روی گنبد و سایر قسمت‌های بنا و نیز فرسودگی ستون‌های مسجد و ریزش آجر در قسمت‌های گوناگون مسجد جامع بروجرد از شرایط مناسبی برخوردار نیست.

نمای ۳۶۰ درجه مسجد جامع بروجرد روی نقشه گوگل

مسجد جامع بروجرد در کوچه عماد واقع در خیابان جعفری قرار گرفته است. با توجه به وجود بناهای باستانی متعدد در این شهر لرنشین، سفر به بروجرد و بازدید از دیدنی‌هایش را شدیدا به شما توصیه می‍کنم.