در دل توپخانه و در موازات لالهزار که خاطراتی قدیمی را درون خود جای دادهاند، ساختمانی عظیم، بزرگ و با اقتدار به چشم میخورد. این ساختمان متعلق به بانک ملی ایران بوده و صدای تپش قلب تاریخ ایران، یعنی موزه جواهرات ملی را میتوان از آن شنید. اصلا مگر میشود به سراغ منطقه توپخانه، فردوسی و لالهزار آمد و به یاد تاریخ قدیم تهران و ایران نیافتاد؟
این منطقه به نوعی نمادی از طهران قدیم است و بسیاری از ریش سفیدان از قدم زدن در این خیابانها خاطره دارند. در این هیاهو و شلوغی تهران امروز، قسمتی از ساختمان قدیمی بانک ملی به موزه جواهرات ملی اختصاص یافته است. موزهای که تمدن چند هزار ساله ایران را دل خود جای داده و پشتیبانه مالی واحد پولی ایران است! با سفرزون گشتی در این موزه زیبا بزنید و با اشیاء ارزشمند درون آن بیشتر آشنا شوید.
موزه جواهرات ملی ، تکهای تاریخ ایران در میدان توپخانه
همینطور که در خیابانهای طهران قدیم قدم بر میداریم، به یک ساختمان قدیمی میرسیم که انگار دو شیر سنگی بزرگ طلائی رنگ از آن مراقبت میکنند. کمی که سر خود را بالا بگیرید، نام بانک ملی ایران را روی تابلوی بالای ساختمان خواهید دید. شاید تعجب کنید و از خودتان بپرسید که چرا چنین ساختمان قدیمی و تاریخی باید متعلق به بانک باشد؟
در حقیقت این ساختمان جزء اولین شعب بانک ملی ایران و جزء انواع این بانک محسوب میشود. با وجود اینکه خود ساختمان حدود یک قرن قدمت دارد، اما پیشینه تاریخی ساختمان نیست که باعث ارزش بالایی آن شده.
در دل این ساختمان قدیمی صدای تپش قلب تاریخ ایران میآید. ضربان اصلی تاریخ چند هزار ساله ایران را میتوانید از درون این ساختمان بشنوید. بله، درست متوجه شدهاید، موزه جواهرات ملی ایران داخل این ساختمان قدیمی و زیبا قرار دارند که با دو شیر سنگی از آنها محافظت میشود.
تاریخچه موزه جواهرات ملی
تاریخچه این موزه آقندر قدمت دارد که بری بررسی آن باید صفحه به صفحه کتاب تاریخ ایران را بخوانیم. هر یک از جواهرات داخل این موزه تاریخی ارزشمند دارند که اگر زبان داشتند سالیان سال را میتوانستند برای ما روایت کنند. جواهراتی ارزشمند از دوران مختلف که هیچگاه کسی فکرش هم نمیکرد که کنار یکدیگر در یک مکان جمع شوند. هر یک از این جواهرات از جایی مختلف به ایران آورده شده و حالا بعد از گذشت صدها سال این مجموعه زیبا را تشکیل دادهاند.
تاریخ ایران تاریخ کوتاهی نیست به همین دلیل برای حفظ تاریخچه این موزه را نیز به سادگی نمیتوان توصیف کرد. در اصل تا دوره صفوی کسی به دنبال جمع کردن جواهرات مختلف نبود. در آن دوران پادشاهان تنها جواهرات را خرج میکردند و از دست میدادند. اما از دوران صفوی به بعد، پادشاهان به فکر جمع کردن جواهرات افتادند.
آنها حتی سفیران خود را به کشورهای دیگر فرستادند تا جواهراتشان را بخرند و در ایران جمع آوری کنند. پس اگر بخواهیم صادق باشیم، کلید موزه جواهرات ملی ایران از همان دوران خورده شد.
دوران صفوی
دوران صفوی دوران بسیار عالی و درخشنده برای ایران محسوب میشد. در این دوران جواهرات زیادی از دولتهای هندوستان، عثمانی، بریتانیا و فرانسه به قیمتی مناسب خریداری و وارد ایران شدند. خب پس میتوانیم تصور کنیم که خزانه ایران مملوء از جواهرات ارزشمندی شده بود که هر یک از آن
ها ارزش بسیار زیادی داشتند.
متاسفانه در همان دوران ایران مورد تاخت و تاز محمود افغان قرار گرفت. محمود افعان از وجود این جواهرات آگاه بود و بسیاری از آنها را به تاراج برد. پس دوباره این جواهرات پراکنده شدند و بخش زیادی از آنها نیز به افعانستان کنونی برده شد.
تاریخچه موزه بعد از دوران افشاریه
چند سالی از این داستان گذشت تا پادشاهی به دستان قدرتمند نادر شاه افشار افتاد. نادرش شاه در همان ابتدای روی کار آمدن از خروج جواهرات جلوگیری کرد و با تلاشهای بسیار، جواهراتی را که از ایران خارج شده بودند را نیز دوباره به خاک ایران بازگرداند.
پس از جواهرات افعانستان، نوبت به جواهراتی میرسید که به خاک هندوستان رفته بودند. در ابتدا نادر شاه تلاش کرد تا با صلح و مکاتبات مختلف، پادشاه هندوستان را راضی کند تا جواهرات ایران را برگرداند اما این کار مفید واقع نشد.به همین دلیل نادر شاه لشگری عظیم گرداوری کرد و برای جنگ با هندوستان آماده شد. این خبر که به گوش پادشاه هندوستان رسید، غنائم و هدایی زیادی را برای نارشاه ارسال کرد تا از این حمله منصرف شود.
غنائم نادرشاه
در این میان، سلاح و جواهرات زیادی وجود داشتند که به عنوان هدایای مختلف از طرف پادشاه هندوستان ارسال شدند. نادرشاه پادشاهی جوانمرد بود. به همین دلیل قسمتی از این غنائم را به رسم جوانمردی بین سربازان پخش کرد. سپس قسمتی دیگر را به دول همسایه فرستاد تا امنیت و آرامش منطقه را حفظ کند و به دلیل اعتقاد قلبی، مقدار زیادی از آن را به آستان قدس رضوی و حرم امام رضا (ع) اهدا نمود.
برای دریافت راهنمای سفر به تهران کلیک کنید.
دوران پس از نادرشاه
این روند مقتدرانه تا سال ۱۱۶۰ ادامه داشت. در این سال یکی از سرداران نادرشاه به نام احمد بیک افغان ابدالی، نادر را به قتل رساند و خزانه او را به غارت برد. در اینجا بود که جواهرات زیادی از ایران به سرقت رفتند که در این میان باید به جواه کوه نور اشاره کرد. کوه نور یکی از با ارزشترین جواهرات ایران بود که در حال حاضر در برج لند و روی تاج ملکه انگلستان قرار دارد. این الماس به شکل مرموزی به ملکه انگلستان اهدا شده است!
دوران قاجاریه
زمانی که نوبت حکمرانی قاجارها فرا رسید، آرامشی نسبت در کشور حاکم شد. به همین دلیل پادشاهان مجددا توانستند تا جواهرات مختلف را کنار هم گردآوری کنند. طرز فکر این پادشاهان کمی متفاوت بود. آنها دستور میدادند تا این جواهرات را بر روی وسایل مختلف قرار دهند. مثالی از این وسایل را میتوان کره جواهر نشان، تاج کیانی و تخت نادر دانست. در گذشته این آثار مهمان کاخ گلستان بودند اما بعد از پادشاهی رضا پهلوی، این جواهرات به دستور وی به کاخ مرمر منتقل شدند.
پس از آن در سال ۱۳۱۶ نهایتا ساختمان بانک ملی ایران تکمیل شد. از آن زمان به بعد تمامی این جواهرات به این ساختمان منتقل شدند و حکم پشتوانه اسکناس ایران را پیدا کردند. این روند تا سال ۱۳۳۹ ادامه داشت. در این سال بانک مرکزی در ایران افتتاح شد و به همین دلیل جواهرات را که پشتوانه پول ایرانی بودند را در اختیار بانک مرکزی قرار دادند.
پس در اصل جواهراتی که داخل این موزه وجود دارند، متعلق به دوران صفوی، افشار، قاجار و پهلوی هستند. در این میان جواهراتی بسیار گران قیمتی همانند الماس دریای نور، تخت نادری، تاج کیانی، جقه نادری، تخت طاووس، کره جواهر نشان، تاج فرح و … وجود دارند که در ادامه با آنها آشنا خواهیم شد.
تخت طاووس یا همان تخت خورشید
بسیاری از افراد به اشتباه تصور میکنند که تخت طاووس همان تختی است که نادرشاه افشار در حمله خود به هندوستان همراه کوه نور و دریای نور به ایران آورد. آن تخت با تخت طاووس کاملا تفاوت دارد و در حال حاضر اثری از آثار آن تخت نادرشاه نیست. تختی که نادر در آن دوران به ایران آورد، پس از مرگ او تکه تکه شد و آن را به غارت بردند.
اما تخت طاووس به دستور فتحلی شاه قاجار و در سال ۱۲۱۶ ساخته شد. در ابتدا به دلیل وجود نقش خورشیدی که در بالای تخت وجود داشت، آن را نقش خورشید نامیدند. ساخت این تخت توسط جواهرسازان هنرمند و با ذوق اصفهانی انجام شده. جالب است بدانید هزینه ساخت این تخت در آن زمان یکصدر هزار تومان بوده.
نام این تخت خورشید باقی ماند اما پس از اینکه فتحعلی شاه با طووس خانم تاج الدوله ازدواج کرد که همسر چهل و دوم وی بود، فتح علی شاه این تخت را تخت طاووس نامید. در حقیقت فتحعلی شاه قصد داشت تا با این کار تحت خورشید را به او تقدیم کند.
دلیل تغییر نام تخت خورشید به تخت طاووس
در سال ۱۲۲۴ این تخت به تخت طاووس تغییر نام پیدا کرد. فتحعلی شاه این کار را در روز اول عروسی خود انجام داد. اما جالب است بدانید که طاووس خانم تاج الدوله در آن سال تنها ۹ سال داشته!
تخت طاووس در دوران پادشاهی ناصرالدین شاه و به دستور مستقیم او بازسازی شد. طی این بازسازی، اشعاری با زر و مینای لاجوردی روی تخت حکاکی و تغییرات جزئی روی ظاهر آن اعمال شد. تخت طاووس را تا سال ۱۳۶۰ داخل تارا کاخ گلستان نگه میداشتند تا در نهایت به موزه جواهرات ملی بانک مرکزی منتفل شد.
کره جواهر نشان
واقعا روی هیچ یک از جواهرات داخل موزه جواهرات ملی نمیتوان قیمت گذاشت، اما این کره به معنای واقعی کلمه نشانه جلال و جبروت داوران پادشاهی ایران بوده. این کره زیبا به دستور ناصر الدین شاه قاجار ساخته شده، پس آن را باید به دوران قاجار نسبت داد.
داستان ساخت این کره زیبا به سال ۱۲۹۱ باز میگردد که ناصر الدین شاه قاجار به جمعی از جواهرسازان ایرانی دستور داد تا به سرپرستی ابراهیم مسیحی این کره را طراحی کرده و بسازند.
تمامی جواهرات موجود روی این کره زیبا، جواهرات داخل خزانه ایران بودند. البته این کار را نمیتوان اشتباه دانست زیرا باعث جمع آوری جواهرات در یک جا شدند و احتمال سرقت آنها با این کار کمتر شد. در این کره سلطنتی سی و چهار کیلوگرم طلای ناب ۲۴ عیار استفاده شده.
جالب است بدانید ارزش این کره نه به طلای آن، بلکه به جواهراتش است. در کره جواهر نشان حدود سه هزار و ششصد و پنجاه و شش گرم جواهر وجود دارد.
زیبایی این کره در چیست؟
زیبایی هنر طراحی این کره در حالی است که جواهر کاری بر اساس منطقه جغرافیایی انجام شده. این یعنی به عنوان مثال بخش آسیای جنوب شرقی، انگستان و ایران را با الماس تزئین کردهاند. از طرف دیگر بخش هندوستان را روی کره با یاقوت سبز و آفریقای جنوبی و مرکزی را با یاقوت کبود نشان دادهاند.
در این کره خط استوا و تمام خطوط تفکیک کننده دیگر جغرافیایی با الماس نشان داده شدهاند. این کره زیبا حدود ۶۶ سانتی متر قطر دارد و در حدود ۶۱۳۶۶ قطعه جواهر روی آن کار شده است. جالب است بدانید که حتی پایههایی که کره روی آن قرار دارد نیز از طلا ساخته شده است.
ناصر الدین شاه قاجار فردی بسیار متکر بوده به همین دلیل به دستور او تمامی القاب آن را با استفاده از منبت روی کره جواهر نشان حکاکی کردهاند. این کره زیبا کاربرد خود را تقریبا با این کار از دست داد و به راحتی نمیتوان کشورها را روی آن تشخیص داد. البته تشخیص آب و خشکی در آن کار سادهای است زیرا دریاها زمرد و خشکیها یاقوت هستند.
نقطه تمایز کره برای ایران
اما با این حال هیچ جای دنیا را هم که نتوانید تشخیص دهید، تهران را تشخیص خواهید داد. به دستور ناصر الدین شاه، برای نشان دادن تهران از یاقوت اورنگ استفاده کردند. یاقوت اورنگ یک یاقوت بسیار کمیاب دوره قاجار بوده که در این میان خودنمایی میکند.
البته که باید این کار ناصر الدین شاه را تحسین کرد. البته غیر از طهران، برای نشان دادن کوه دماوند نیز از یاقوتی زیبا استفاده شده. این کره سالیان سال دست نخورده و به همان شکل باقی مانده و در حال حاضر موزه جواهرات ملی تبدیل به خانه ابدی او شده.
تخت نادری
این تخت به دوران قاجار تعلق دارد. در حقیقت این تخت نیز به دستور فتحعلی خان قاجار ساخته شده. او در یکی از سفرهای ییلاقی خود دستور داد تا تختی تجملی و با جلال و جبروت بسازند که هم زیبا باشد و هم بتوانند در سفرهای مختلف آن را با خود ببرد.
در نتیجه وزن آن را باید سبک و قابل حمل طراحی میکردند. این تخت تنها مخصوص سفرهای ییلاقی پادشاه بود و در غیر از این دوران، آن را در خزانه سلطنتی خودش نگه میداشت.
به همین دلیل این تخت را در دوازه قسمت جداگانه ساختند تا قابل حمل و سبک باشد. از نظر ظاهری و جواهرکاری، چیزی از تخت طاووس کم ندارد. جالب است بدانید که در حدود ۲۶۷۳۳ تکه جواهر مختلف در ساخت آن به کار رفته است.
اکثر این جواهرات برای ساخت دو پله مرصع و میناکاری شده به کار رفتهاند. در این دو پله جواهرات ریز به کار رفته به همین خاطر است که حدود بیست و دو هزار تکه جواهر از ۲۶ هزار تکه جواهر کل در این دو پله زیبا قرار دارند. پشتی این تخت را با جواهراتی درشت و اشکالی ترنج مانند تزئین کردهاند.
علت نامگذاری تخت نادری
خب پس شاید تا به اینجا از خودتان پرسیده باشید که نادرشاه در ساخت این تخت چه نقشی داشته که این تخت را تخت نادری مینامند؟ در حقیقت همانطور که اشاره کردیم ساخت این تخت متعلق به دوران قاجار است پس هیچ ارتباطی به دوران افشاریه ندارد. برخی این تخت را با تختی که نادر از هند آورد اشتباه میگیرند در صورتی که آن تخت پس از مرگ نادر از بین رفت.
نادر در زبان فارسی به معنای کمیاب است. همانطور که هنوز هم چنین استفاده میکنیم که فالن گونه بسیار نادر و کمیاب است. در اصل استفاده از کلمه نادر به این منظور بوده و اصلا ارتباطی به نادرشاه افشار ندارد. وجه تسمیه نامگذاری این تخت بر اساس کمیاب بودن آن بوده و بس!
این تخت حتی در دوران پهلوی نیز کاربرد داشت و دو تاج گذاری روی آن انجام شد. محمد رضا شاه پهلوی نیز به عنوان آخرین پادشاه ایران روی این تخت در تالار سلام کاخ گلستان در ۴ آبان ماه سال ۱۳۴۶ تاج گذاری کرد. تا همین چند سال پیش این تخت را کنار تخت طاووس در کاخ گلستان نگه میداشتند اما در حال حاضر داخل موزه جواهرات ملی ایران قرار دارد.
تاج فرح دیبا
به غیر جواهرات متعلق به دوران صفوی و قاجار، جواهرات زیادی از دوران پهلوی نیز برای ایران به ارث رسیده. یکی از این جواهرات تاج معروفترین ملکه ایران، یعنی تاج فرح دیبا است. این تاج مخصوص به شهبانو ساخته شده بود و تنها فرح از این تاج استفاده میکرد.
جواهرات به کار رفته در این تاج، جواهرات خزانه بودند که به دست جواهرسازان فرانسوی ساخته شدهاند. دو شرکت فرانسوی با نامهای آرپلز و ون کلیف برای ساخت این تاج وارد ایران شدند و برای ساخت آن حدود شش ماه زمان گذاشتند.
تاج نهایتا یک کیلو و چهارصد و هشتاد و نه گرم وزن داشت. یک کلاه مخمل سبز و قابی از جنس طلای سفید ظاهر آن را واقعا سلطنتی کرده بود. روی این تاج ۳۶ زمرد سبز، ۳۴ یاقوت سرخ، ۱۰۵ مروارید، ۱۴۶۹ قطعه الماس و ۲ اسپینل وجود دارد. این تاج بر خلاف نیم تاجهای ملکههای دیگر ایران که ارتفاع کمی داشتند، کاملا مرتفع و چشم گیر است. ظاهر آن بسیار زیبا و سلطنتی و غیر قابل قیمت گذرای است.
تاج پهلوی
تاج پهلوی به دستور رضا خان و در دوران تاج گذاری وی ساخته شد. او یک سرباز قزاق بود و ترجیح میداد تفاوت خود را به هر نوعی با قاجارها اعلام کند. به همین دلیل اصلا نمیخواست برای تاج گذاری از تاج کیانی استفاده کند که مخصوص پادشاهان قاجار بوده. از این رو جواهرسازان قفقازی، ایرانی و روسی تلاش کردند تا با هنر خود تاجی درخور پادشاهی پهلوی طراحی کنند.
نتیجه این همه تلاش تاجی از جنس طلا و نقره شد که با الماس و برلیانهای بسیار اعلاء و تخمه درشت به همراه یاقوت کبود و مروارید تزئین شده بود. کلاهی که در این تاج استفاده شده از جنس مخمل قرمز است و در قبه خود یک تخمه زمرد خیاره جای داده است.
این تاج سلطنتی و زیبا حدود دو کیلوگرم وزن دارد. از نظر طراحی و ظاهری آن را میتوان مشابه تاجهای پادشاهان دوره ساسانی دانست که در چهار طرف خود چهار کنگره پله پله دارد. طراحی این تاج هنوز هم کاملا منحصر به فرد بوده و از نظر زیبایی در تمام دنیا مثال زدنی است. رضا شاه و محمد رضا ولیعهد او، هر دو با این تاج، تاج گذاری کردند. نهایتا تاریخ طوری رقم خورد که ما در موزه جواهرات ملی شاهد زیباییهای این تاج سلطنتی باشیم.
گردنبند شهبانو فرح
جواهرات، لباس و به صورت کلی وسایل شخصی شهبانو همیشه خاص و منحصر به فرد بودهاند. شهبانو در مراسم تاجگذاری خودش از یک گردنبند زمردنشان بسیار با وقار استفاده کرد به گردنبند تاجگذاری شهرت پیدا کرد. این گردنبند این همانند تاج فرح کاملا دست ساز بوده. جالب است بدانید که همان شرکت فرانسوی ون کلیف اند آرپلز این گردنبند را طراحی کردهاند. این شرکت همان شرکتی بوده که تاج فرح دیبا را طراحی کرده.
این گردنبند از طلا و پلاتین ساخته شده و یک زمرد درشت، بزرگ و خوش تراش وسط آن قرار دارد که باعث شهرتش شده. طراحی این گردنبند بسیار منحصر به فرد است و الحق که ظاهری سلطنتی به آن بخشیده. در ساخت این گردنبند نه تنها از یک زمرد بزرگ، بلکه از زمرد و الماسهای کوچک قیمتی برای تزئین اطراف استفاده شده.
در حقیقت طراحی به شکلی است که انگار دور هر یک از جواهرات قابی از الماس وجود دارد. در بالای این زمرد بزرد نیز الماسهای زرد رنگی وجود دارند که بسیار با ارزش هستند. مرواردهای گردبند فرح نیز بسیار با ارزش بوده و زیبایی خاصی به آن بخشیده.
حتی اگر قدمت تاریخی و ارزش فرهنگی آن را کنار بگذاریم، روی جواهرات این گردنبند نمیتوان قیمت گذاشت. در حال حاضر از این گردنبند به خوبی در موزه جواهرات ملی محافظت میشود.
ردای فرح پهلوی
همانطور که عرض کردیم، چندین و چند یادگاری از دوران پهلوی برای ایران به جای باقی مانده که در موزه جواهرات ملی از آنها محافظت میشوند. یکی دیگر از این بقایای دوره پهلوی، ردای فرح دیبا است. این ردا نیز همانند تاج و گردنبند وی، در روز تاجگذاری بر تر او بوده. شرکت دیور فرانسه مسئول طراحی این ردای زیبا بوده و آن را با جواهرات و سنگهای قیمتی تزئین کرده.
این شنل زیبا از جنس مخمل اعلای سبز بوده و با کلاه تاج او دقیقا تطابق داشته. در ساخت این ردای بلند و سلطنتی از الماس و یاقوت استفاده شده و تمام دوختهای اطراف آن طلادوزی بوده. همه اینها باعث شدند تا ظاهر این ردا بسیار دیدنی و منحصر به فرد شود. پشت این ردای بلند علامت شیر و خورشید به چشم میخورد که متعلق به سلطنت پهلوی بوده.
جالب است بدانید که خود کریستین دیور مستقیما مسئولیت طراحی این ردا را بر عهده داشته. این شنل یکی از بلندترین شنلهای ساخته شده به دست بشر است.
تاج کیانی
همانطور که اشاره کردیم، تاج کیانی مخصوص تاج گذاری قاجارها بوده. پس از روی کار آمدن حکومت پهلوی، به دستور رضا خان این تاج کنار گذاشته شد و تاج پهلوی را جایگزین آن کردند. از آن دوران به بعد این تاج را درون خزانه نگه داشتند و امروز در موزه جواهرات ملی ایران قرار دارد.
زمانی که از این موزه بازدید کنید، قطعا تاجی با مروارید، یاقوت، زمرد و الماس زیاد به چشم خواهد خرد. این تاج مجلل و چشمگیر همان تاج کیانی است. جالب است بدانید که همه پادشاهان قاجار به جز آقا محمد خان این تاج را بر سر نهادند و در روز تاج گذاری خود از آن استفاده کردند.
تاج کیانی، ساخته دوران قاجار
جالب است بدانید که باز هم فتحعلی خان قاجار عامل اصلی ساخت این تاج بوده. او در سال ۱۲۱۲ دستور داد که به جای تاج مورد استفاده قرار گرفته شده در دوران قبلی، تاجی با جلال و جبروت بیشتری طراح کنند و بسازند. در حقیقت تاج کیانی را میتوان اولین تاجی دانست که ب سبک و سیاق تاجهای دوره ساسانی ساخته شده است.
تاجهای دوره ساسانی بیشتر به این شکل با الماس و جواهرات مختلف تزئین میشدند و قابی ازجنس طلا داشتند. پیش از آن مرسوم بود که پادشاهان به جای تاج از کلاهی ساده استفاده میکردند که روی آن جقه قرار داشته و اطراف آن را با جواهرات تزئین میکردند.
اما اگر به تاج کیانی دقت کنید، کنگرههای پله پله مخصوص دوران ساسنی را خواهید دید که نمادی از خدایان باستان هستند. این نمادی از رابطه حسنه پادشاهان با خدا بوده. از طرف دیگر قسمت جلوی تاجهای دوره ساسانی شکلی از تشعشع نور وجود داشت که نشان از مشروعیت پادشاهان داشته.
دقیقا همین تشعشات نور را روی تاج کیانی نیز میتوانیم مشاهده کنیم. این تاج تاریخ درازی را پشت سر گذاشته و هم اکنون در موزه جواهرات ملی ایران آرمیده.
جقه نادری
همانطور که عرض کردیم، از دوران ساسانی تا دوران قاجار و سلطنت فتحعلی شاه قاجار، رسم بوده که پادشاهان به جای تاج از کلاهی ساده استفاده میکردند که روی آن یک جقه قرار داشت و اطراف آن با جواهرات مختلف تزئین شده بود. شاید تصور کنید که دلیل نامگذرای این جقه بدین خاطر باشد که به نادر شاه افشار تعلق داشته.
البته در این مورد هیچ سند تاریخی وجود ندارد و ممکن است اینطور باشد. اما بیشتر احتمال این میرود که همانند تخت نادری، به دلیل کمیاب بودن چنین جقهای آن را جقه نادری نامگذاری کردهاند.
تاریخ ساخت جقه نادری
ساخت این جقه زیبا به قرن یازدهم هجری شمسی باز میگردد . در ساخت جقه نادری از الماس، زمرد و یاقوت استفاده شده. یک تخمه زمرد دامبله بسیار بزرگ، خوش تراش و خوش رنگ در مرکز آن قرار دارد که ظاهری کاملا مجلل و سلطنتی به آن بخشیده.
قسمت بالایی جقه شامل هفت شقه مختلف است و در هر دو طرف این شقهها دو شاخه برگ و گل الماس نشان وجود دارند. تمام اینها با ظرافتی خاص طراحی شدهاند و اصلا بزرگ و ضخمت نیستند.
از نوک هر دو شقه دو زمرد بسیار زیبا و گران بها آویخته شده تا به زیبایی آن بیافزاید. پارچه درفش استفده شده در این جقه به سه بخش الماس، زمرد کمرنگ و یاقون تقسیم شده. تمام الماسهای مورد استفاده قرار گرفته شده در این جقه، الماسهای فلامک درشت هستند.
این جقه بسیار ریز نقش، کار دست و گران بها است. بیش از بهای سنگهای قیمتی مورد استفاده قرار گرفته در این جقه، هنری که آنها را به این شکل طراحی کرده آن را ارزشمند نموده. این جقه زیبا نیز در موزه جواهرات ملی قرار دارد.
نیم تاج نورالعین
جالب است بدانید که نیم تاج نورالعین، بزرگترین و درشتترین برلیان پشت گلی دنیا را دارد. در حقیقت این مساله در جهان سندگذاری شده و کاملا مستند است. این نیم تاج نیز متعلق به دوران پهلوی و فرح دیبا بوده.
روی این تاج علاوه بر برلیانی درشت، چند الماس زرد رنگ دیگر وجود دارد که ارزش ان را دو چندان کرده. قاب این نیم تاج از پلاتین ساخته شده و با ۲۳۴ قطعه الماس ریز و درشت جواهرکاری شده است.
باید بدانید که برخلاف تاج اصلی فرح و ردای او، اینبار طراحی نیمتاج به عهده آمریکاییها سپرده شد. هری وینستون، یک جواهر ساز زبردست اهل نیویورک این نیم تاج را در سال ۱۳۳۸ در مراسم عروسی فرح دیبا روی سر وی نهاد.
یکی از نکاتی که این الماس را بسیار خاص و منحصر به فرد کرده، وجود الماس صورتی خاصی است که روی آن قرار دارد. جالب است بدانید که این الماس بخشی از الماس دریای نور مشهور است.
الماس دریای نور
همه ما در کتاب تاریخ دوران مدرسه خودمان خواندهایم که بزرگترین و با ارزشترین الماسهای دنیا، الماس کوه نو و الماس دریای نور هستند. انی دو در حقیقت جفت بوده و در کنا هم ارزش بسیار بالایی دارند با اینکه حتی از نظر رنگ و یا تراش اصلا شباهتی با یکدیگر ندارند. بر اساس نوشتههای تاریخی، این الماس به اساطیر و افسانهها باز میگردد.
در افسانهها چنین نوشته شده که این الماس بر دسته شمشیر افراسیاب بوده و رستم پس از جنگ با تورانیان آن را به غنیمت میگیرد. البته همانطور که میدانید، داستان اینطور نیست و نادرشاه افشار کسی بوده که این دو الماس را به ایران بازگردانده.
البته شاید بر اساس چیزهایی که خواندهاید تصور کنید که نادرشاه این دو الماس را از جنگ با هندوستان به غنیمت آورده در صورتی که این کاملا اشتباه است.
اولین بار در حمله امیرتیمور به ایران، محمد شاه این دو الماس را به هندوستان میبرد. سپس نادرشاه افشار در جنگ با هندوستان این دو الماس را پس میگیرد. اما متاسفانه سرنوشتی تلخی در انتظار این دو گوهر کمیاب است.
چه بر سر این الماسها آمد؟
الماس کوه نور پس از مرگ نادر شاه، به دست احمد شاه درانی راهی افغانستان شد. بعد از اینکه احمد شاه سلطنت را تحویل داد، این الماس به دست شاه شجاع افتاد. شاه شجاع به دست سردار هندی که شیر پنجاب نام داشت شکست خورد و الماس را غنیمت گرفت. پس از آن الماس دست به دست چرخید و به تصرف کمپانی هند شرقی درآمد.
در آن دوران هند مستعمره انگلستان بود و به این ترتیب الماس کوه نور را به ملکه ویکتوریا هدیه کردند. هم اکنون نیز این الماس دست به دست در خاندان سلطنتی بریتانیا چرخیده و روی تاج ملکه انگلستان نصب شده است.
اما خوشبختانه الماس دریای نور در پی جنگهای مختلف بر سر پادشاهی در ایران، نهایتا به دست آقا محمد خان قاجار افتاد. آقامحمد خان به خوبی از این گنجینه محافظت کرد و آن را تقدیم به پادشاه بعدی قاجار یعنی ناصر الدین شاه داد.
ناصر الدین شاه باور داشت که این الماس روزگار قدیم بر تاج کوروش کبیر نصب بوده و به همین دلیل هیچ گاه آن را از خود دور نمیکرد. ناص الدین شاه بدین الماس علاقه بسیار زیادی داشته و به همین دلیل گاهی آن را روی کلاه و گاهی روی سینه خود قرار میداد.
مشخصات و قدمت الماس دریای نور
جالب است بدانید که دریای نور ۱۸۲ قیراط وزن دارد. هر قیراط حدود ۲۰۰ میلی گرم است یعنی حدود ۳۶ گرم وزن این الماس بزرگ است. رنگ دریای نور صورتی بسیار نایاب است. شاید زمانی که صحبت از بزرگی دریای نور شود، تصور کنید که منظور یک الماس به اندازه مشت دست و یا چنین چیزی باشد، اما اصلا اینطور نیست.
دریای نور ۳ سانتی میتر طول و ۲ سانتی متر عرض دارد. با وجود این ابعاد، ارزش الماس دریای نور آنقدر زیاد است که از آن به عنوان پشتیوانه اصلی واحد پولی ایران یاد میکنند. به همین دلیل است که از موزه جواهرات ملی به این شکل محافظت میکنند.
همانطور که ذکر کردیم، قسمتی از این الماس نایاب روی نیم تاج نورالعین قرار دارد که متعلق به فرح پهلوی بوده. در حقیقت با یک تراش ماهرانه، حدود ۶۰ قیراط از این الماس را جدا کردهاند و روی نیم تاج فرح دیبا قرار دادهاند. در حال حاضر هم الماس دریای نور و هم نیم تاج نورالعین در موزه جواهرات ملی ایران قرار دارند.
الماس دریای نور در دوران سلطنت ناصر الدین شاه بارها و بارها کاربردهای مختلفی پیدا کرد. در ابتدا آن را درون بازوبند خود گذاشته بود و همیشه آن را بر دست میکرد تا نمادی از قدرت پادشاهی او باشد. پس از اینکه بستن بازوبند منسوخ شد، دستور داد تا آن را همراه با شیر و خورشید، قاب زرین و یک تاج روی کلاه او قرار دهند.
تراشکاری روی الماس دریای نور
تراشکاری روی این الماس با دقت و ظرافت بسیار زیادی انجام شده. به صورت کلی از دو سو الماس دریای نور را تراش دادهاند و ظاهری شبیه به یک مثلث قائم الزاویه است. همه سطوح الماس دریای نور یکنواخت و یکسان هستند به جز یک سمت که یک تفاوت بارز دارد.
باید بدانید که فتحلی شاه قاجار دستور داده بود تا عبارت سلطان صاحبقران فتحعلی شاه قاجار ۱۲۴۴ را روی یک سطح الماس دریای نور تراش دهند! البته با وجود اینکه با این کار از ارزش الماس کاسته شد، اما باعث این شد تا به دست خارجیها غارت نشود.
جبه تاج گذاری رضاشاه
جبه یک نوع لباس است. در حقیقت جبه را نوعی پوشش بلند و عبا مانند میتوان دانست که آستین هم دارد اما معمولا آن را همانند شنل روی شانه میاندازند. رضا شاه برای تاج گذاری خود از یک جبه جواهر نشان استفاده کرد که بسیار شهرت دارد.
محمدرضا پهلوی نیز از این جبه در سال ۱۳۴۶ برای تاج گذاری خود مجدد استفاده کرد. در نتیجه این جبه از نظر فرهنگی و قدمت تاریخی بسیار ارزشمند است.
اما قدمت تاریخی و ارزش فرهنگی آن تنها دلیل وجود جبه تاج گذاری رضا شاه در موزه جواهرات ملی نیست.
جالب است بدانید که بیش از ۲۱ مثال معادل حدود ۱۰۰ گرم مروارید طبیعی اعلاء روی این جبه قرار دارد که بسیار ارزشمند است.
از طرف دیگر پارچه جبه از جنس ابریشم دست باف بوده و طرحهای بته جقه دارد. تمامی اینها در کنار هم جمع شدهاند تا روی جبه تاج گذاری رضاشاه نتوان قیمت گذاشت!
کلاه عباس میرزا
عباس میرزا پس فتحعلی شاه قاجار بوده. او کلاهی مخصوص به خود داشته که تقریبا شبیه به یک تاج بوده. این کلاه از پارچه مخمل قرمز و اطلس ساخته شده که روی آن را با مروارید تزئین کردهاند.
در بالای این کلاه یک تخمهی زمرد درشت و یک الماس نصب شده که ارزش بسیار زیادی دارند. این کلاه در موزه جواهرات ملی قرار دارد و به خوبی از آن مراقبت میشود.
ویترین زمرد
داخل موزه جواهرات ملی ایران یک ویترین با نام ویترین زمرد قرار دارد. درون این ویترین جواهراتی قرار دارند که نادرشاه از جنگهای مختلف خود برای ایران به غنیمت گرفته است. این جواهرات اسم و رسم خاصی ندارند اما ارزش آنها بسیار زیاد است.
شمشیر شاهی
دسته شمشیر و غلاف آن به دوران پهلوی تعلق دارند. این شمشیر که به شمشیر شاهی شهرت دارد، با ۳۰۰۰ سنگ گرانبها تزئین شده. در میان این سنگها میتوان به یاقوت و الماس اشاره کرد که باعث بالا رفتن ارزش بسیار زیاد این شمشیر شدهاند.
کمربند زرین
ناصر الدین شاه قاجار به جواهرات سلطنتی علاقه بسیار زیادی داشته. به همین دلیل دستور داد تا کمربندی از جنس جواهرات مختلف برای او بسازند تا در محافل و مجالس مختلف از آن استفاده کند. طول این کمربند ۱۱۹ سانتی متر است و زمردی بیضی شکل روی آن قرار دارد. وزن این زمرد به ۱۷۶ قیراط میرسد. جالب است بدانید که خود کمربند نیز با تکنیک زربافی ساخته شده و در تار و پود خود طلا دارد.
شاید به دید ناصرالدین شاه وجود یک زمرد ۱۷۶ قیراطی آنقدر به چشم نمیآمده. به همین دلیل دستور داده تا دور این زمرد را با ۶۰ قطعه برلیان و ۱۴۵ قطعه الماس فلامک تزئین کنند. در حال حاضر به دقت از این کمربند جواهر نشان در موزه جواهرات ملی محافظت میشود.
گردنبد الماس و زمرد
فتحعلی شاه را به نوعی میتوان بنیانگذار استفاده از جواهرات سلطنتی در وسایل مختلف دانست. او برای پسر خود یک کلاه بسیار منحصر به فرد ساخت و از طرف دیگر دستور داد تا یک گردنبند الماس و زمرد برای دخترش قمرالسلطنه بسازند. پایه این گردنبند از نقره است
اما بر روی آن سنگهای گرانبها و زینتی منحصر به فردی قرار دارند. یک زمرد ۱۰ قیراطی و الماسهای کوچک و بزرگی روی این گردنبند کار شدهاند. البته بزرگترین زمرد ۱۰ قیراط وزن دارد و علاوه بر آن، زمردهای دیگری نیز روی این گردنبند وجود دارند که دور آنها را قابی از طلا گذاشتهاند و دور قاب طلا را با الماس تزئین نمودهاند.
دسترسی به موزه جواهرات ملی
موزه جواهرات ملی روی نقشه گوگل
برای رفتن به این موزهی زیبا باید خودتان را به میدان امام خمینی برسانید. سپس از آنها وارد خیابان فردوسی شوید و نرسید به چهار راه استانبول به دنبال ساختمانی بزرگ با دو شیر سنگی طلائیی رنگ در جلوی درب ورودی بگردید. این ساختمان همان ساختمان اصلی بانک ملی است که درون خود موزه جواهرات ملی را جای داده.
تلفن: ۶۴۴۶۳۷۸۵،۶۴۴۶۳۷۹۲،۶۴۴۶۳۷۹۹،۶۴۴۶۳۰۳۰
تلفن گویا: ۶۴۴۶۴۷۰۰
دورنگار: ۶۴۴۶۳۷۶۳
ساعت کار موزه جواهرات ملی
تامین امنیت این موزه بسیار دشوار است به همین دلیل ساعات کوتاهی را برای بازدید عموم در نظر گرفتهاند. موزه جواهرات ملی تنها در روزهای شنبه تا سه شنبه آن هم از ساعت ۱۴:۰۰ تا ۱۶:۳۰ درب خود را به روی عموم مردم باز میکند.
در روزهای تعطیل، چهارشنبهها، پنجشنبهها و جمعهها این موزه به صورت کلی تعطیل است.
– بهای ورودی به این موزه چقدر است؟
بهای ورودی برای دانشجویان و پژوهشگران: ۲۰،۰۰۰ ریال
بهاری ورودی برای بازدیدکنندگان خارجی: ۲۰۰،۰۰۰ ریال
بهاری ورودی برای بازدیدگنندگان داخلی: ۴۰،۰۰۰ ریال
باید بدانید که ورود کودکان زیر ۱۲ سال به این موزه ممنوع است.
توصیه سفرزون پیش از بازدید
سیستم امنیتی و حفاظتی این موزه بسیار قدرتمند و منحصر به فرد است. البته دلیل این همه محافظه کاری مشخص است. ترجیحا هنگامی که قصد ورود به این موزه را دارید، وسایل زیادی با خود همراه نبرید. هنگام ورود باید وسایل خود را زیر دستگاه بگذارید تا بازرسی شوند پس از آن وسایل خود را به صندوق امانات موزه تحویل میدهید و حتی اجازه همراه بردن یک مداد یا خودکار را نخواهید داشت.
پس از اینکه وسایل خود را تحویل دادید، باید از سه گیت امنیتی مختلف عبور کنید. این فرآیند امنیتی ممکن است زمانبر باشد و صفهای طولانی جلوی موزه ایجاد شود. ساعت بازدید از موزه بسیار کوتاه و علاقه مندان به بازدید از موزه بسیار زیاد هستند. به همین دلیل پیش از بازدید باید خودتان را برای شلوغی، ازدحام جمعیت و صفهای طولانی آماده کنید.
اما با دیدن زرق و برق اولین جواهر، تمام این سختیها و مشکلات را به دست فراموشی خواهید سپرد. در ضمن توجه داشته باشید که بهتر است از طریق مترو و یا وسایل نقلیه عمومی به این قسمت از شهر بیایید. این منطقه هم جزء محدوده طرح ترافیک اصلی است و هم جای پارک خودرو به این سادگی پیدا نمیشود.
آیا شما از موزه جواهرات ملی ایران بازدید کردهاید؟ کدام جواهر پیش از همه نظر شما را به خود جلب کرد؟ بازدید تنهایی را ترجیح میدهید و یا بازدید همراه توری که همه جواهرات را برای شما توصیف کند؟
برای آشنایی بیشتر با دیدنی های تهران کلیک کنید.
لیست کامل
تور طبیعت گردی و تور تهران گردی
لیست کامل
تور یک روزه و تور چند روزه
علیرضا مشرقی
مطالب مرتبط
پربحث ترین مطالب
- تعداد نظرات: 372
- تعداد نظرات: 169
- تعداد نظرات: 161
- تعداد نظرات: 158
- تعداد نظرات: 150
- تعداد نظرات: 146
- تعداد نظرات: 131
- تعداد نظرات: 128
- تعداد نظرات: 121
- تعداد نظرات: 115