ایران گنجینه‌ی عظیمی از ارزش‌های تاریخی است. این سرزمین پر از مکان‌هایی است که المان‌های تمدن، در طول تاریخ باستان در آن‌ها پنهان شده است. مجموعه‌ی نقش رستم تاریخ سه دوره‌ی سرزمین پارس را به تصویر می‌کشد و عظمت قدرت و تمدن نیاکان ما را فریاد می‌زند. برای رفتن به عمق رمز و راز این مجموعه با سفرزون تا پایان این مطلب همراه شوید.

نقش رستم ، آیینه‌ی تاریخ باستانی ایران

رد پای سه دوره از تاریخ سرزمین پارس در نقش رستم

نمای ۳۶۰ درجه نقش رستم روی نقشه گوگل

در فاصله‌ی شش کیلومتری بنای پر افتخار تخت جمشید، نمادی از تاریخ سه دوره‌ی ایلامی، هخامنشی و ساسانی، جلوه‌گر است. مجموعه‌ی نقش رستم در کوه حاجی آباد که در گذشته همنام با خود این مجموعه بوده قرار گرفته است. این اثر تاریخی از جاذبه‌های روستای زنگی آباد، جایی در شمال شهرستان مرودشت در استان فارس است.

ارزش تاریخی نقش رستم بیش از حد تصور است. این مکان چند گنج تاریخ باستان را در خود پنهان کرده است. آرامگاه چهار پادشاه هخامنشی، کعبه زرتشت و نقش‌های برجسته‌ی پادشاهان ساسانیان و خدایان ایلامی‌ها، همگی در این مجموعه کنار هم جمع شده‌اند. قدیمی‌ترین نفش‌های این کوه به دروره‌ی ایلامی‌ها برمی‌گردد که از میان آن‌ها دو ایزد و ایزدبانو که روی تختی نشسته‌اند، باقی مانده است. پایه‌های تخت شبیه مارپیچ است و دو نفر در کنار این تخت ایستاده‌اند.

آرامگاه چهار پادشاه باستان

نقش رستم خانه‌ی همیشگی چهار پادشاه هخامنشی، خشایارشاه، داریوش، اردشیر اول و داریوش دوم است. هر کدام از این چهار بنا با ظاهری مربعی، شبیه یکدیگر ساخته شده‌اند و تفاوت آن‌ها در کتیبه‌هایشان است. این کتیبه که به خط میخی و آرامی است، مضمونی در ستایش اهورامزادا دارد. همچنین داریوش در این متن، از پیروزی‌ها و باورهای خودش می‌گوید.

در بیرون آرامگاه‌ها هم نقش برجسته‌های زیبایی وجود دارد که پیام‌های روشنی را به آیندگان می‌رساند. در این نقش‌ها پادشاه به نشانه‌ی قدرت، کمان در دست دارد و روبه‎رویش اهورامزدا قرار گرفته است. در دو آتشدان، آتش مقدس می‌سوزد و نقش ماه در بالای این قاب، نماد فانی بودن دنیاست. همچنین در این نما، ستون‌هایی با سرستون‌های مشابه تخت جمشید دیده می‌شود. شیرهایی با نیلوفرهای آبی که نماد پاکی در فرهنگ شرقی است، در پایین این نقش‌ها دیده می‌شود.

کعبه زرتشت ، بازمانده‌ی هنر معماری هخامنشی

در مقابل جایگاه آرامگاه‌های نقش رستم، ساختمان مکعبی‌ای را می‌توانید ببیند که نمایی با آجرهای بزرگ سنگی دارد. این بنا به نام کعبه زرتشت، پیامبر باستانی شناخته شده و حاصل تاریخ هخامنشیان است. ظرافت و شکوه بناهای هخامنشی در این کعبه مشهود است و جذابیت تاریخی بالایی دارد. درباره‌ی کاربرد این بنا در زمان هخامنشیان نظریه‌های متفاوتی وجود دارد؛ از محل نگهداری اوستا تا نگهداری آتش مقدس! این کعبه داخل یک فرو رفتگی نسبت به سطح زمین قرار گرفته و در جلوی آن یک ردیف پله وجود دارد که تعدادی از آن تخریب شده‌اند. در اطراف این مکعب سنگی کتیبه‌هایی وجود دارد که بازمانده از دوران ساسانی است و در همین دوره اسناد مهم حکومتی را در این بنا نگه می‌داشته‌اند.

نقش برجسته اردشیر در پناه اهورامزدا

نقش رستم را باید مثل یک کتاب تاریخ با حوصله ورق زد و غرق در نقوش مهیج آن شد. این بنا پر از نقش‌های برجسته‌ای است که تاریخ ساسانی را می‌توان در آن به شکلی مصور دید. در سمت شرق نقش رستم ، قابی از نقش برجسته اردشیر بلبکان و اهورامزدا روی صخره خودنمایی می‌کند. در این تصویر که یکی از پر وضوح‌ترین نقش‌های به جامانده از ساسانی است، اهورامزدا و اردشیر، هر کدام روی اسبی سوار هستند که روی سینه‌ی آن‌ها کتیبه‌ای حک شده است. در این نقش، اندازه‌ی شمایل انسانی از اسب بزرگ‌تر نشان می‌دهد و این تفاوت مقیاس، نمادی برای نمایش بزرگی شاه و اهورامزدا است.

زیر پای اسب هردو، دشمنان آن‌ها به خاک افتاده‌اند؛ اهریمن دشمن اهورامزدا و اردوان پنجم، آخرین پادشاه اشکانی، دشمن اردشیر بابکان! این قرینگی، اندازه‌ی اهمیت پیروزی اردشیر بر پادشاه اشکانی را نشان داده است؛ اهمیت آن به اندازه‌ی پیروزی اهورامزدا و نیروی ایزدی بر اهریمن است. حلقه‌ای میان دستان اهورامزدا و پادشاه ساسانی دیده می‌شود. این حلقه نشانی از قدرت و نیروی والای ایزدی است که شاه وخاندانش را در پناه خود قرار داده است و اهورامزدا آن را به اردشیر می‌بخشد.

نقش برجسته‌ای از شکست رومیان در برابر ایرانیان

این تصویر نقش برجسته با ظرافت و دقت بالایی کنده‌کاری شده است و دقتی که در جزییات آن وجود دارد را باید تحسین کرد. این نقش اسارت والرین رومی را در مقابل شاپور نشان می‌دهد و از شکست امپراتوری روم در برابر ایرانیان حکایت می‌کند. شاپور سوار بر اسبی است و تاج بزرگی روی سرش خودنمایی می‌کند. در دست چپش شمشیر و در دست راستش، مچ یک فرد اهل روم قرار گرفته است. مردی جلوی اسب، با جزییات لباس رومی و تاج برگ روی سر، زانو زده و دستش را برای التماس و امان‌خواهی از شاپور بلند کرده است. تاریخ‌شناسان معتقدند که این شخص والرین، امپراتور روم است. دقت هنرمندانه‌ای که در نقش و نگار لباس هر دوی این رومیان وجود دارد، شکست تاج و تخت روم را به خوبی نشان می‌دهد.

ایلامی‌ها و نقش بهرام دوم در یک سنگ نگاره

یکی از نقش برجسته‌های جذاب نقش رستم ، مربوط به بهرام دوم و درباریان است که بر روی اثر ایلامی‌ها نقش بسته است. بهرام ساسانی در وسط ایستاده و شمشیری در دست دارد. صورتش نیم رخ است و نگاهش به سمت سه نفر است که خانواده‌ی او هستند و شامل شاهزاده‌ها و ملکه می‌شوند. در سمت دیگرش هم پنج مرد حضور دارند که همگی نگاهشان به سوی شاه است و انگشت خودشان را به نشانه‌ی احترام به سمت بهرام دوم نگه داشته‌اند.

پیروزی بهرام و سرنگونی دشمن روی سنگ نگاره

در این نقش برجسته، دو طرح به شکل افقی قرار دارند که ظاهرش آسیب زیادی دیده است. نقش بالایی صحنه‌ی جنگ بهرام دوم و دشمن را نشان می‌دهد که هر دو سوار بر اسب هستند. در دست شاه نیزه‌ای است که به سمت دشمن نشانه رفته است و از حالت شمایل نقش دشمن، مشخص است که نیزه به او آسیب زده و بهرام دوم پیروز شده است. زیر پای اسب شاه دشمنی را می‌بینیم که نقش بر زمین شده و شکست خورده است. طرح پایین، شباهت بسیاری به بالایی دارد و احتمالاً مرتبط به پیروزی بهرام سوم، یعنی ولیعهد بهرام دوم است.

نقش برجسته تاج‌گذاری نرسی در مقابل آناهیتا

این سنگ نگاره بسیار زیبا و دیدنی است و مراسم تاج گذاری نرسی را در مقابل آناهیتا، ایزد بانوی آب، باروری و جنگاوری را نشان می‌دهد. نرسی با تاج زیبایی بر سر در حال گرفتن حلقه‌ای از دست آناهیتاست. پوشش شاه و آناهیتا به زیبایی تمام طراحی شده و شکوه بی نظیری به آن‌ها بخشیده است. پشت سر شاه نقش شخصی کنده‌کاری شده که حالت احترام به خود گرفته است. در جلوی شاه، مابین او و آناهیتا، نقش کودکی تراشیده شده که احتمالاً ولیعهد نرسی، هرمز دوم است.

نبرد هرمز دوم ، یک قاب زیبای دیگر در نقش رستم

این نقش برجسته، هرمز دوم را نشان می‌دهد که روی اسب نشسته، نیزه‌ای در دست دارد و به سمت دشمن حمله کرده است. نیزه به دشمن برخورد کرده و او را از اسب به پایین کشیده است. در بالای این قاب، کنده‌کاری نیمه‌تمامی مشخص است که احتمال می‌رود متعلق به پسر هرمز دوم، آذر نرسه است که عمر پادشاهی آن به اندازه‌ی چند ماه بوده و برای همین نقش برجسته‌ی وی هیچ‌گاه به پایان نرسیده است.

نبردی که قهرمانش شاپور دوم است

در این قاب شاه تاجی بر سر دارد که تا حدودی آسیب دیده، وی سوار براسب است و نیزه‌ای را به جان دشمن سواره، فرو می‌کند و او را شکست می‌دهد. تاریخ‌‍شناسان احتمال می‌دهند، این شاه قهرمان، شاپور دوم است. این تصویر در زیر آرامگاه داریوش دوم خودنمایی می‌کند.

صفحه‌‌ای پر از نا گفته‌های تاریخ ساسانی

در نقش رستم با صفحه‌ای صاف و یک دسته روبه‌رو می‌شوید که وسعت بزرگی دارد و با شکلی مستطیلی، قسمت بزرگی از کوه را به خود اختصاص داده است. این صفحه که از دوره‌ی ساسانی است شما را یاد فرهاد تراش بیستون می‌اندازد که به همان زیبایی و ظرافت تراش داده و هموار شده است. داخل این صفحه که احتمالاً به قصد پیاده کردن طرحی آماده شده، هیچ نقش برجسته‌ای وجود ندارد. تنها چیزی که در این اثر دیده می‌شود، کتیبه‌ای است در آن تملک زمین‌های اطراف نقش رستم را به یکی از مالکان محلی نسبت داده است. این کتیبه در سال ۱۲۳۷ به روی یادگاری ساسانی اضافه شده است.

نقش رستم پر از شفتی‌های تاریخی است که هر کدام دنیایی حرف برای خودش دارد. ابهت آرامگاه‌های هخامنشی، معماری کعبه زرتشت، جذابیت نقش برجسته‌های ساسانی و قدمت نقوش محو ایلامی‌ها، تاریخ باستانی ایران زمین را غنی می‌کند. سراغ این اثر با شکوه تاریخی که رفتید، نظرتان را با ما به اشتراک بگذارید و از دستاوردهای تاریخی خودتان برای ما بگویید. ما منتظرتان هستیم.

طبیعت گردی

برای مشاهده‌ی تورهای طبیعت گردی سفرزون کلیک کنید.

تور شیراز

برای مشاهده‌ی تور شیراز سفرزون کلیک کنید.

لیست کامل

تور طبیعت گردی و تور شیراز

تور یک روزه

برای مشاهده‌ی تورهای یک روزه سفرزون کلیک کنید.

تور چند روزه

برای مشاهده‌ی تورهای چند روزه سفرزون کلیک کنید.

لیست کامل

تور یک روزه و تور چند روزه