سردر باغ ملی

سردر باغ ملی، از بناهای به جا مانده از دوره قاجار می‌باشد که در سال‌های ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۴ توسط جعفرخان کاشانی نوسازی شده و اکنون یکی از نمادهای شهر تهران است.این بنا در ضلع شمالی خیابان امام خمینی (سپه پیشین)، در ضلع شرقیوزارت امور خارجه و در ضلع غربی موزه پست و تلگراف قرار دارد.

پیش از ساخت برج آزادی، این دروازه به عنوان نماد شهر تهران شناخته می‌شد.

میدان مشق از بزرگترین میدان‌های نظامی بوده در حدود ۴۰۰ متر طول و ۴۰۰ متر عرض داشته‌است سربازخانه مرکزی در آن واقع بوده و نظامیان در آن مشق نظام می‌کردند. این میدان در زمان فتحعلی شاه قاجار بنیاد نهاده شد و در دوره ناصرالدین شاه تجدید و توسعه یافت.

در آن زمان میدان مشق دروازه‌ای زیبا پیدا کرد با یک درب دولنگه و دو طاق نمای مسدود که به صورت پخی بود، در ضلع جنوب شرقی میدان یعنی در شرق دروازه و سردر کنونی ایجاد گردید که به «سر در ناصری» معروف شد و بعضی مواقع ناصرالدین شاه از بالای آن به تماشای مشق نظامیان مشغول می‌شد.

سر در باغ ملی و پس از آن ساختمان‌های مجاور آن به دستور مستقیم رضا شاه و توسط جعفر خان کاشانی و کمک آلمانی‌ها (پیش از برافروخته شدن آتش جنگ جهانی دوم) در تهران که پایتخت بود ساخته شد. این سردر در جانب شرقی سر در قبلی و با همان ابعاد و شکل ظاهری ساخته شد و پس از آن سر در قبلی ویران گردید.

سردر دارای یک گذرگاه بزرگ از میان و دو پیاده‌رو در طرفین است. در نمای خارجی شامل اشعاری از ندیم الملک، نقوش کاشی‌کاری شده با نقش دو شیر که تاجی را در میان گرفته‌اند، پلنگ، شیر و خورشید، تیربار و گلوله‌های توپ به چشم می‌خورد.

نمای داخلی دارای این نقوش است: صحنه تسخیر تهران در کودتای ۱۲۹۹ در نزدیکی دروازه و برج و باروهای تهران (احتمالاً دروازه قزوین)، نگاره تمام قد سربازان لژیون قزاق، مسلسل و نقوش فرشته پیروزی که کم و بیش از حجاری‌های طاق بستان اقتباس گردیده‌است.

هر سه درب دارای دروازه‌های چدنی است که در قورخانه تهران توسط استاد محمد علی کرمانی ساخته شده‌است. که از شاخص‌ترین تزیینات اثر هستند. هر یک از این ۶ لنگه در فلزی که هر یک بالغ بر چند تن وزن دارند و همگی به شیوه ریخته‌گری در قورخانه آماده‌سازی شده‌اند. برای تزیین درها از نقوش تجریدی (شبیه اژدها) یا نقش پرنده خیالی «هما» استفاده شده‌است. نکته مهم در درها، به ساختار اصلی آن بازمی‌گردد که دارای هندسه‌ای منحصربه‌فرد هستند و نسبت به زمان ساخت، بسیار پیشرو و خلاقانه آماده‌سازی شده‌اند و حتی این شایبه را ایجاد می‌کنند که بدون در نظر داشتن پوسته بیرونی، ظرفیت‌های لازم برای تبدیل به یک عنصر تزیینی (نرده‌های جداکننده) را در خود دارند.