آذر جشن ، میهمانی ایرانیان برای استقبال از زمستان

تقویم ایران باستان پر از جشن و پایکوبی بود. امروزه از آن همه جشن و سرور تنها نوروز و چهارشنبه سوری برای ما به ارث مانده است. در این روزهای میانه‌ی پائیز، هر چه روزها پیش می‌روند به آذر جشن نزدیک‌تر می‌شویم.

بد نیست درباره‌ی این جشن بیشتر بدانیم تا در آذر، دوست و آشنا را دور هم گرد آوریم، گل بگوئیم، گل بشنویم، از میوه‌ها و غذاهای پائیری تناول کنیم، لذت ببریم و جشن بگیریم. فردا، روز برگزاری «آذر جشن»، یکی دیگر از جشن‌های ایرانیان است که در پیوند با آتش قرار دارد و به مناسبت فرارسیدن ماه آذر و برافروختن نخستین شعله زمستانی گرامی داشته می‌شود.

پس اگر شما هم دنبال بهانه‌ای اصیل ریشه‌دار برای مهمانی گرفتن هستید برای مهیا شدن برای جشن آذر با سفرزون همراه باشید.

ریشه‌ی تاریخی آذر جشن

جالب است بدانید، نیاکان ما بسیار شاد بودند و در هر ماه بهانه‌ای برای دور هم جمع شدن و جشن گرفتن دست و پا می‌کردند. مثلا هر وقت عدد ماه و عدد روز با هم یکی می‌شدند، شادی می‌کردند. در این میان نوروز یکی از این جشن‌های ماهیانه و از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین آن‌هاست.

جشن مهرگان و شهریورگان هم جشن‌های شناخته شده و معروفی بودند که به ترتیب در مهر و شهریور برگزار می‌شدند. آذر جشن هم از جشن‌هایی است که در آن به استقبال زمستان می‌رویم.

ابوریحان بیرونی گفته است که وقتی روز آذر با ماه آذر کنار هم قرار بگیرد، آن روز جشن آذر است. این جشن را با نام‌های آذرگان و آذرخش هم می‌شناسند. البته در برخی متون، روز سوم آذر هم به نام آذرگان نام‌گذاری شده است.

اما آذر جشن را باید جشن آغاز آخرین ماه پاییز دانست. آذر، ایزد پاسدار آتش و فره ایزدی است. در آئین زرتشتی آتش جایگاه بسیار ویژه و خاصی داشت. زیرا از نظر ایرانیان باستان نورِ نشئت گرفته از آتش، نشان از اهورامزدا دارد و دل و جان مومنان را روشن می‌کند. همچین، آن‌ها اتش را سمبل پاکی و راستی می‌دانستند. آتش به قدری نزد ایرانیان زرتشتی عزیز و مقدس است که در آتشکده‌های خود شعله‌هایی از آن را نگه می‌دارند و با دقت از آن محافظت می‌کنند تا هرگز خاموش نشود.

در سفرزون بیشتر بخوانید: پاییز در تهران ، سمفونی باشکوه پادشاه فصل ها در پایتخت

آئین و مراسم جشن آذر

در این روز حتما آتش می‌افروزند و اهورامزدا را نیایش می‌کنند.

در گذشته، مردم در این روز در پشت بام‌ها و یا حیاط‌هایشان آتش روشن می‌کرند و آن را شعله‌ور نگاه می‌داشتند. درون این آتش‌ها چوب‌های خوش‌بو و عود می‌انداختند تا تمام فضا بوی خوش بگیرد. آن‌ها شعله‌ای از آن آتش را به خانه‌ی خود می‌بردند و سعی می‌کردند تا آخر زمستان آن را پاسداری کنند و شعله‌ور نگه دارند و اینگونه به خانه‌هایشان نور و برکت می‌بخشیدند.

در کنار آتش، آن‌ها در خانه سفره‌های رنگارنگی از خوراکی‌های پائیزی می‌چیدند و تمامی اعضای خانواده دور آن گرد هم می‌آمدند. آن‌ها تا پاسی از شب از خوان نعمت‌های پائیزی بهره‌مند می‌شدند و در کنار هم خوش می‌گذراندند و خاطراتی شیرینی می‌ساختند.

زرتشتیان در برای گرامیداشت این روز به آتشکده‌ها می‌روند، آن‌ها را غبار روبی و نظافت می‌کنند و عطرهای خوشبو بر در  و دیوار می‌پاشند و دور هم گرد می‌آیند. این مراسم باستانی هنوز در بخش‌هایی از کرمان، یزد، شیراز و تهران بین زرتشتیان و یا علاقمندان به جشن‌های تاریخی متداول است.

گل مخصوص این جشن پاییزی

ایرانیان قدیم از یک نوع گل خاص برای زینت دادن آتشکده‌ها و خانه‌های خود برای آذر جشن استفاده می‌کردند. در کتب کهنّ از این گل به نام گل آتشین یا آذرگون نام برده شده است. آنطور که نوشته‌اند، آن گل به رنگ سرخ آتشین و نه چندان خوشبو است.

البته در کتب متاخرتر این نام را بر گلی زرد رنگ می‌گذارند. مثلا در لغت‌نامه‌ی دهخدا اشاره شده است: «گلی باشد زرد که در میان زغب و پرزی با ریشه‌های سیاه دارد و خوش‌بوی نیست و ایرانیان دیدار آن را نیک دارند و در خانه بپراکنند.»

این نام برای گل‌های سرخ رنگ، غیر از گل سرخ، به کار می‌رود. اما در کل، به نظر می‌رسد که این گل، گلی بزرگ بوده است و در دو رنگ زرد و قرمز در طبیعت یافت می‌شد. با توجه به شواهد و توصیفاتی که در کتب مختلف آمده است، به نظر می‌رسد منظور از آذرگون یا آذربون همان گل آفتابگردان است که در رنگ‌های زرد و سرخ و یا ترکبی از این دو در طبیعت یافت می‌شود.