احتمالا درباره تمدن‌های باشکوه باستانی مستندهای زیادی دیده‌اید. برای بسیاری از ما دانستن اینکه زندگی شهری بشر چگونه آغاز شد موضوع جالبی بوده است. بنابراین شاید برایتان جالب باشد که بدانید اولین تمدن شهری جهان در زادگاه‌مان یعنی فلات ایران متولد شد. شهری که امروز به نام شهر سوخته شناخته می‌شود و از زمان کشف بقایایش تا امروز باستان‌شناسان را شگفت‌زده کرده است. این بار در مجله سفرزون می‌خواهیم از این شهر برایتان بگوییم، شهری که بسیاری مشتاق سفر به آن هستند. اگر شما هم علاقه‌مند به سفری هیجان‌انگیز به یکی از شگفتی‌های دوران باستان هستید با ما همراه شوید.

saadatrent

شهر سوخته، بازمانده یک تمدن درخشان

در شرق ایران، ۵۶ کیلومتری شهر زابل در استان سیستان و بلوچستان و در حاشیه جاده‌ای که به زاهدان می‌رسد، بقایای دولت شهری باستانی در آرامش کویر خفته است. این شهر باستانی که اولین تمدن شهری در آن ظهور کرد، روی یک برآمدگی در میان دریاچه هامون و رود هیرمند ساخته شده است و به همین علت ماهیگیری یکی از منابع درآمد مردمان این شهر بوده است. قدمت این تمدن باشکوه باستانی که با عصر برنز تمدن در جیرفت همزمان است به بیش از ۶۰۰۰ سال قبل می‌رسد و در زمان اوج مهم‌ترین شهر و در واقع پایتخت منطقه در عصر مفرغ بوده است.

یکی از اولین جمعیت‌های بشر یکجانشین، شهری ساخت که‌ باستان‌‌شناسان می‌گویند به لحاظ بافت و برنامه‌ریزی شهری، جمعیت، اولین گردهمایی انسان‌هاست که می‌توان آن را شهر نامید. به عقیده‌ باستان‌شناسان این شهر باستانی شرقی فلات ایران پیشرفته‌ترین شهر زمان خود بوده است.

نمای ۳۶۰ درجه شهر سوخته 

شهر سوخته حدود ۲۸۰ هکتار وسعت داشته است ودارای ۵ بخش اصلی بوده است. بخش مسکونی به وسعت ۸۰ هکتار در شمال شرقی شهر قرار داشته و شهر دارای یک بخش مرکزی و نیز بخش‌های صنعتی و بناهای یادبود و گورستان هم بوده است.  مسکونی در شمال شرقی، نواحی مرکزی، بخش صنعتی، بناهای یادبود و گورستان می‌شد. براساس شواهد به دست آمده اطراف این شهر که در کنار دریاچه پرآب هامون و رودخانه هیرمند قرار داشته سرسبز بوده و با درختانی مانند بیدمجنون، افرا و سپیدار پوشیده شده بود.

زادگاه اولین‌های تمدن بشری

شهر سوخته
شهر سوخته

براساس یافته‌های باستان‌شناسانه، اولین شهر جهان زادگاه برخی از اولین‌های جهان بود که برای یک تمدن باستانی شگفت‌انگیز است. آثاری از معرق‌کاری، پارچه‌بافی، آهنگری، کفاشی، حصیربافی، جواهرسازی، سنگ تراشی و سفال‌گری از خرابه‌های این شهر به دست آمده است.

اما یافته‌ها شگفتی‌های دیگری را هم آشکار کرده‌اند از جمله اینکه این شهر باستانی سیستم آبرسانی و فاضلاب منظمی داشته که از سفال ساخته شده بود که از مهم‌ترین جلوه‌های مدنیت و شهرنشینی است. عجایب شهر بیش از اینهاست. جالب است بدانید اولین تصویر متحرک ساخته شده به دست بشر از این شهر کهن به دست آمده و تصویر بزی را نشان می‌دهد که به گیاهی نگاه می‌کند و از آن بالا می‌رود. از دیگر عجایب تمدن شهر سوخته این است که اولین چشم مصنوعی جهان در خرابه‌های آن پیدا شده و اولین جراحی مغز هم در این شهر انجام شده است. شاید برای علاقه‌مندان بازی تخته ‌نرد جالب باشد که بدانند بقایای بازی مشابهی در کاوش‌های باستان‌شناسانه پیدا شده است.

خرید بلیط هواپیما تهران اصفهان
رزرو هتل داخلی

وجه تسمیه نام شهر سوخته

تپه باستانی شهر سوخته
تپه باستانی شهر سوخته

اولین کسی که پسوند سوخته را به عنوان شهر اضافه کرد، فردی بود به نام کلنل بیت که در دوران قاجار از این محوطه باستانی دیدن کرد و به دلیل وجود خاکستر در اطراف تپه‌های شهر تصور کرد این خاکسترها بقایای یک آتش‌سوزی هستند که باعث افول تمدن باستانی شده‌اند. اما عده‌ای دیگر از باستان‌شناسان عقیده دارند، با وجود اینکه دو آتش‌سوزی در این شهر رخ داده است اما مهم‌ترین دلیل زوال تمدن درخشان شهر حمله اقوام مهاجر و تغییر مسیر رودخانه هیرمند بوده است و وجود خاکسترها به علت کوره‌های بسیاری بوده که در شهر فعال بوده‌اند چون صنعت در این شهر نقش پررنگی داشته است.

 

چند نکته برای سفر به شهر سوخته

از تاریخ و اهمیت تمدنی این شهر گفتیم و مطلب را با چند نکته به پایان می‌بریم که برای بازدید از این گوهر تمدنی ایران زمین لازم است به آنها توجه کنید، گفتیم که شهر سوخته در فاصله ۵۶ کیلومتری زابل قرار دارد. پس اول باید به شهر زابل بروید و بهتر است با اتومبیل شخصی راهی سفر شوید. طبعا محل استقرار و اقامت‌تان باید در هتل‌ها، مسافرخانه‌ها یا خانه‌های بوم‌گردی شهر زابل باشد. منطقه زابل بسیار گرم است و نیمه دوم سال برای سفر زمان مناسب‌تری است و در نیمه اول سال برای در امان ماندن از گرمای طاقت‌فرسا بهتر است صبح زود یا بعد از غروب از شهر باستانی دیدن کنید و همراه بردن آب و کلاه آفتاب‌گیر را هم فراموش نکنید.

موقعیت شهر سوخته روی نقشه گوگل

در نیمه اول سال از ساعت ۸ صبح تا ۱۲ ظهر و ۴ بعدازظهر تا ۸ شب می توانید از شهرسوخته دیدن کنید و در نیمه دوم سال از ۸ صبح تا ۱۲ ظهر و ۳ بعدازظهر تا ۷ شب. صبح جمعه هم امکان بازدید از سایت باستانی وجود ندارد. در برنامه‌ریزی سفر به این نکته توجه کنید که با توجه به فاصله ۵۰ کیلومتری و وسعت منطقه، یک روز کامل را برای سفرتان به این منطقه در نظر بگیرید.