عمارت شاپوری شیراز ؛ قدم زدن درون داستان‌ها

شیراز پر است از این تجربه‌ها که در جای جای شهر یافت می‌شوند. شاید انتخاب بهترین باغ شیراز کار سختی باشد اما مطمئنا عمارت شاپوری شیراز یکی از خاص‌ترین آن‌ها است. شیراز شهری برای تمامی سلایق است و آثار گوناگون تاریخی، طبیعی و مذهبی در شهر و نواحی اطراف آن بوفور یافت می‌شوند. شهرت باغ‌های شیراز و عمارت‌های زیبا و تاریخی آن‌ها نتنها میان ایرانیان بلکه در سرتاسر جهان پیچیده است.

قدم زدن در زیر سایه درختان و عطر دلنشین بهارنارنج و درختان میوه همراه با صدای دلنشین آب جاری در جوی‌های پرشمار و آب‌نماهای زیبای این گنجینه‌های ارزشمند صفای بسیاری دارد. سفر به شیراز کامل نخواهد شد مگر این‌که از باغ‌های دلنشین آن دیدن کنید و عمارت شاپوری یکی از همین جاذبه‌های زیبای طبیعی در دل شهر است. با سفرزون همراه شوید تا گشتی در این باغ دیدنی بزنیم و با آن بیشتر آشنا شویم.

تاریخچه عمارت شاپوری شیراز ؛ شروع فصلی جدید در معماری ایران

همه چیز با سفارش یکی از تاجران بزرگ کازرونی بنام عبدالصاحب شاپوری به استاد ابوالقاسم مهندسی برای ساخت عمارت و باغی باشکوه شروع شد. به این ترتیب عمارت شاپوری در اوایل دوره پهلوی و بین سال‌های ۱۳۱۰ تا ۱۳۱۵ بنا می‌شود و تا حدود ۶۰ سال به محل سکونت خانواده شاپوری تبدیل می‌گردد. در معماری این مجموعه عناصر نو فراوانی استفاده شده که باعث شده به نوعی بدعت گذار و وارد کننده سبکی جدید از معماری تلفیقی ایرانی-اروپایی تبدیل گردد. مساحت کل باغ ۴۶۳۵ متر مربع است که ۸۴۰ متر مربع از آن به زیربنای خانه اختصاص داده شده است. اجزای تشکیل دهنده این اثر بدیع شامل محوطه باغ و عمارت اصلی، عمارت اندرونی، عمارت کالسکه‌خانه و حیاط و عمارت ورودی و حیاطش می‌شود.

تماشای یک معماری مدرن در تاریخ ایران

در سال‌های آخر تملک خانواده شاپوری این مجموعه متروک شده بود و در نهایت در سال ۱۳۷۸ سازمان میراث فرهنگی توانست عمارت شاپوری را خریداری کرده و آن را به ثبت ملی برساند. از میان قسمت‌های مختلف باغ امروزه تنها عمارت اصلی و محوطه باغ قابل بازدید هستند. عمارت شاپوری جزو اولین بناهایی است که در آن دوران با رویکرد آزادانه طراحی شده و از این بابت اهمیت تاریخی زیادی دارد.

ابوالقاسم مهندسی که معماری مجموعه را انجام داده تمامی عمر خود را به ساخت ساختمان‌ها و آبادانی شهر خود یعنی شیراز اختصاص داد و آثاری ارزشمند از جمله ساختمان قدیمی دانشکده معماری شیراز، منزل باقرآباد، ساختمان سندیکای کارگران، شبستان قدیم حاج احمد، سالن سینما خورشید، دبیرستان اندیشه، طاق منزل فرمان فرما و ساختمان باغ توسلی بخشی از آثار بیادگار مانده از او هستند. حال وقت آن رسیده تا از دروازه باغ داخل شویم و محیط زیبایش را از نزدیک ببینیم.

عمارت شاپوری؛ جایی که شبیه به هیچ جایی نیست

اوایل دوره پهلوی زمان تغییر معماری سنتی ایرانی و نزدیک شدن آن به معماری اروپایی است. عمارت شاپوری یکی از اولین ساختمان‌هایی است که با این رویکرد ساخته شده، از اینرو برخی خصوصیات معماری در آن بکار رفته که برای سرزمین ما غریب بوده‌اند. تقسیمات مربع مانند و شکل چهارباغ را در معماری مجموعه و درختکاری آن مشاهده نمی‌کنیم. همینطور جوی‌های آب در معماری ایرانی نهایتا پس از حرکت در باغ به حوض و استخر ختم می‌شوند اما در باغ شاپوری شاهد این موضوع نیستیم.

شکل حوض‌های بکار رفته در باغ شاپوری نیز یکی دیگر از تفاوت‌های آن با باغ‌های ایرانی است. در باغ‌های زمان صفویه و قاجار یک حوض مستطیلی شکل و بزرگ در راستای درب ورودی باغ و درب ورودی عمارت ساخته می‌شد اما در باغ شاپوری حوض بصورت گلی پنج‌پر طراحی شده و کل معماری باغ را تحت تاثیر خودش قرار داده است. این حوض پر آب در گذشته نقش استخر داشته و علاوه بر آن حوضی قلبی شکل نیز در جنوب‌ غربی باغ وجود دارد که تا آن زمان ساخت حوضچه‌ای به این شکل در ایران سابقه نداشته است. درختان محوطه باغ بصورت قرینه کاشته نشده‌اند و از این نظر با باغ‌های ایرانی تفاوت دارد، همچنین منظره آن باز و وسیع می‌ باشد که آن را بیشتر شبیه باغ‌های اروپایی می‌کند.

بخش‌های مختلف یک عمارت زیبا

محل استقرار کالسکه، سورچی و خدمه و نیز ساختمان اندرونی را می‌توان در شمال باغ مشاهده کرد. بقایایی از ساختمان قدیمی و مخروبه آشپزخانه در ضلع جنوب غربی عمارت وجود دارد. گلخانه و یک حلقه چاه نیز در شمال شرق باغ قابل مشاهده هستند. اما عمارت اصلی شاپوری جاییست که می‌توان اوج هنر و تزئینات بکار رفته در ساخت مجموعه را دید و گویی معماران بیشتر وقت خود را به ساخت آن اختصاص داده‌اند تا اثری باشکوه پدید آورند.

یک بنا با جزئیات فراوان در معماری

اگر کمی در باغ به پیش برویم به عمارت اصلی می‌رسیم که در ضلع شمالی و نود درجه چرخش نسبت به محور اصلی بنا شده است. این جانمایی خاص نیز یکی دیگر از تفاوت‌های باغ شاپوری با باغ‌های سنتی ایرانی است. با نزدیک شدن به این ساختمان یکی از اولین چیزهایی که توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌کند نقش انسان بالدار بر روی پیشانی ساختمان می‌باشد. این ساختمان دو طبقه با سقف شیروانی دارای چهارده ستون است که بصورت قرینه گرداگرد بالکن آن برافراشته شده‌اند. عمارت شاپور از اولین ساختمان‌های ایرانی است که دارای بالکن است. نمای باشکوه بنا و تزئینات کاشیکاری و گچبری‌های آن هرکسی را متحیر می‌کند.

انسان بالدار نقش بسته بر بالای ساختمان با کاشی‌های رنگی و به تقلید از نقوش هخامنشی در پاسارگاد ساخته شده است. ستون‌های ظریف و بلند بنا دارای سه بخش پایه، ساقه و سرستون هستند. در ساخت این ستون‌ها جزئیات فراوانی بکار رفته و سرستون‌ها به سبک کرنتی و با نقوش گیاهی تزیین شده‌اند. در ایوان طبقه دوم عمارت می‌توان تصاویری از حمله شیر به حیوانات و نقش حافظ و سعدی در گوشه‌ها را مشاهده کرد. بر روی جرزهای ایوان طبقه پایین نیز کاشیکاری گل‌وگیاه بچشم می‌خورد که زیبایی خاصی به ظاهر ساختمان بخشیده است.

عمارت شاپوری، یک باغ ایرانی

با ورود به عمارت با پلکانی مرکزی روبرو می‌شویم که ما را به سمت اتاق‌های خانه هدایت می‌کند. قرارگیری راه‌پله دوسویه در میانه خانه از اتفاقات نویی است که در عمارت شاپوری شاهدش هستیم. اتاق‌های خانه در اطراف پلکان مرکزی ساخته شده‌اند و پلکان بنوعی مرکز خانه است و اهمیت زیادی به آن داده شده است. در تزیین راه‌پله از نقاشی‌های مختلف استفاده شده که ظاهری بسیار تشریفاتی به آن بخشیده‌اند. در معماری سنتی ایرانی ارتباط میان بخش‌های گوناگون خانه توسط بازشوها و فضاهای تودرتو ممکن می‌شد اما در این اثر شاهد آنیم که پلکان و راهرو اتاق‌ها را به یکدیگر مرتبط می‌کنند.

از طریق این راهرو دو سوی ساختمان ، شاه‌نشین‌ها و گوشواره‌ها به یکدیگر متصل می‌شوند. هر اتاق عمارت شاپوری کارکردی مختص به خود را داراست و تا پیش از این در معماری ایرانی شاهد این پدیده نبوده‌ایم. در این خانه اتاق والدین، فرزندان، میهمان و غیره جداگانه است درحالیکه در گذشته اتاق‌ها کارکردهایی چندگانه داشته‌اند. سقف عمارت با تزئینات چوبی تزیین شده و بر روی دیوار آن می‌توان نقش سرباز هخامنشی که با کاشیکاری ایجاد شده را مشاهده کرد.

نحوه استفاده از تزئینات کاشی هفت‌رنگ، گچبری و نقاشی‌هایی که در جای جای ساختمان بچشم می‌خوردند آن را با سایر ساختمان‌های مشابه‌اش متمایز می‌کند. در عمارت شاپوری شیراز به مانند سایر باغ‌های شیراز درختان کاج، سرو، افرا، چنار و نیز درخت‌های میوه مثل انار، انجیر و نارنج در اطراف عمارت اصلی کاشته شده‌ و در میان هر کرت از باغ حوضچه آبی زیبا قرار گرفته است.

دسترسی به عمارت شاپوری

نمای ۳۶۰ درجه عمارت شاپوری شیراز روی نقشه گوگل

عمارت شاپوری شیراز در سال‌های اخیر مورد بازسازی و تعمیر قرار گرفته و تملک آن به بخش خصوصی واگذار شده است. در حال حاضر در این بنای تاریخی با کاربری رستوران، کافه و نمایشگاه آثار فرهنگی و هنری استان فارس دایر است. هزینه ورودی عمارت شاپوری ۱۰۰۰ تومان بوده و بازدید از آن همه‌روزه از ساعت ۸ صبح الی ۱۲ شب برای عموم آزاد می‌باشد. رستوران کافی شاپو انواع غذاهای سنتی ایرانی، فست فود و نوشیدنی‌های گرم و سرد را در فضایی رویایی و با بهترین کیفیت سرو می‌کند. در شب هنگام نورپردازی‌ زیبای بنا چهره‌ای فوق‌العاده دیدنی به عمارت و فضای آن می‌بخشند و زیبایی آن را دوچندان می‌کنند.

برای دسترسی به عمارت می‌توانید با سوار شدن اتوبوس‌های خط پایانه ولیعصر به پایانه نمازی و پیاده شدن در ایستگاه چهارراه زندیه، با کمی پیاده‌روی در خیابان انوری خود را به آن برسانید، و یا در ایستگاه مترو زندیه از قطار پیاده شده و با ۵۰۰ متر پیاده روی در خیابان توحید و خیابان انوری به عمارت زیبای شاپوری وارد شوید. پیشنهاد می‌کنیم حتما در سفر خود از شیراز حداقل یک روز را برای دیدن از عمارت شاپوری و سایر باغ‌ها و خانه‌های دیدنی و تاریخی آن اختصاص دهید.

آدرس عمارت شاپوری شیراز روی نقشه گوگل

شما کدام بنای تاریخی ایران را دوست دارید؟ برای ما از بنای تاریخی و باغ های ایرانی مورد علاقه‌ی خود بنویسید، سفرزون خانه‌ی خود شماست.

برای آشنایی بیشتر با دیدنی های شیراز کلیک کنید.