بخش مهمی از خاطرات زندگی هر شخص، روزهایی است که در مدرسه سپری کرده است. ساختمان مدرسه، کلاس و حیاط تصاویری است که تا همیشه همراه ما می‌مانند. در طول تاریخ نیز مدرسه، بنایی با اهمیت بالا بوده است که از حدود دو قرن پیش بخش مهمی از فرهنگ و تاریخ ایران را تشکیل داده. قدیمی ترین مدارس تهران بناهایی هستند که در پس آجرها و خشت‌های آن‌ها روایتی تاریخی نهفته است. با سفرزون در این مطلب بخش مهمی از تاریخ آموزش ایران را ورق بزنید.

قدیمی ترین مدارس تهران در یک نگاهش

مدرسه‌های تاریخی علاوه بر اهمیت علمی که از گذشته تا امروز داشته‌اند، از نظر تاریخی بسیار مورد توجه بوده‌اند. نام تعدادی از این مدارس هنوز در لیست مهم‌ترین مراکز آموزشی پایتخت به چشم می‌خورد.

دارالفنون ، یادگار صدر اعظم محبوب ایران

میرزا تقی خان فراهانی یکی از مردان مشهور تاریخ است که محبوبیت عام دارد. این صدر اعظم بلند پرواز همه‌ی روزهای صدارتش را وقف بررسی نیازهای زمان و اولویت‌های مردم ایران کرد. در این بررسی‌ها و به خصوص بعد از سفر به روسیه متوجه شد که تنها میراث ماندگار برای نسل‌های بعدی زمین و جاه و جلال نیست. بلکه آگاهی و علم است که می‌تواند ایران دوست داشتنی‌اش را نجات بدهد و اصلا بهترین یادگاری برای نسل‌های بعد نیز همین بود.

این رویا باعث شد تا دست به کار ساخت یکی از مراکز علمی مدرن در کشور شود. دی ماه ۱۲۳۰ خورشیدی روز آغاز به کار مدرسه بود. با وجود اینکه جشن افتتاح دارالفنون یکی از روزهای مهم تاریخ ایران به حساب می‌آمد، اما بدون حضور بانی آن یعنی میرزا تقی خان برگزار شد. زیرا او دو روز پیش از مراسم تبعید شده بود، حدود سیزده روز بعد به قتل رسید و در نهایت نتوانست نتیجه‌ی زحمت‌های خود را در به ثمر نشستن دارالفنون از نزدیک ببیند.

و اما دارالفنون

دارالفنون یکی از قدیمی ترین مدارس تهران است که آن را اولین مجتمع آموزشی مدرن نیز می‌دانند. ۵۰ اتاق کاملا هم اندازه و مربعی شکل، محل برگزاری کلاس‌ها بود. بسیاری از امکانات مدرسه، برای اولین بار در ایران راه اندازی شده بود. آزمایشگاه‌های شیمی و فیزیک، کتابخانه و سالن غذاخوری امکانات عمومی مدرسه به حساب می‌آمد و هردانش آموز از هر رشته‌ای می‌توانست از آن استفاده کند. اما بخش‌های شگفت انگیزتری هم وجود داشت که به رشته‌های خاصی مربوط می‌شد. اتاق اسکلت برای رشته‌های پزشکی و آمفی تئاتر برای تمرین دانش آموختگان هنر از جمله‌ی این بخش‌ها بود.

مهندسی، طب، پیاده نظام، معدن شناسی، داروسازی و سواره نظام از جمله رشته‌هایی بودند که در این مدرسه تدریس می‌شد. البته مدتی بعد موسیقی و هنرهای نمایشی نیز به آن اضافه شد. دانش آموزان ۱۴ تا ۱۶ ساله هر روز ۸ صبح به این بنای آجری مهم وارد می‌شدند و در طول دوره‌ای که ابتدا ۷ ساله بود و سپس به ۴ سال کاهش پیدا کرد به یکی از نیروهای آگاه و تحصیل کرده‌ی ایران تبدیل می‌شدند.

این سرآغاز علوم نوین دنیا در ایران بود. محمد علی فروغی، صادق هدایت و محمد معین از جمله دانش آموختگان سرشناس دارالفنون هستند.

دارالفنون در خیابان ناصر خسرو قرار دارد. این بنا امروزه مدرسه نیست، اما می‌توانید در آن بگردید و تاریخ را در آجرهای این بنای پر از روح ببینید.

آدرس دارالفنون روی نقشه گوگل

دبیرستان البرز ، نخستین کالج ایران

«من میلیونر هستم؛ زیرا هزارها فرزند دارم که هر کدام برای من، برای ایران و برای دنیا میلیونها ارزش دارند» این جمله از خاطرات شخصی است که نه ملیت ایرانی دارد و نه در ایران به دنیا آمده. ساموئل مارتین جردن که ایران را وطن دوم خود می‌داند، بانی و مدیر دبیرستان البرز است. دبیرستانی که با ورود به چهاراه قدیمی کالج و از ورای درختان سر برآورده و علت نام گذاری آن را تصویر پس زمینه‌ی آن می‌دانند. زیرا در گذشته می‌شد رشته کوه البرز را بدون دود و برج و ساختمان، در زیباترین حالت خود دید.

بعد از دارالفنون، این مدرسه را به عنوان مهم‌ترین مرکز آموزشی ایران می‌دانند. در ابتدا این بنا را با نام کالج آمریکایی‌ها می‌شناختند و در حقیقت مدرسه‌ای بود که مهاجران اروپایی و آمریکایی با بهترین اساتید در آن آموزش می‌دیدند. اما بعد از چند سال راه ورود ایرانیان به این مدرسه نیز باز شد. ساختمان اصلی مدرسه با حجم کشیده و البته متقارن خود از سال ۱۳۰۳ پذیرای دانش آموزان رشته‌های مختلف بود.

به دلیل این اهمیت تاریخی در سال ۱۳۸۵ نام آن را به دبیرستان ماندگار البرز تغییر دادند تا همچنان در شمار قدیمی ترین مدارس تهران به فعالیت خود ادامه دهد. دکتر جردن بخشی از قوانین دبیرستان و نحوه‌ی مدیریتش را در خاطرات خود یادداشت کرد که بعدها در قالب کتابی به قلم شکرالله ناصر به چاپ رسید.

امروزه ورود به دبیرستان البرز با شرط معدل و به صورت محدود امکان پذیر است. صادق چوبک، جمشید مشایخی، مصطفی چمران، افشین یداللهی، همایون خرم و عادل فردوسی پور از دانش آموختگان معروف دبیرستان ماندگار پایتخت هستند.

آدرس دبیرستان البرز روی نقشه گوگل

مدرسه فیروز بهرام، یکی از صد اثر برتر معماری

یکی از قدیمی ترین مدارس تهران است که در سال ۱۳۱۱ در خیابان جمهوری تهران و خیابان معروف میرزا کوچک خان ساخته شد. دبیرستان فیروز بهرام مخصوص زرتشتیان بود و رادمنش بهرامجی بیکاجی برای زنده نگه داشتن یاد و نام فرزند ناکامش فیروز آن را ساخت. ورود به این بنای شگفت انگیز در ابتدا شما را با سنگ مرمری مواجه می‌کند.

نوشته ورودی مدرسه

«اهورا

این دبیرستان که از دهش رادمنش بهرام‌جی بیکاجی به یادگارِ فرزند روانشادش فیروز که در آغاز شهریور ۱۲۷۴ خورشیدی برابر ۲۲ آگست ۱۸۹۵ میلادی در بمبئی زاییده شده و در هشتم دی‌ماه ۱۲۹۴ برابر با ۲۹ دسامبر ۱۹۱۵ جهان را بدرود گفته است، بنام دبیرستان فیروز بهرام در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۱۱ خورشیدی بر روی زمین انجمن زرتشتیان پایه گذارده شده.

به سرپرستی نیک اندیش اردشیر کیامنش ساخته و به رهنمونی و دستیاری این بنده آغاز و انجام و در دوم دی‌ماه ۱۳۱۱ خورشیدی گشایش یافته‌ برای برخورداری نونهالان و پاس و پایندگی جاویدانی به انجمن زرتشتیان تهران واگذار شد.

کیخسرو شاهرخ»

این مدرسه در سال ۱۳۹۷ جشن ۸۷ سالگی خود را با دانش آموزان امروز سرزمین ایران جشن می‌گیرد. سروش حبیبی، احمد شاملو و محمد نوری از فارغ التحصیلان این مدرسه‌ی زیبا هستند.

آدرس دبیرستان فیروز بهرام روی نقشه گوگل

دبیرستان انوشیروان دادگر ، جایی برای تحصیل دختران

خیابان انقلاب مهد عمارت‌های قدیمی و خیابان‌های دوست داشتنی در تهران است. حد فاصل خیابان حافظ و خیابان ولیعصر به کوچه‌ای به نام سعید برمی‌خورید. کوچه‌ی سعید محل قرارگرفتن بنایی آموزشی است که به خاطر معماری بی‌نظیرش به ثبت ملی رسیده است.

بعد از اینکه مدرسه‌ی پسرانه‌ی فیروز بهرام به بهره برداری رسید، جای خالی دبیرستان دخترانه در میان بانوان ایرانی ببشتر از همیشه احساس شد. بانی این بنا که از قدیمی ترین مدارس تهران به حساب می‌آید، بانوی نیکوکار و از موبدان هندی بود که جی تاتا نام داشت.

آدرس دبیرستان انوشیروان دادگر روی نقشه گوگل

مدرسه انوشیروان دادگر در گذر زمان

معماری دبیرستان با ستون‌های هخامنشی در همان زمان سرآمد همه‌ی مدارس دولتی شد و امروزه هم جایگاه مهمی دارد. البته به دلیل ساخت و سازهایی که در اطراف مدرسه وجود دارد این ساختمان در معرض تخریب قرار گرفته است.

امروزه دانش آموزان ادیان مختلف در مدرسه انوشیروان دادگر که یکی از قدیمی ترین مدارس تهران است تحصیل می‌کنند. مهرانگیز دولتشاهی، آلنوش طریان و گلی ترقی از بانوان سرشناس ایرانی هستند که در این مدرسه تحصیل کرده‌اند.

مدرسه علوی ، آموزش مردان سیاست

موسسه فرهنگی علوی را علی اصغر کرباسچیان به همراه عده‌ای از همفکرانش در سال ۱۳۳۵ ساخت تا نیروهای انسانی با زیر ساخت‌های اعتقادی اسلامی تربیت کند. زیرا در آن نقطه از تاریخ جامعه به تفکرات ضد دینی تمایل پیدا کرده بود و حضور در این مدرسه می‌توانست زمینه‌ای برای ترویج تفکر اسلامی باشد.

غلامعلی حداد عادل، علی اکبر ولایتی و محمد جواد ظریف افراد سرشناس مدرسه‌ی علوی هستند.

آدرس مدرسه علوی روی نقشه گوگل

مدارس روش نو ، مدرسه خالق یار مهربان

نام عباس یمینی شریف حتما برای متولدین دهه‌ی ۵۰ تا ۷۰ بسیار آشناست. اولین شعری که پس از شنیدن نام او به یاد می‌آوریم، سروده‌ی من یار مهربانم اوست. مدرسه روش نو از قدیمی ترین مدارس تهران و یادگار اوست. تفاوت در سیستم آموزشی و خلاقیت این مدرسه در تدریس باعث شد به مدرسه‌ای محبوب تبدیل شود و تا امروز به همت همسر و فرزند او پابرجا بماند.

در سفرزون بخوانید: بناهای تاریخی تهران ؛ پرسه در کوچه پس‌کوچه‌های تاریخِ یک پایتخت

مدرسه‌های قدیمی ایران ، در گذرگاه علم و فرهنگ

مدارس قدیمی تهران را می‌توان بخش کوچکی از تاریخ علم و ادب در ایران دانست. شهرهای مختلف ایران بناهایی مهم برای آموزش داشته‌اند.

مدرسه غیاثیه خرگرد ، یادگار تیموریان

در جنوب شرقی خواف و در مسیر رسیدن به تربت حیدریه بنایی با معماری با شکوه قرار گرفته که توسط شاهرخ شاه تیموری ساخته شد. بنای غیاثیه با چهار ایوان، ۳۲ حجره با پوششی از کاشی‌کاری‌های معرق و ستون‌های زیبا از قدیمی‌ترین مدارس ایران است.

مدرسه فخریه ، مرکز آموزشی به قدمت تاریخ ایران

مدرسه فخریه در شهر سبزوار را یکی از قدیمی‌ترین مراکز آموزشی دنیا می‌دانند. این مجموعه در سال ۱۱۰۰ ساخته شد و بنای آن با وجود گذر زمان هنوز سالم است. مدرسه فخریه امروزه نیز کاربری آموزشی دارد و از مهم‌ترین حوزه‌های علمیه‌ی شهر به حساب می‌آید.

سراسر ایران پر است از یادگارهای تاریخی که زنان و مردان آگاه را برای پیشرفت کشور تعلیم داده‌اند. در نزدیکی شما کدام مدارس تاریخی وجود دارند؟ از سفرهای تاریخی خود در چهارچوب مدارس زیرخاکی ایرانی برای سفرزون بگویید.

طبیعت گردی

برای مشاهده‌ی تورهای طبیعت گردی سفرزون کلیک کنید.

تور تهران گردی

برای مشاهده‌ی تورهای تهران گردی سفرزون کلیک کنید.

لیست کامل

تور طبیعت گردی و تور تهران گردی

تور یک روزه

برای مشاهده‌ی تورهای یک روزه سفرزون کلیک کنید.

تور چند روزه

برای مشاهده‌ی تورهای چند روزه سفرزون کلیک کنید.

لیست کامل

تور یک روزه و تور چند روزه