مسجد شیخ لطف الله ، در ستایش رنگ ها

دیدنی‌های شهر اصفهان، شهر فرهنگ و هنر می‌تواند بخش بزرگی از خاطرات سفر ما را به خود اختصاص دهد. گشت و گذار در دنیای تاریخ، فرهنگ و بناهای شگفت انگیز آنقدر جذبتان می‌کند که زمان را فراموش خواهید کرد. مسجد شیخ لطف الله یکی از شاهکارهای کارنامه‌ی معماری صفویان در ایران است که از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری به حساب می‌آید؛ آنقدر که لوئی کان، معمار برجسته جهان، درباره‌ی آن گفته است: من فقط در عالم خیال و با جوهری از طلا و نقره می‌توانم چنین اثری را تصور کنم. با سفرزون همراه شوید تا از راز زیبایی‌های این بنای لاجوردی آگاه شوید.

مسجد شیخ لطف الله در دالان تاریخ

مسجد شیخ لطف الله شهرتی جهانی دارد. بسیاری از گردشگران خارجی که برای دیدن اصفهان به ایران می‌آیند در لیست مهم‌ترین دیدنی‌های سفر خود این مسجد خوش آب و رنگ لاجوردی را در اولویت خود قرار می‌دهند. این زیبایی اما به حدود ۳۰۰ سال پیش بازمی‌گردد. یعنی درست زمانی که صفویان در حال معماری بناهای مختلف برای آبادانی ایران و زنده نگه داشتن نام خود بودند.

هنگامی که طرح ساخت میدان نقش جهان اصفهان در حکومت صفویان پایه ریزی شد، مسجدی نه چندان بزرگ در طرح اولیه‌ی آن وجود داشت. اجرای این طرح در سال ۱۰۱۱ هجری قمری به دستور شاه عباس اول شروع شد و ۱۷ سال بعد یعنی در سال ۱۰۲۸ هجری قمری، گنبدی چند رنگ و زیبا از میدان زیبای اصفهان سربرآورد. البته اسناد تاریخی نشان می‌دهند که مسجدی کوچک در همان مکان قرار داشته و بنای تازه به دست استاد محمدرضا اصفهانی بر آن ساخته شد تا پازل خوش‌طرح و رنگ بناهای اصفهانی با آن تکمیل شود.

شیخ لطف الله ، عالم آرام لبنانی

صفویان و به ویژه شاه عباس اول، همواره سعی بر ترویج اسلام داشتند. بسیاری از مسجدها، حوزه‌های علمیه و بناهای اسلامی در دوره‌ی او ساخته شد. زیرا تصور می‌کرد با ساخت این بناها کمک بزرگی به پیشرفت دین در کشور می‌کند. یکی از برنامه‌های او برای ترویج دین، دعوت کردن از عالمان مسلمان مشهور در سراسر دنیا بود. شیخ لطف الله بن عبدالکریم ، عالمی از میس لبنان بود. شاه عباس او را به ایران دعوت کرد و بعد از مدتی به اصفهان فراخواند. سپس مدرسه‌ای برای تدریس علوم فقه و مسجدی برای اقامه نمازهای جماعت برای او ساخت. شیخ لطف الله در سال ۱۰۳۵ در اصفهان درگذشت و برای دفن به کربلا منتقل شد. اما مسجد و مدرسه با وجود رفتن او همچنان به این نام ماند و شهرت جهانی پیدا کرد.

آدرس مسجد شیخ لطف الله روی نقشه گوگل

زیبایی بی مرز در معماری بنای اسلامی

مسجد رنگارنگ میدان نقش جهان علاوه بر اهمیت تاریخی و دینی که دارد از نظر معماری بنایی فوق العاده محسوب می‌شود. این مسجد در لیست زیباترین مساجد دنیا هم قرار دارد. علت این محبوبیت و شهرت خلاقیتی است که در طراحی آن به کاربرده شده است. وجوه تمایز معماری شیخ لطف الله آن را به یک بنای منحصر به فرد تبدیل کرده و سرآمد معماری مساجد دنیا است.

هنجار شکن در معماری مساجد

صحن و مناره در اصول معماری مساجد، عضوی جدانشدنی است. علت آن معناهایی است که در این بخش‌ها گنجانده شده و باعث می‌شود فلسفه‌ی ساخت آن در کنار المان‌های مختلف کامل شود. در کتاب‌های اسلامی از معماری مسجد در نهایت معنای وحدت برداشت می‌شود. اما مسجد زیبای میدان نقش جهان با وجود نداشتن صحن و مناره این معنا را زیر پا نگذاشته است. علت این تفاوت آشکار این بود که این مسجد، فضایی خصوصی به حساب می‌آمد. تنها درباریان، خانواده‌ی شاه و عالمان مشهور و خاص شهر اجازه‌ی ورود به آن را داشتند و به این دلیل بود که مناره از آن حذف شد. بعدها معماران دیگر هم برای طراحی مساجد از آن استفاده کردند. زیرا دریافتند که حذف مناره از بنای اصلی مسجد نتوانسته آسیب جدی به معنای نهفته در آن برساند.

ورود در جهت قبله

همانطور که گفتیم در این مسجد صحن وجود ندارد. بنابراین ورود به مسجد مستقیما به نمازخانه است. به همین دلیل پیش از ورود به دالان لاجوردی و زیبایی وارد می‌شوید. این راهرو گردشی ۴۵ و سپس ۹۰ درجه دارد تا به محض ورود به نمازخانه رو به قبله قرار بگیرید. این عدم تقارن بر خلاف تصور، آشفتگی به حساب نمی‌آید. بلکه یکی از وجوه تمایز و زیبایی مسجد است.

رنگی‌ترین گنبد در معماری اسلامی

اولین تصویری که از شیخ لطف الله در ذهن شما نقش می‌بندد، گنبد سراسر رنگ آن است. اگر عاشق هنر هم نباشید در نقوش اسلیمی و خطوط منحنی این گنبد ترنجی و یک دست غرق خواهید شد. معمار بنا برای طراحی گنبد نیز وجه تمایزی قائل شده و آن را به یک گنبد منحصر به فرد تبدیل کرده است. این وجه تمایز آن است که با چرخش آفتاب، در هر ساعت از روز و در هر زاویه‌ای که از میدان نقش جهان ایستاده باشید گنبد را به سه رنگ صورتی، نخودی و طوسی خواهید دید.

شگفتی گنبد در اینجا خاتمه پیدا نمی‌کند. نمای گنبد از زاویه‌ی داخلی نیز داستانی افسانه‌ای و رنگارنگ است. اگر به مرکز آن دقت کنید بدنه‌ی طاووسی را می‌بینید. با چرخش نور در این گنبد طاووس در ساعت‌های مختلف پرهای طراحی شده‌ی زیبایش را باز می‌کند و شما را با زیباترین کاشی کاری اصفهان آشنا خواهد کرد.

راه‌های مخفی، زمینه‌ساز ملاقات شاه صفوی

یکی از شگفت انگیزترین بخش‌های پلان مسجد ، راه‌های مخفی تعبیه شده در آن است. این راهروها با هدف دسترسی سریع شاه صفوی به فضای درونی مسجد و دیدار با شیخ لطف الله ساخته شده بود. راه‌هایی که امروز بسته است و امکان دیدن از آن وجود ندارد.

تزئینات داخلی، ریزه‌کاری‌های پرپیچ و تاب رنگارنگ

کاشی‌کاری‌های داخلی مسجد، درهای چوبی دو لنگه و دست نخورده و کتیبه‌هایی که دورتادور آن را احاطه کرده است نقطه‌ی آخر زیبایی مسجد شیخ لطف الله است. طرح کاشی‌های هفت رنگ از پایین آغاز می‌شود و با بالارفتن آن، به کاشی‌های معرق کاری شده ختم می‌شود.

کتیبه‌ها با خط ثلث سفید بر زمینه‌ی لاجوردی حک شده و بیشتر آن‌ها به خط استاد علیرضا عباسی است. این کتیبه‌ها شامل آیه‌های قرآن، روایت‌هایی از پیامبر اکرم و اشعاری از شیخ بهایی است. این تلفیق زیبا و چشم نواز به دلیل این بود که ثابت کند مسجد تنها برای مسلمانان نیست و از همه‌ی ادیان و با هر زبانی می‌توان در آن به وحدت رسید.

معمار مسجد شیخ لطف‌ الله کیست؟

یکی از مهم‌ترین مواردی که درباره بناهای تاریخی و زیبایی هنر و معماری آن‌ها وجود دارد، معمار و سازنده آن است. معماران و استادکاران را می‌توان خالق طرح و رنگ و زیبایی نامید که آثار زیبا و گرانبهایی را از خودشان برجای می‌گذارند.

زمانیکه شاه عباس دستور ساخت این مسجد را صادر کرد، قرعه معماری به نام محمدرضا اصفهانی افتاد. این شخص، معماری قابل و هنرمند بود که ۱۸ سال بر روی ساخت این مسجد کار کرد و سرانجام، یک اثر بی‌بدیل و بی‌همتا را بر روی ویرانه‌های یک مسجد قدیمی برپا ساخت.

شاید جالب باشد که بدانید مسجد شیخ لطف الله تنها مختص شاه عباس و خانواده او بود و یک مسجد شخصی به حساب می‌آمد. برخی از تاریخ‌نویسان معتقدند که شاه عباس صفوی، از زمان برپایی مسجد تا آخر عمر خود، هر روز در این مسجد به نماز و عبادت می‌پرداخت.

مرمت بر روی مسجد شیخ لطف الله

بناهای تاریخی، در گذر زمان، ممکن است دچار تغییر و تحول شوند و یا نامشان با اسم دیگری خوانده شود. این اتفاق درباره مسجد شیخ لطف الله نیز افتاده است. در بسیاری از منابع تاریخی بیان شده که مدتی بعد از دوره صفویه، این مسجد با نام‌های “ملا فتح الله” و “صدر” نیز خوانده شده. همچنین یک ایران شناس مشهور به نام آرتور پوپ، در نوشته‌های خود بیان کرده که در زمان پادشاهی رضاشاه، پیشنهاد بازسازی و مرمت مسجد را به شاه داده و شاه ایران نیز با این اقدام موافقت کرده است. و اینگونه بود که مرمت‌هایی در طرح‌های اصلی، کاشی‌ها، سردر و گنبد انجام گرفت.

طرح میدان آزادی ؛ الهام گرفته از مسجد شیخ لطف الله

یکی از نکات جالب درباره این مسجد تاریخی، تاثیرگذاری آن بر طرح میدان آزادی است. حسین امانت، معمار و طراح برجسته ایرانی، برای طراحی محل قرارگیری باغچه‌ها و انجام گل‌کاری در این میدان، از طرح داخلی گنبد مسجد الهام گرفته است.

این خلاقیت جذاب در ساخت و طراحی میدان زیبای آزادی، چشم را به خودش خیره می‌کند. البته باید بدانید که امانت، به جای طرح دایره مانند، میدان آزادی را به شکل بیضی طراحی کرده است.

زمان بازدید از مسجد شیخ لطف الله

مسجد شیخ لطف الله در میدان نقش جهان و روبه روی عمارت عالی قاپو قرار گرفته و بازدید از آن از ۹ صبح تا نماز ظهر و سپس از ساعت ۲ بعدازظهر تا ۶ عصر امکان پذیر است. هزینه‌ی ورود به این مسجد برای اتباع ایرانی ۳۰۰۰ تومان و برای گردشگران خارجی ۲۰۰۰۰ تومان است.

عکاسی در آن مانعی ندارد. فقط باید فلاش دوربین عکاسی خود را قطع کنید تا به کاشی‌کاری‌ها صدمه‌ای وارد نشود.

مسیر دسترسی به مسجد شیخ لطف الله

برای رفتن به این مسجد می‌توانید به راحتی از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید.

اگر دوست دارید با اتوبوس خودتان را به این مسجد برسانید، باید اتوبوس‌های خط میدان امام حسین _ باغ غدیر ترمینال شرق را سوار شوید. یا از طریق خط میدان امام حسین _ هشت بهشت ترمینال خوراسگان، خودتان را به به امام برسانید.

بدای رسیدن به مسجد، می‌توانید از مترو نیز استفاده کنید. برای این کار باید با مترو خودتان را به میدان امام حسین برسانید و سپس از آنجا به وسیله تاکسی، به میدان نقش جهان برسید.

تجربه‌ی حضور خود در این مسجد رنگی زیبا را با سفرزون به اشتراک بگذارید.

برای آشنایی بیشتر با دیدنی های اصفهان کلیک کنید.