مسجد نصیرالملک شیراز، به زیبایی رویایی صورتی

شیراز یکی از تاریخی‌ترین و زیباترین شهرهای ایران است. شهری مهربان که حتی اسمش هم لبخندی با عطر بهارنارنج به لب آدم می‌آورد. چند تا از زیباترین آثار تاریخی ایران در شیراز قرار دارد. مسجد نصیرالملک یا مسجد صورتی یکی از همین آثار تاریخی مسحورکننده است که تنها دیدن عکس‌هایش می‌تواند آدم را به وجد بیاورد. تجربه تماشای کاشی‌کاری‌ها، مقرنس‌کاری‌ها، ستون‌های زیبا و پنجره‌های چوبی با شیشه‌های رنگارنگ این مسجد حتما یکی از لذتبخش‌ترین لحظات عمرتان خواهد بود. با سفرزون همراه باشید تا این مسجد دیدنی را به طور کامل به شما معرفی کنیم:

تاریخچه مسجد نصیرالملک، مسجد تحسین‌شده کتب تاریخی

مسجد نصیرالملک یکی از زیباترین شاهکارهای معماری دوران قاجار است. این مسجد زیبا به دستور حاکم وقت شیراز، میرزا حسن علی خان ملقب به نصیرالملک ساخته شد. نصیرالملک را مردم به عدالت و انصاف می‌شناختند. او که یکی از اعضای خانواده بزرگ قوام بود، بسیاری از اموالش را وقف امور خیریه می‌کرد و هنوز هم بسیاری از موقوفات او  پابرجاست که با مدیریت نوادگانش صرف امور خیریه می‌شود. ساخت مسجد زیبای نصیرالملک به دست دو تا از بهترین معماران آن دوران، میرزا رضا کاشی‌پز و حاج محمد حسن معمار در سال ۱۲۵۵ خورشیدی آغاز و ۱۲ سال بعد به اتمام رسید. این مجموعه در ابتدا علاوه بر مسجد، یک خانه، یک آب‌انبار و یک گرمابه هم داشته است که طی ساخت خیابان لطفعلی خان زند بجز مسجد سایر بخش‌ها از بین رفته است. این مسجد دو دوره تعمیرات را به خود دیده است. یکی ۷۰ سال پیش برای تعمیر پوشش کف مسجد و دیگری از سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۸۵٫ مرمت و نگهداری از مسجد سال‌هاست که با رعایت بهترین استانداردهای بین‌المللی، از درآمد موقوفات مسجد و دیگر موقوفات نصیرالملک انجام می‌شود.

مسجد نصیرالملک به قدری زیبا و باشکوه است که در بسیاری از کتب تاریخی از آن یاد کرده‌اند. مثلا در کتاب فارسنامه  ناصری درباره این مسجد چنین نقل شده است: «در استحکام بنیان و سنگ ازاره و ستون‌های سنگی، شبستان و دریاچه ( حوض) و صحن، مانند مسجد مشیرالملک و بلکه اندکی بزرگ‌تر است و بعضی تصرفات تازه در آن افزوده که بر محاسن آن افزوده است». در کتاب آثارالعجم میرزا محمد نصیر فرصت شیرازی نیز درباره مسجد دیدنی نصیرالملک آمده است که:«مسجد حاجی نصیرالملک در محلۀ اسحق بیگ، مسجدی است رفیع‌البنیان و موثق‌الارکان، بنایش نیکو، فضایش دلجو و شبستان رفیع و دو گلدستۀ منیع دارد. دریاچۀ وسطش چون چشمۀ تسنیم و حوض کوثر است و حجرات فوقانی‌اش عرفات جنان را همسر». این مسجد پرشکوه در سال ۱۳۵۸ در فهرست آثار ملی ایران با شماره ۳۹۶ به ثبت رسیده است.

برای دریافت راهنمای سفر به شیراز کلیک کنید.

معماری مسجد نصیرالملک شیراز ، مسجدی باشکوه و مستحکم

مسجد دارای ۲۹۸۰ متر مربع مساحت است و زیربنای آن به ۲۲۱۲ متر مربع می‌رسد. این مسجد به خاطر شیشه‌های رنگی و کاشی‌کاری‌های بسیار زیبای صورتی اش به مسجد صورتی ایران معروف شده است. مسجد دارای یک حیاط بزرگ و باصفا، دو شبستان، دو ایوان و دو گلدسته است. تزئینات این مسجد به خاطر کاشی‌کاری‌های ظریف و بی‌مانند و معماری آن به علت مقرنس‌کاری‌های دیدنی یکی از تحسین‌برانگیزترین و چشم‌نوازترین مساجد شیراز و ایران است. به دلیل اینکه مسجد نصیرالملک به صورت کاملا شخصی ساخته شده است و برای عموم مردم نیست، پس گنبدی هم ندارد تا نشانه‌ای برای مردم باشد. مصالح به کار رفته در مسجد بیشتر آجر، گچ و سنگ است. در نماهای داخلی از کاشی نیز استفاده شده است. یکی از خصوصیات عالی بنای مسجد این است که در بسیاری از دیواره‌ها چوب به کار رفته است تا تنش‌های ناشی از زلزله را مهار و از فروریختن دیوارها جلوگیری کند.

ورودی مسجد، نمادی از زیبایی‌های بی‌شمار

از همان داخل کوچه که نگاهتان به مسجد می‌افتد، سر در وروردی زیبای مسجد به شما این نوید را می‌دهد که قرار است به تماشای یکی از زیباترین مساجد ایران بروید. مسجد نصیرالملک یک سر در ورودی اصلی در کوچه و در ورودی دیگری در امامزاده مجاور و کوچه جنوبی مسجد دارد. سر در ورودی مسجد طاق‌نمایی فوق‌العاده دارد که با مقرنس‌کاری و کاشی‌های هفت رنگی که در کنار هم باغی رویایی از گل‌های سرخ و زنبق شیرازی ساخته‌اند، به زیبایی تزئین شده است. ازاره‌های طاق‌نما از سنگ گندمک است. ورودی دو در چوبی بزرگ دارد که در قابی سنگی قرار دارد. بالای قاب، سنگ یکپارچه‌ای با قوس هفت و پنج دیده می‌شود که لچکی‌هایش با تزئینات اسلیمی زیباتر شده است. بالای در ورودی بر سنگ مرمر شعری از شوریده شیرازی، نام بانی مسجد و سال اتمام ساخت آن حک شده است. سر در دو دیوار دارد که هر یک به سه بخش تقسیم شده است و بالای هر کدام از کاشی هفت رنگ تابلویی زیبا به چشم می‌خورد. در دیواره‌ها فرورفتگی‌هایی برای نشستن تعبیه شده است. ورودی دوم مسجد نیز که در کوچه جنوبی است به زیبایی با آجر و کاشی تزئین شده است.

هشتی و دالان مسجد صورتی، راهنمایی به سوی حس رهاشدگی

مسجد نصیر الملک نیز مانند بیشتر ساختمان‌هایی که با معماری ایرانی ساخته شده‌اند دارای هشتی و دالان است. پس از عبور از ورودی وارد هشتی آجری مسجد می‌شویم. نوری کم‌رمق از پنجره‌های مشبک وارد فضای هشتی می‌شود و باعث می‌شود بتوانیم تابلوی زیبای کاشی را که بر روی آن شعری از سعدی و نام معمار اثر نوشته شده است ببینیم: «غرض نقشی است کز ما باز ماند که هستی را نمیبینم بقایی/ مگر صاحبدلی روزی به رحمت کند در حق استادان دعایی». بالای این تابلو نیز آیه «هذه جنه الخلد المومنین ادخلواها بسلام آمنین» نوشته شده است.

پس از عبور از هشتی در سمت چپ، راهرویی وجود دارد که ما را به سمت حیاط دیدنی مسجد راهنمایی می‌کند. سمت چپ راهرو، مسیری برای رفتن به پشت بام و اتاق‌های بالای هشتی وجود دارد. پس از عبور از تاریکی دالان چشم ما به زیبایی مسحورکننده حیاط دلباز مسجد می‌افتد و حس رهاشدگی خاصی به بازدیدکنندگان القا می‌شود.

حیاط و نمای مسجد، طراوت و معنویت در یک نگاه

حیاط مسجد نصیرالملک، مستطیلی بزرگ و زیبا به صورت شمالی جنوبی است که در سمت شمال آن ساختمان مسجد واقع شده است. روبروی ایوان در وسط حیاط حوض مستطیلی بزرگی با آب زلال قرار دارد که جلوه‌ای خاص به حیاط می‌بخشد. ابعاد حوض ۱۶ و نیم در چهار و نیم متر است و دور تا دور آن با گلدان‌های سفالی شمعدانی زیباتر شده است. در جنوبی مسجد، هشتی در امامزاده، شبستان‌های شرقی و غربی و ایوان شمالی و جنوبی از طریق حیاط به هم دسترسی می‌یابند. دور تا دور حیاط با کاشی‌های هفت رنگ به زیبایی تزئین شده است. همین‌طور کتیبه‌ای لاجوردی از آیات قرآنی که با خط سفید ثلث نگاشته شده است، دور تا دور حیاط بالای کاشی‌کاری‌ها به زیبایی خودنمایی می‌کند و معنویت فضای حیاط را دوچندان کرده است.

ایوان شمالی مسجد نصیرالملک، شاهکار معماران ایرانی

در شمال حیاط، ایوان یا طاق‌نمای شمالی مسجد نصیرالملک را می‌بینیم که به نام شاه‌نشین یا طاق مروارید شناخته می‌شود. این ایوان زیباترین و دیدنی‌ترین بخش مسجد است که با تزئینات چشم‌نواز خود مهم‌ترین بخش مسجد از نظر معماری نیز محسوب می‌شود. ایوان شمالی شما را لحظه‌ها غرق تماشای خود نگه می‌دارد. مقرنس‌کاری‌های متفاوتی که صدف مروارید را در ذهن تداعی می‌کند وجودتان را غرق دریای معنویت می‌کند. کاشی‌های هفت‌رنگ این طاق‌نما به زیبایی در کنار یکدیگر تصویری دیدنی از بهشت ساخته‌اند. کتیبه‌هایی که آیات قرآنی را با زیباترین خط به رخ جهانیان می‌کشد نیز به دیدنی‌تر شدن این ایوان می‌افزاید. این ایوان هشت متر ارتفاع دارد و با یک دیواره سنگی ۳۰ سانتی‌متری جلوی ورود مستقیم به ایوان از حیاط گرفته شده است. در دو سمت ایوان دو طاق‌نمای کوچک طراحی شده است که ورود به ایوان را میسر می‌سازد. این ایوان چهار غرفه دارد که در سمت چپ و راست و در طبقه دوم قرار گرفته‌اند. در سمت چپ ایوان تاریخ ۱۲۹۹ هجری قمری ثبت شده است. برای مستحکم شدن این سازه در برابر زلزله، در میان دیوارهای ایوان، از چوب استفاده شده است.

ایوان جنوبی مسجد صورتی ، مادر گلدسته‌های زیبا

ایوان جنوبی این مسجد کاربری خاصی ندارد و فقط برای رعایت اصول قرینه‌سازی که در زمان ساخت مسجد بسیار حاثز اهمیت بوده ساخته شده است. دو گلدسته در دو طرف ایوان آن را زیباتر و از ایوان شمالی متفاوت می‌کند. این ایوان ارتفاعی کوتاه‌تر از ایوان شمالی دارد و در دو طرف خود دو طاق‌نمای کوچک دارد که هر کدام درهایی در ارتفاعی بالاتر از سطح زمین دارد. یک در به اتاق کوچکی باز می‌شود و در دوم به گلدسته‌ها راه دارد. ایوان جنوبی درست مثل ایوان شمالی، مزین به کاشی‌کاری‌های بسیار زیبا و دیدنی و مقرنس‌کاری‌های ممتاز است. سنگ ازاره‌ها در قسمت پایینی دیوارها به صورتی دیدنی با طرح‌های گل و اسلیمی حجاری شده است. برخی زیبایی کم‌نظیر ایوان جنوبی این مسجد را به این دلیل می‌دانند که معمار می‌خواسته است توجه نمازگزاران را به سوی قبله جلب کند.

شبستان‌های مسجد نصیرالملک

این مسجد دو شبستان دارد که هر دو آن‌ها در جهت قبله قرار گرفته است و هر کدام تزئینات و مشخصات منحصر به خود را دارد.

شبستان شرقی، میزبان موزه اوقاف شیراز

شبستان شرقی، شبستان زمستانه مسجد نصیرالملک محسوب می‌شود. راه ورودی این شبستان از طریق ایوانی با عرض شش متر است که با هشت طاق‌نما از حیاط مسجد جدا می‌شود. طاق‌نماها هر کدام با کاشی‌کاری‌های زیبای گل و بته و آیات قرآنی تزئین شده است. این طاق‌نماها که اندازه‌های متفاوت دارند و با رفتن به سمت شمال شبستان بزرگتر می‌شوند احتمالا برای جلسات درس و مباحثه طلاب این مسجد طراحی شده است. همین طور احتمال می‌دهند که این شبستان برای برگزاری جلسات عمومی هم به کار می‌رفته است.

در میان شبستان هفت ستون در یک ردیف قرار گرفته است و ستون‌ها تزئین خاصی ندارند. سقف شبستان نیز با آجر و کاشی‌کاری معقلی (کاشی‌های کوچکی که در کنار هم طرحی زیبا می‌سازند) تزئین شده است. شبستان شرقی جوری طراحی شده است که علاوه بر زمستان در تابستان هم قابل استفاده باشد. به طوری که درهای چوبی بدون نورگیر که به حیاط باز می‌شوند و همین طور منافذ کوچکی که بالای درها کار شده است باعث می‌شود، در زمستان، با بستن درها هوا گرم و در تابستان با باز کردن درها هوا خنک شود. رواق شمالی جنوبی شبستان نیز باعث می‌شود در تابستان آفتاب کمتر به شبستان بخورد و زیاد گرم نشود. این رواق در تابستان گشوده می‌شود و در زمستان پوشیده. رعایت تک تک این نکات ظریف است که باعث شده است معماری مسجد نصیرالملک به یک شاهکار واقعی تبدیل شود.

در این شبستان دری وجود دارد که به گاورو باز می‌شود. گاورو مکانی است که در آن به وسیله گاو از چاه آب می‌کشیدند. گاو آب را به حوضچه‌ای می‌ریخت که با لوله‌های خاص آب را به حوض وسط حیاط منتقل می‌کرد. در دالان شمالی شبستان نیز تابلویی به چشم می‌خورد که بر روی آن نام معماران بنا و همین‌طور شعری از سعدی نوشته شده است. این روزها موزه اوقاف شیراز را در شبستان شرقی مسجد برپار کرده‌اند و عکس خیرین بزرگ شیرازی را می‌توانید در این شبستان ساده و زیبا مشاهده کنید.

شبستان غربی، ساعت‌ها شما را محو تماشا می‌کند

شبستان غربی مسجد نصیرالملک همان دلیلی است که باید آب دستتان است زمین بگذارید و برای دیدن این شاهکار معماری دوره قاجار به شیراز بروید. شبستان غربی یک شبستان تابستانی است. همان جایی که بیشترین عکس‌ها از مسجد زیبای نصیرالملک از آن گرفته شده است. کاشی‌کاری دیدنی، ستون‌های بی‌نظیر، تابلوهای بسیار، محراب زیبا و پنجره‌های رنگی، شبستان غربی را به بهشتی بی‌مانند از هنر ایرانی تبدیل کرده است.

کف شبستان پیش‌تر از آجر بوده است که در تعمیراتی که حدود ۷۰ سال پیش صورت گرفت، با کاشی فیروزه‌ای روی آن پوشیده شد. سقف شبستان با کاشی‌‌هایی با نقوش اسلیمی و گل و بوته‌های بسیار زیبا تزئین شده است و آیات قرآن فضای مسجد را به معنویت نزدیک‌تر می‌کند. محراب این شبستان که با ایجاد یک فرورفتگی در بدنه جنوبی آن به وجود آمده است نیز تزئیناتی دیدنی دارد. کف محراب با کاشی پوشیده شده است و حدود ۱۵ سانتی‌متر از سطح شبستان پایین‌تر است. بدنه محراب نیز با کاشی‌کاری‌هایی از گل و آیات قرآنی به زیبایی تزئین شده است. آیاتی که در محراب شبستان غربی مسجد نصیرالملک به کار رفته است عبارتند از:«بسم الله الرحمن الرحیم. لاحول و لا قوه الا بالله و قال سبحان الله تعالی: انما یعمر مساجد الله من آمن بالله و رسوله. نصر من الله و فتح قریب».

دیوارهای شبستان نمایی آجری دارند و با تابلوهای زیبای کاشی‌کاری تزئین شده‌اند. روبروی هر تابلو، دری چوبی با گره‌چینی‌های خوش‌تراش و شیشه‌های رنگی وجود دارد که یکی از دلایل اصلی اهمیت مسجد نصیرالملک است. وقتی آفتاب صبح تابستان به شیشه‌های رنگی درها می‌خورد، بازی چشم‌نواز نورها شما را به وجد خواهد آورد. تلفیق طرح‌های دیدنی کاشی‌ها، ستون‌های حجاری شده و نورهای رنگی مسحورتان خواهد کرد. درهای چوبی که این زیبایی رنگین را می‌آفرینند، ساخته استاد حاج میرزا آیت است.

ستون‌های شبستان مسجد نصیرالملک ، گلدان‌هایی که آسمانه را به دوش می‌کشند.

در معماری این مسجد، از مسجد وکیل و مسجد نو الهام گرفته شده است. شبستان غربی دارای دو ردیف ستون ۶ تایی است. این ستون‌های سنگی قطور انقدر زیبا حجاری شده‌ است که ممکن است لحظه‌ها شما را محو خود کند. این ستون‌ها که یکی از خوش‌تراش‌ترین و زیباترین ستون‌های اماکن تاریخی شیراز است، با گلدان‌هایی زیبا آغاز می‌شود. بالای گلدان‌ها، قسمت میانی ستون‌ها طرحی مارپیچ دارد. در انتها سرستون‌ها با گله‌های کنگری شکل زیباتر شده است. نقوش اسلیمی و برگ‌های کنگری قسمت بزرگتر سر ستون‌ها نیز به زیبایی این ستون‌ها می‌افزاید. در میان هر دو ستون، طاق‌های چشمه‌ای قرار دارد که زیبایی شبستان را چندین و چند برابر می‌کند. طاق‌های چشمه‌ای به زیبایی تمام کاشی‌کاری شده‌اند و در امتداد هم منظره‌ای کم‌نظیر خلق می‌کنند که به محراب مسجد ختم می‌شود.

عکاسی در مسجد نورها و رنگ‌ها

نور مهم‌ترین عنصر در عکاسی است و برای همین هم مسجد نصیرالملک با بازی هر روزه نور و رنگ‌ها بهترین گزینه برای عکاسی محسوب می‌شود. بسیاری از گردشگران و عکاسان، مسجد زیبای نصیرالملک را برای عکاسی انتخاب می‌کنند. حتی اگر حال و هوای عکاسی هم نداشته باشید، با دیدن زیبایی‌های تمام‌نشدنی این مسجد، دلتان می‌خواهد دوربینی داشته باشید که بتوانید عکاسی کنید. شبستان غربی بهترین تصاویر را خلق می‌کند و بهترین جا برای عکاسی است. برای اینکه بتوانید قشنگ‌ترین عکس‌ها را در این شبستان بگیرید بهتر است در پاییز و زمستان به این مسجد رجوع کنید. در این فصول نور به صورت مایل به شبستان می‌تابد و فضایی زیباتر می‌آفریند. برای عکاسی ساعت ۷ تا ۱۰ صبح را انتخاب کنید. این ساعت نیز نور به گونه‌ای به مسجد می‌تابد که دیدنی‌تر می‌شود. بعد از ظهرها نیز وقتی نور به سمت طاق مروارید برمی‌گردد، این طاق مثل مرواریدی پربها می‌درخشد و برای عکاسی بسیار زیبا می‌شود.

اطلاعات بازدید از مسجد نصیرالملک:

ساعت بازدید:

نیمه اول سال: ۷ تا ۱۹:۳۰

نیمه دوم سال: ۷:۳۰ تا ۱۸

آدرس مسجد نصیرالملک شیراز : شیراز، خیابان لطفعلی خان زند، کوچه‌ نصیرالملک، کوچه‌ تریاکچی

مسیر دسترسی: مسجد نصیرالملک در محله گود عربان یا اسحق بیگ شیراز، در جنوب خیابان لطفعلی خان زند قرار گرفته است. با ماشین شخصی، اتوبوس یا مترو می‌توانید به این مسجد زیبا بروید. اگر مترو را انتخاب می‌کنید در ایستگاه ولی عصر پیاده شوید و تا مسجد تاکسی بگیرید. اگر هم از اتوبوس استفاده می‌کنید، خط ولی عصر را سوار شوید و در ایستگاه مشیر پیاده شوید.

آدرس مسجد نصیرالملک شیراز روی نقشه گوگل

با هم بازدیدی داشتیم از مسجد زیبای نصیرالملک شیراز. مسجد صورتی که یکی از زیباترین مساجد جهان است  و دیدن آن باعث می‌شود به هنر ایران زمین افتخار کنید. شما تا حال مسجد صورتی را دیده‌اید؟ چه ساعتی به این مسجد رفته‌اید؟ آیا تجربه عکاسی در این مسجد را دارید؟ نطرات، تجربیات و خاطرات خود را با مخاطبان سفرزون به اشتراک بگذارید.

برای آشنایی بیشتر با دیدنی های شیراز کلیک کنید.