جزایر ایران اغلب در جنوب ایران و در نزدیکی خلیج فارس تجمع یافته‌اند. در شمال ایران و نزدیکی دریای خزر تنها یک جزیره وجود دارد که نام آن «آشوراده» است. در دریاچه ارومیه نیز تعدادی جزیره درون سرزمینی وجود دارد. در این مطلب قصد داریم به بررسی جزایر تفریحی و مسکونی ایران پهناور بپردازیم. همراه سفرزون باشید.

نزدیک به ۳۰ جزیره در نزدیکی خلیج فارس واقع شده‎‌اند. این جزایر را می‌توان به دو دسته جزایر مسکونی و غیرمسکونی تقسیم کرد. بعضی از این جزایر فارغ از مسکونی بودن یا نبودنشان، مقاصد مهمی برای گردشگری هستند. شما نیز ممکن است به برخی از این جزایر سفر کرده باشید یا حداقل با نام آن‌ها آشنا باشید. بد نیست با جزایر کمتر شناخته شده نیز آشنا شویم.

برخی از جزایری که در خلیج فارس واقع شده‌اند هیچ جاذبه گردشگری خاصی ندارند. برخی نیز برای ورود نیاز به مجوز دارند چراکه محل استقرار تجهیزات نظامی هستند. در معرفی و بررسی جزایر ایران سعی بر این بوده که بیشتر به جاذبه‌های گردشگری در میان تمامی این جزایر بپردازیم. این جزایر به نسبت محل قرارگیری خود در یکی از سه استان، هرمزگان، خوزستان یا بوشهر تعلق دارند.

جزایر ایران ، مشخصات و ویژگی‌ها

جزیره هنگام

مساحت این جزیره ۶٫۳۳ کیلومتر مربع است و در بخش جنوبی جزیره قشم در استان هرمزگان قرار دارد. این جزیره که این روزها نام آن بیشتر بر سر زبان‌ها افتاده است دارای معادن نمک و سرب و خاک است. این جزیره دارای آبادی‌های کوچکی است. این جزیره تا شهر قشم ۲۹ مایل دریایی و تا بندرعباس ۴۳ مایل دریایی فاصله دارد. پس اگر به جزیره قشم سفر کردید می‌توانید از این جزیره بکر نیز به‌راحتی دیدن فرمایید. مهم‌‎ترین فعالیت اقتصادی مردمان این جزیره، صید ماهی است. یکی از نقاط گردشگری این جزیره فارغ از جذابیت‌های طبیعی آن، تأسیسات بندری است که از زمان انگلیس‌ها برجای مانده‌است.

جزیره سیری

این جزیره مسطح، که نام فارسی آن «راز» است،  تنها ۲۷ کیلومتر تا مرکز شهرستان ابوموسی فاصله دارد. این جزیره در قلب آب‌های خلیج فارس قرار دارد. شهرستان ابوموسی در قسمت شرقی این جزیره قرار دارد. معدن خاک سرخ در این جزیره وجود دارد.

جزیره ابوموسی

در میان جزایر ایران ، جزیره ابوموسی جنوبی‌ترین جزیره است. این جزیره ۷۵ کیلومتر با بندر لنگه و ۲۲۲ کیلومتر با بندرعباس فاصله دارد. مرکز این جزیره، شهر ابوموسی نام دارد که فاصله بسیار زیادی از سواحل ایرانی خلیج فارس دارد. مسیر جزیره ابومسی و تنب، یکی از عمیق‌ترین مسیرها برای کشتیرانی است. به همین سبب این جزیره از جزایر استراتژیک ایران به‌شمار می‌رود.

جزیره خور موسی

شاید جزیره خور موسی از نظر محیط زیستی و محل قرارگیری یکی از مهم‌ترین جزیره‌های ایران برای گردشگران به‌شمار آید. این جزیره میزبان پرندگان کمیاب زیادی است. در آب اطراف این جزیره نیز به وفوور میگو وجود دارد. این جزیره ۹۰ کیلومتر تا بندر امام و ۱۲۰ کیلومترتا بندر ماهشهر فاصله دارد.

جزیره بونه

این جزیره در زمره جزایر غیرمسکونی قرار می‌گیرد. این جزیره در استان خوزستان قرار دارد. این جزیره محل تخم‌گذاری پرندگان دریایی‌است. جزیره بونه در شمال غربی خلیج فارس واقع شده‌است.

جزیره کیش

جزیره کیش از جمله جزایر ایران است که هر ایرانی نام آن را شنیده‌است. امروزه این جزیره میزبان گردشگران زیادی در تمام فصول سال است. در برخی روایات غیرتاریخی گفته شده که این جزیره اولین نقطه‌ای است که پس از طوفان نوح سر از آب برمی‌آرد. نام قدیم این جزیره «قیس» است. جزیره کیش در جنوب غربی بندرعباس قرار دارد.

زیست بوم و طبیعت این منطقه از خلیج فارس علی رغم ساخت و سازهای فراوانی که در آن انجام گرفته اما هنوز تا حد زیادی دست‌نخورده باقی مانده‌است. سواحل این جزیره دارای چشم‌اندازهای منحصربه‌فردی هستند و در طول روز می‌توان جلوه‌های مختلفی از مناظر را دید.

یکی از جذاب‌ترین جاذبه‌های گردشگری این جزیره، آکواریوم بزرگ کیش است که در بخش شرقی جزیره قرار دارد. ۷۰ گونه ماهی آکواریومی و تزئینی در این آکواریوم زیست می‌کنند. برخی از این ماهی‌ها کمیاب هستند. دیگر جاذبه گردشگری این جزیره قدیمی، اسکله تفریحی است که در بخش جنوبی جزیره است. قایق کف شیشه‌ای، اسکی روی آب، پیست دوچرخه سواری اطراف اسکله، همه و همه امکانات تفریحی این اسکله هستند که ساعات خوشی را برای شما فراهم می‌کنند.

جزیره کیش یک جزیره مرجانی به حساب می‌آید. اولین بندر آزاد تجاری ایران همین جزیره است. این جزیره از بزگرترین جزایر ایران است. در طول سال، گردشگران بسیاری به این جزیره سفر می‌کنند. وجهه تجاری این جزیره، باعث ورود تجار زیادی به این جزیره نیز شده‌است. شهر باستانی حریره، پارک دلفین کیش، مجموعه قنات‌های کاریز، درخت سبز و کشتی یونانی، جملگی از دیگر مناطق گردشگری کیش به‌شمار می‌آیند.

جزیره لاوان

بندر مقام در بخش شمال شرقی این جزیره قرار دارد. جنوب این جزیره نیز توسط حوزه‌های نفتی رسالت، سلمان و رشادت محور شده است.  جزیره لاوان  تا بندر لنگه ۹۱ و تا بندرعباس تقریبا ۱۹۸ مایل دریایی فاصله دارد و تا مرکز استان هرمزگان نسبتا فاصله زیادی دارد. این جزیره نظیر دیگر جزایر حوزه خلیج فارس، آب و هوای گرم و مرطوبی دارد.

شیخ شعیب یا جزیره لاوان از جمله جزایر ایران است که بخش اعظمی از ساکنان عرب هستند. حدود ۲۵۰۰ نفر از اعراب که بعضا به فارسی نیز تکلم می‌کنند ساکن این جزیره هستند. مجتمع پالایشی لاوان در این جزیره واقع شده است. شغل جذاب اهالی این جزیره، صید مروارید است. بخش اعظمی از اقتصاد این جزیره تنها از طریق صید مروارید تأمین می‌شود.

جزیره فرور بزرگ

این جزیره که در حوزه سیاسی استان هرمزگان قرار می‌گیرد در زمان‌های دور از جزایر مسکونی ایران به‌شمار می‌رفته است. اراضی کشاورزی، خانه‌های متروک و ساختمان‌های فروریخته همگی گواهی این مدعا هستند. سطح این جزیره از تپه ماهورهای کوچک شکل گرفته است. این جزیره در ۲۰ کیلومتری سواحل ایران قرار دارد. حیات وحش این جزیره از منحصربه‌فردترین نقاط خلیج فارس است. این جزیره مارهای سمی زیادی دارد. تا جایی که در گذشته به آن مارور نیز می‌گفته‌اند. آب‌های اطراف جزیره سیاه‌رنگ هستند و ماهی‌های زیادی در اطراف جزیره وجود دارند و این منطقه از مناطق موردعلاقه صیادان است. گونه‌های جانوری دیگری نظیر: دم جنبانک زرد، چک‌چک سرسیاه، مارمولک، نوعی خارپشت، عقاب ماهی‌گیر، بلبل خرما، طوطی، چکاوک، هدهد، چک‌چک، قمری خانگی، کاکلی، پرستو، چاخ لق، ، دو سرخ معمولی، زنبور خور معمولی و عقرب در آن زندگی می‌کنند.

جزیره مینو

مینوشهر که مرکز جزیره مینو است ۱۲ هزار نفر جمعیت دارد. این جزیره میان آبادان و خرمشهر واقع شده‌است. بخش اعظمی از مردم این شهر به کشاورزی و دام‌پروری مشغول هستند. جالب است بدانید علی‌رغم رونق کشاورزی در این جزیره، کشاورزان برای آبیاری زمین‌های خود تنها به جزر و مد آب بسنده می‌کنند. پرندگان زیادی در این حزیره اقامت دارند. حیوانات وحشی دیگری نظیر گراز نیز در این جزیره سکونت دارند.

جزیره تنب بزرگ

تنب بزرگ از استراتژیک ترین جزایر ایران است. این جزیره یک جزیره مسکونی به شمار می‌آید. اگر از جزیره ابوموسی به سمت شمال شرق حرکت کنید به تنب بزرگ خواهید رسید. اقتصاد مردم این جزیره از طریق صید ماهی و مروارید تأمین می‌شود. این جزیره نیز میزبان مارهای سمی است. نام قدیمی این جزیره، تنب مار و تل مار بوده‌است.

جزیره قشم

جزیره قشم یکی دیگر از جزایر نام آشنای ایران است. این جزیره بزرگ‌ترین جزیره ایران است. منطقه آزاد تجاری قشم، علاوه بر امکانات گردشگری از زیرساخت‌های اقتصادی بسیار قوی‌ای نیز برخوردار است. این ترکیب از ویژگی‌ها موجب شده این جزیره هرساله میزبان خیل عظیمی از گردشگران ایرانی و خارجی باشد. جزیره مسکونی قشم با ویژگی‌هایی که دارد علاوه بر جمعیت ساکن بومی خود، میزبان افراد غیر بومی نیز هست. افرادی که اغلب برای داد‌وستد یا مقاصد کاری ساکن قشم شده‌اند.

یکی از جاذبه‌های گردشگری این جزیره، ساحل صخره‌اى ریگو است. این ساحل با نام دیگر «ساحل لاکپشت‌ها» شناخته می‌شود. دلیل این نام‌گذاری تعدد لاک‌پشت‌ها در این منطقه است. دیگر جاذبه گردشگری این منطقه، کوه نمکی است. نام دیگر این کوه، کوه نمکدان است که در قسمت جنوب غربی قشم قرار دارد. این کوه حدود ۳۹۷ متر ارتفاع دارد. بازدید از این کوه یک گردش علمی تاریخی حساب می‌شود و نباید آن را از دست داد.

ویژگی‌های جزیره قشم

در سراسر جزیره قشم ممکن است به چشمه‌های طبیعی بر بخورید. تمامی این جشمه‌های طبیعی آب‌شور هستند. شاید گسترده‌ترین پوشش گیاهی این جزیره را بتوان گونه‌ای از مانگروها دانست. در عین حال گونه‌های جانوری بسیاری در این جزیره ساکن هستند. از این حیث این جزیره یکی از مهم‌ترین جزایر ایران برای مطالعه گونه‌های جانوری است. تنها ۴ گونه خفاش در این جزیره زندگی می‌کنند. این گستردگی از انواع خفاش‌ها در این منطقه اعجاب‌آور است.

جالب است بدانید یک نوع از این ۴ نوع، خفااش کمیاب میوه‌خوار است. ۴ گونه مختلف جونده نیز در جزیر ساکن هستند. یک گونه روباه، یک گونه خرگوش، نوعی خارپشت و یک نوع جبیر، همگی در این جزیر ساکن هستند. جزیره قشم نیز مانند سایر جزیره‌های خلیج فارس میزبان مارها است. تنها ۳ گونه مار و ۱۷ نوع مارمولک در این جزیره زندگی می‌کنند. نوعی دوزیست نیز در این جزیره زیست می‌کند که از انواع خزندگان به‌شمار می‌آید.

اما وقتی از تنوع گونه‌های جانوری صحبت می‌کنیم، نباید بحث را به دوزیستان و خزندگان محدود کنیم. چراکه جزایر ایران به ویژه خلیج فارس، هرساله میزبان ۳ ۴ میلیون پرنده مهاجر هستند و بالطبع جزیره قشم نیز از این موهبت بی‌نصیب نخواهد ماند. چیزی در حدود ۱۰۰ گونه پرنده در این جزیره هرساله رفت‌وآمد دارند. این گونه‌ها عبارتند از: پرستو دریایى کاکلى، سبز قباى هندى، چکچک بیابانى، شهدخور، زنبور خانگى کوچک، دیدومک، بلبل خرما، سنگ چشم کله سرخ، هوبره، سوک سرسیاه، طرقه بنفش، طرقه کوهى، سوسک چیفچاف، دم جنبانک ابلق، دم جنبانک کله زرد، میوه‌خور، تله نوک پهن، پلیکان پا خاکسترى، باکلان، حواصیل خاکسترى، فلامینگو، عقاب ماهیگیر، کرکس، جیرفتى، اگرت کوچک، اگرت ساحلى، اگرت سفید، حواصیل شب، حواصیل هندى، سلیم خرچنگ‌خوار، صدف‌خوار، سوسک جنبان، کفچه نوک، کاکایى سر سیاه، کاکایى پشت سیاه، پرستو دریایى دودى، پرستو دریایى کاکلى کوچک، پرستو دریایى معمولى زرد پر مزرعه، سهره خاکی.

جزیره ناز

اگر به جزیره قشم صفر کرده‌اید، بهتر است به بخش شرقی این جزیره رفته و با یک لنج و مبلغی اندک خود را به جزیره ناز برسانید. غروب آفتاب در این جزیر بسیار تماشایی است. این جزیر غیرمسکونی است. ساکنین جزیره‌های دیگر برای ماهیگیری و صید به این جزیره رفت‌وآمد دارند. یکی از نکات منحصربه‌فرد این جزیره نسبت به دیگر جزایر ایران در حوزه خلیج فارس، ساحل سنگی جزیره ناز است.

جزیره هرمز

جزیره هرمز تنها ۸ کیلومتر تا بندرعباس فاصله دار. نام کهن این جزیره «لنگرگاه» معنی داشته‌است. این جزیره به‌دلیل نزدیکی به تنگه هرمز از قدیم اهمیت زیادی داشته‌است. امروزه روز نیز از نظر تجاری این منطقه یکی از مناطق بسیار مهم به‌شمار می‌رود. این جزیره و طبیعت بکرش، هرساله میزبان خیل عظیمی از گردشگران جنوب است. معادن خاک سرخ و نمک سفید نیز در این جزیره وجود دارند.

جزیره هِندُرابی

میان دو جزیره کیش و جزیره لاوان، جزیره‌ای نسبتا کوچک وجود دارد که این جزیره را هندرابی نامیده‌اند. این جزیره که با بندرعباس حدود ۳۲۵ کیلومتر فاصله دارد، از مناطق دیدنی جنوب به‌شمار می‌آید. این جزیره مسکونی، اقتصاد مردمانش را با رونق بخشی به صید آن‌ها تأمین می‌نماید. معادن این جزیره از بین رفتنه‌اند و درحال حاضر تمام اقتصاد این جزیره نظیر بسیاری دیگر از جزایر ایران محدود به صید و غواصی است. زیست جانوری این جزیره پوشش گسترده‌ای ندارد و تنها تعدادی شاهین و باز و انواع خزندگان، بافت جانوری این منطقه را شکل می‌دهند.

این جزیره همان‌طور که ذکر شد در نزدیکی جزیره کیش قرار دارد و معمولا در بازدید از کیش می‌توانید با مبلغ اندکی به تورهای بازدید از جزیره هندرابی بپیوندید. زیبایی‌های طبیعی این جزیره بسیار چشم‌نواز هستند.

جزیره لارک

جزیره لارک که در فاصله ۶ مایل دریایی از قشم و ۱۸ مایل دریایی از بندرعباس قرار گرفته است، از مناطق دیدنی استان هرمزگان است. نزدیکی به جزیره قشم موجب شده که این جزیره نیز از حیث گردشگر رونق خوبی داشته باشد. یکی از جاذبه‌های طبیعی این منطقه را می‌توان وجود کوه‌های آتشفشانی دانست. اکثر مردم این جزیره به صید و غواصی مشغول هستند.

جزیره خارگ

این جزیره نزدیک به ۵۷ کیلومتر از بوشهر و تقریبا ۳۰ کیلومتر با بندر ریگ فاصله دارد. جزیره خارگ یکی از مهم‌ترین جزایر ایران به‌شمار می‌آید. عمده این اهمیت، به‌دلیل نفت خیز بودن و شرایط مناسب جزیره برای حفاری و استخراج نفت است.

آثار باستانی خاگ همواره مورد نظر باستان‌شناسان بوده است. بررسی باستان‌شناسان فرانسوی بر روی آثار باستانی این جزیره، نتایج جالبی داشت. این نتایج طی کتابی با عنوان «جزیره خارگ» به چاپ رسیدند.  آثاری که طی کاوش‌های باستان‌شناسان به‌دست آمد، طیف گسترده‌ای از تاریخ را دربر می‌گیرد. آثاری از زمان ساسانیان تا دوره اسلام در این منطقه کشف شدند. آثاری نظیر: آرامگاه “میر محمد” منسوب به محمد حنفیه، آتشکده زرتشتیان، گور دخمه های پالمیران، قبرهای سنگی معبد نپتون، کلیسا و دیر نسطوریان، قبرهای ستودان. هرچند این جزیره دارای دیدنی‌های بسیاری است، اما وجود تأسیسات نفتی در این جزیره موجب شده، عبورومرور تنها با مجوز امکان‌پذیر باشد.

جزیره عباسک

جزیره عباسک به دلیل فاصله کم با خشکی، یکی از نقاط مهم برای جذب توریست به‌شمار می‌آید. از طرفی این نکته که خاک این منطقه مناسب کشاورزی نیست، موجب شده تا طرحی برای تبدیل این جزیره به یک دهکده گردشگری، تدوین شود. نام قدیم این جزیره «شاه زنگی» است. با تدوین این طرح و اجرای صحیح، می‌توان جزیره عباسک را یکی از مقاصد گردشگری و یکی از پربازدیدترین جزایر ایران دانست.

جزیره میر مهنا

اگر در بخش‌های جنوبی کشور ساکن باشید یا از بازار میوه این شهرها دیدن کرده باشید، حتما نام انگور و انجیر میرمهنا به گوشتان خورده است. جزیره میرمهنا که از جزایر غیرمسکونی به‌شمار می‌آید، دارای یک گنبد به نام قدم‌گاه امیرالمونین است. این گنبد گواه این است که روزی این جزیره دارای سکنه بوده است. میرمهنا نام یکی از سکنه قدیمی همین جزیره است. میرمهنا راهزنی بوده که درگذشته به هلندی‌ها و کریم‌خان‌زند حمله می‌کرده‌است.

شما کدامیک از این جزایر زیبا را از نزدیک دیده‌اید؟

از تجربه‌ی بازدید جزایر ایران بنویسید و ما را در سفرهایتان همراه کنید؟

به نظرتان کدامیک از این جزیره‌‎ها رمز و راز بیشتری دارد؟