یکی از رشته کوههای تالش را اگر به سمت شرق بروید، به روستایی زیبا و سرسبز به نام ماسوله خواهید رسید. روستایی که آن را در سراسر جهان به سبک معماری خاص خود میشناسند. آبادی زیبایی در دامنه کوههای این منطقه واقع شده و رودخانهای خروشان از میانه آن میگذرد؛ رودی با نام «ماسوله رودخان» که آن را نماد آبادانی منطقه میدانند. روستای ماسوله در سی و دو کیلومتری جنوب غرب فومن واقع شده و از شمال به ماسال راه دارد. حقیقتا میتوان ماسوله را بخشی از بهشت گمشده استان گیلان دانست. چه ترکیبی بهتر از کوه و رود و هوای پاک میتوان یافت که چند صباحی آدمی را از شلوغی شهر فراری دهد؟ با سفرزون ، سفری خیالی را در کوچههای باریک اما صمیمی روستای ماسوله تجربه کنید.
وجه تسمیه نام روستای ماسوله
اگر به دنبال معنای نام ماسوله هستید، باید به مرجع زبان تالشی مراجعه کنید. طبق روایات تاریخی، از حدود سدهی هشتم و نهم هجری شمسی، نام این منطقه ماسوله بوده است. خیلی جالب است که این همه مدت تغییری در نام این منطقه ایجاد نشده. برخی از مورخان بر این باور هستند که در نزدیکی روستای ماسوله، کوهی با نام «ماهسالار» وجود داشته است که مردم محلی در آن زمان، در اثر کثرت استفاده، آن را «ماسالا» خطاب میکردند. «ماسالا» به مرور زمان به «ماسوله» تبدیل شده است.
اما زبانشناسان نظر دیگری دارند. آنها بر این باور هستند که نام ماسوله از دو واژه «ماس» و «اوله» تشکیل شده است. از نظر زبان شناسی، «ماس» به معنای کوه و بخش دوم یعنی «اوله» به معنای بلند است. حتی برخی از زبانشناسان بر این باور هستند که ه آخر نیز به معنای همانند است. در نتیجه در ترکیب این واژگان میتوان به این نتیجه رسید که منظور از ماسوله، «همانند کوه بلند» است که با وجود ارتفاعات اطراف، این وجه تسمیه منطقی به نظر میرسد.
برای دریافت راهنمای سفر به گیلان کلیک کنید.
روستای ماسوله از گذشته تا به امروز
اگر به فهرست آثار ملی ایران و شماره ۱۰۹۰ سری بزنید، با نام ماسوله به عنوان اولین شهر تاریخی زنده ایران رو به رو خواهید شد. در سال ۱۳۵۴ این روستای تاریخی را وارد فهرست آثار ملی ایران کردند. جالب است بدانید که قدمت ماسوله به بیش از ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ سال پیش باز میگردد. ماسوله از نظر فرهنگی، تاریخی و حتی طبیعی برای مردم ایران بسیار ارزشمند بوده و نوعی میراث ملی به شمار میآید.
به دلیل جغرافیای کوهستانی، در فصول سرد سال، دسترسی به ماسوله بسیار محدود میشود. به همین خاطر از نظر تاریخی درباره این برهههای زمانی، ابهام زیادی وجود دارد. این ابهام، تاریخی مرموز به ماسوله میبخشد؛ گویی تاریخ در این بازههای زمانی، صفحاتی کاملا سفید بر جای گذاشته است.
البته نکته جالب توجه این است که ماسوله باستانی که از آن یاد میکنیم، در شش کیلومتری غرب ماسوله کنونی واقع شده است. اگر این سوال برای شما مطرح شده که چرا مردم آن دوران، ماسوله کهن را ترک کردند، بدانید که تنها نیستید. مورخان زیادی این موضوع را بررسی کرده اند.
برخی بر این باور هستند که عون بن علی، یکی از نوادگان حضرت علی، در میان مردم ماسوله زندگی میکرده و پس از مرگ، او را در ماسوله امروزی به خاک سپردند. به همین دلیل مردم برای زیارت به این منطقه آمدند و در همینجا سکنی گزیدند. برخی دیگر بر این باور هستند که یک زلزله بزرگ یا شیوع طاعون باعث کوچ مردم ماسوله کهن شده است.
معماری منحصر به فرد خانههای روستای ماسوله
قطعا یکی از شاخصترین نمادهای روستای ماسوله ، سبک معماری آن است. ایرانیان باستان از گذشته در هنر معماری بسیار معروف بودند و دستی بر آتش داشتند. به همین دلیل آنها میتوانستند در شرایط مختلف اقلیمی، خانههایی ارگانیک بسازند. منظور از معماری ارگانیک، معماری سازگار با طبیعت است. به عنوان مثال میتوان به خانههایی با سقف گنبدی در مناطق کویری اشاره کرد. یا بادگیرهای یزد، نمونه بارزی از معماری ارگانیک به شمار میآیند.
در ماسوله نیز وجود سطوح کوهستانی باعث خلق چنین آثار هنری شده است. تفاوت ارتفاع بین پایینترین و بالاترین سطح روستا به حدود یکصد متر میرسد. در نتیجه معماران وادار شدند تا طوری خانهها را بسازند که پشتبام و جلوی هر خانهای به عنوان پیاده روی عمومی کاربرد داشته باشد. به این طریق پشتبام هر خانهای، حیاط خانه بالایی به حساب میآید. این یک نماد از زیبایی فرهنگ مردم ایران است.
شاید از خودتان بپرسید که چرا رنگ اکثر خانههای ماسوله زرد و یا رسی است؟ این نیز بیدلیل نیست. به دلیل کوهستانی بودن منطقه، اکثر مواقع نیمی از ماسوله در مه مخفی میشود؛ به همین دلیل ساختمانها را به این رنگ ساختهاند تا قابل رویت باشند. همه خانهها از دو بخش تابستانی و زمستانی ساخته شدهاند. به بخش زمستانی «سومه» میگفتند که در آن اجاقی قرار داشته است. واقعا سبک معماری این خانهها خیرهکننده است.
سیر تکامل خانههای روستای ماسوله
در گذر زمان، عواملی چون سردی و گرمی هوا، وزش باد و بارش باران و برف، آسیب زیادی به خانههای ساخته شده از چوب و سنگ ماسوله وارد کرده است.
به همین دلیل است که خانههای بتونی با سقف آهنی جای خانههای سنتی چوبی را رفته رفته گرفتهاند. البته خوشبختانه با تلاش برخی افراد فرهنگی، ظاهر بیرونی این خانهها هنوز هم به شکل سنتی و قدیمی ساخته میشود. اما دیگر خبری از کاهگل نیست و به جای آنها، ایزوگام و آسفالت استفاده میشود.
بسیاری از مردم بر این باور هستند که کاهگل و چوب برای دوران قدیم بوده و الان اصلا استحکام ندارند. یکی دیگر از تغییراتی که در روند زندگی آنجا صورت گرفته است، جایگیزینی بخاریهای چوبی و کرسی با بخاری نفتی و گازی است. البته هنوز هم در خانههای قدیمی میتوان بوی چوب سوخته و نان تازه را استشمام کرد. حسی که با هیچ چیز قابل جایگزینی نیست.
جاذبههای گردشگری ماسوله
با وجود اینکه میتوانید از معماری خانههای روستای ماسوله و طبیعت بکر آن لذت ببرید، اما جاذبههای گردشگری ماسوله محدود به این نیست. در ادامه قصد داریم شما را با جاذبههای مختلف ماسوله آشنا کنیم تا هیچ بخش آن را از دست ندهید.
بازار ماسوله
ماسوله به صورت کلی تنها چهار محله دارد. محله خانه بر، محله کی سر، محله مسجد بر و اسد محله. جالب است بدانید که از هر چهار محله میتوانید به بازار اصلی ماسوله بروید. قطعا در سفر به هر شهر و دیاری باید برای درک فرهنگ واقعی آنجا، به بازار محلیاش سر بزنید. بازار ماسوله را میتوان یکی از توریستیترین مناطق ماسوله دانست. بازاری که شهرت جهانی دارد و هنوز هم پر رونق است.
با وجود اینکه ماسوله را میتوان از نظر ابعاد، روستایی کوچک قلمداد کرد، اما با این حال هنوز هم زندگی در بازار ماسوله جریان دارد. حتی بومیان منطقه نیز برای تامین مایحتاج زندگی خود، به این بازار مراجعه میکنند. بازاری که همه چیز از شیر مرغ تا جان آدمیزاد را میتوان در آن یافت. بازاری شلوغ و پر همهمه به سبک بازارهای سنتی شمال اما با عطر و بویی منحصر به فرد که آن را حسابی دیدنی کرده است.
برای خرید سوغاتی میتوانید به این بازار بیایید. از نانوایی و آهنگری تا چاقوسازی و مغازه صنایع دستی، در این بازار به چشم میخورند. جالب است بدانید که علاوه بر این بازار، یک بازار روز محلی نیز در روستای ماسوله وجود دارد. این بازار نیز همانند ساختمانهایش به حالت پلکانی ساخته شده است. در این بازار میتوانید از سبزیجات تازه محلی و عطر آنها لذت ببرید.
موزههای روستای ماسوله
با وجود اینکه ماسوله از نظر بخشبندی، یک روستا به حساب میآید، اما در دل خود سه موزه تاریخی و دیدنی دارد. موزه میراث فرهنگی، موزه عون بن علی و موزه تاریخ طبیعی ماسوله، سه موزهای هستند که باید از آنها بازدید کنید.
موزه تاریخ طبیعی متشکل است از حیوانات بومی منطقه که به صورت تاکسیدرمی خشک شدهاند. البته باید بدانید که این حیوانات پس از مردن خشک شدهاند و جان آنها را برای نمایش به شما نگرفته اند.
با بازدید از موزه میراث فرهنگی ماسوله، میتوانید بیشتر با فرهنگ مردم این منطقه آشنا شوید. بازدید از این موزه نیز خالی از لطف نیست. مکان برگزاری این موزه داخل یکی از خانههای قدیمی است که ساخت آن به دوران پهلوی بازمیگردد.
موزه عون بن علی نیز که جزئی از بقعه او است، موزهای با آثار باستانی مختلف است. اما در کنار این سه موزه مطرح، در سال ۱۳۸۱ موزهای با نام موزهی مردم شناسی ماسوله تاسیس شد. در این موزه میتوانید شاهد وسایلی باشید که قدمت برخی از آنها به بیش از چهارصد سال میرسد و به اقوام روستای ماسوله کهن تعلق دارند. این موزه از سه بخش مختلف تقسیم شده است که توصیه میشود از هر سه بخش آن دیدن فرمایید.
بقعههایی که در ماسوله قرار دارند
در دوران قدیم بسیاری از امام زادگان توسط خلیفههای وقت تحت تعقیب بودند. به همین دلیل برخی از آنها به دامان طبیعت و کوه پناه میآوردند تا جان آنها در امان باشد. دقیقا از همین رو بقعه مبارکه امام زادگان مختلف را میتوان در شمال یافت.
در ماسوله نیز بقعه سه امام زاده وجود دارد. مهمترین بقعه، آرامگاه عون بن محمد حنفیه بن علی (ع) است. قدمت این بقعه به قرن دوم یا سوم هجری شمسی باز میگردد. برخی مورخان معتقدند که بنا شدن این بقعه در ماسوله امروزه، باعث شده است تا مردم محل سکونت قبلی خود در ماسوله کهن را رها کنند.
بقعه امام زاده هاشم در بالای کوهی در مسیر ماسوله به خلخال قرار دارد و بقعه امام زاده ابراهیم در ناحیهای به نام خروه بن واقع شده است. البته دسترسی به بقعه امام زاده ابراهیم بسیار دشوار است و نیاز به داشتن مهارت کوه وردی و آمادگی جسمانی بالایی دارد.
آبشارهای طبیعی ماسوله
مگر میشود در گیلان بود و انتظار دیدن آبشار را نداشت؟ چندین و چند آبشار مختلف با ارتفاعات متفاوت در ماسوله وجود دارند. اکثر این آبشارها را میتوان از دور دید اما برای دسترسی به آنها باید مسیری صعبالعبور را پشت سر گذاشت. اما نگران نباشید. بلندترین آبشار که حدود سی متر ارتفاع دارد، برای ورزشکاران قابل دسترسی است.
اگر کمی طاقت پیاده روی و یک جفت کفش مناسب داشته باشید، میتوانید مسیر کنار رودخانه «رودخان» را در خلاف جهت به مدت یک ساعت بپیمایید تا به آبشار «کوشم» برسید. این آبشار را میتوان مرتفعترین و زیباترین آبشار روستای ماسوله دانست. در مسیر رسیدن به «کوشم»، آبشارهای کوچک و بزرگ فراوانی را خواهید دید که از دیدن آنها سیر نخواهید شد.
پس از «کوشم»، آبشار «رودخان» با ارتفاع ۲۰ متر، مرتفعترین آبشار ماسوله است. البته آبشارهای «خرم بو»، «توریشوم» و «لارچشمه» نیز در ماسوله وجود دارند که به زیبایی طبیعی منطقه کمک شایان توجهی کردهاند.
چشمههای طبیعی روستای ماسوله
ماسوله به صورت کلی دارای ۱۸ چشمه طبیعی است که برخی از آنها به صورت فصلی از دل زمین میجوشند و از کوه به پایین جاری میشوند. اما اگر فرصت دیدن هر ۱۸ مورد را ندارید، ما به شما دو مورد از زیباترین چشمههای ماسوله را معرفی میکنیم.
چشمه علی زاخونی
چشمه «علی زاخونی»، یکی از مهمترین چشمههای آب معدنی کل استان گیلان به شمار میآید. این چشمه از بازار ماسوله میجوشد و مردم از آن برای آشامیدن استفاده میکنند. جالب است بدانید که آب این چشمه سرشار از بیکربنات بوده که به رفع مشکلات هضم در انسان کمک شایان توجهی میکند و خاصیت دارویی دارد.
چشمه زمزم
شاید نام این چشمه شما را به یاد چشمهای که در عربستان قرار دارد بیندازد اما هیچ ارتباطی بین نام این دو وجود ندارد. چشمه زمزم روستای ماسوله در نزدیکی رود «رودخان» واقع شده است. به همین دلیل مواد آهنی در این آب حل شده و طعم آب را تلخ کردهاست. رنگ آب این چشمه بسیار منحصر به فرد است و گردشگران زیادی را جذب خود میکند.
این آب تلخ به رنگ نارنجی بوده و به «رودخان» میریزد. اما نکته قابل توجه این است که محلیهای منطقه، در این آب شکر حل میکنند و آن را مینوشند. نکته جالبتر این که نوشیدن این آب در حل مشکلات ریوی و گوارشی بسیار موثر است!
ییلاق کوربار روستای ماسوله
در میان کوههای سرسبز گیلان منطقهای با نام کوربار وجود دارد که یکی از مناطق بسیار زیبای ییلاقی این استان و روستای ماسوله به شمار میآید. کوربار جزء مناطقی است که نه تنها میتوانید از اقامت در آن لذت ببرید، بلکه میتوانید محو زیبایی مسیر رسیدن به آن نیز شوید.
برای رسیدن به منطقه ییلاقی کوربار باید آمادگی جسمانی بالایی داشته باشید. پس خودتان را برای پیادهرویهای طولانی مدت آماده کنید. اما باو کنید همه این سختیها، ارزش دیدن مناظر منطقه ییلاقی کوربار را دارد.
صنایع دستی و سوغاتیهای مخصوص ماسوله
ماسوله از نظر طبیعی و محصولات کشاورزی، سوغات منحصر به فردی ندارد. اما ناراحت نباشید. صنایع دستی مردم، خلاء آن را برای شما پر خواهد کرد. شما میتوانید از محصولاتی همانند گلیم، چموش، شال، جوراب، لباسهای محلی، صنایع فلزی و چوبی، عروسکهای نخی، دستکش، رو فرشی، لیف، جوراب ساق بلند و کوتاه، کلاه و از این قبیل صنایع دستی مردم ماسوله دیدن و خرید کنید!
همچنین مردم ماسوله یک نوع شیرینی محلی با نام «اگردک» دارند که در هیچ جای ایران غیر از ماسوله وجود ندارد. البته «اگردک» بیشتر نوعی نان است تا شیرینی! ما به شما توصیه میکنیم این نان را به صورت داغ و تازه میل کنید و خیلی به فکر سوغات آوردن آن نباشید.
دیدنیهای اطراف روستای ماسوله
اگر قصد سفری طولانی به منطقه ماسوله را دارید و تصور میکنید زمان شما خالی خواهد ماند، باید بدانید که سخت در اشتباه هستید. دیدنیهای اطراف روستای ماسوله کم از خود ماسوله ندارند. پس بیایید با دو مورد از دیدنیهای زیبای اطراف روستای ماسوله آشنا شویم.
قله شاه معلم
شاید تعجب کنید اگر بدانید که دومین قله بلند استان گیلان در اطراف روستای ماسوله قرار دارد. فتح این قله بسیار دشوار است و ارتفاع آن به ۳۰۵۰ متر میرسد. در نتیجه اگر به کوهنوردی علاقه داشته باشید، میتوانید حداقل تا بخشی از دامنههای قله شاه معلم را پیش بروید و از طبیعت بکر و دیدنی آن لذت ببرید. توجه داشته باشید که صعود به قله شاه معلم، نیاز به تیمی حرفهای و تجهیزات کامل دارد.
آبشار لارچشمه
اگر جاده فومن به ماسوله را پیش گرفتهاید، پیش از این که به شهر زیبای ماسوله برسید، چشمهای زیبا با نام «لارچشمه» را میتوانید ببینید. چشمهای که در شش کیلومتری خود ماسوله واقع شده است و حدود شش متر ارتفاع دارد. اگر میخواهید حسابی خستگی راه از تن شما بیرون رود و خودتان را برای دیدن زیباییهای روستای ماسوله آماده کنید، در اینجا توقف نمایید و به سراغ حوچههایی بروید که در زیر آبشار قرار دارند.
جالب است بدانید که مردم محلی منطقه در کنار حوضچه، تختهای سنتی قرار دادهاند و به مسافران خدمات مختلفی را ارائه میدهند.
اقامت در ماسوله
خوشبختانه امکانات اقامتی در ماسوله برای مسافران کاملا مهیا است. البته شاید نتوانید هتلهای پنج ستاره خیلی لوکسی را داخل روستای ماسوله پیدا کنید، اما حداقل میتوانید در یک اتاق راحت کمی آرام بگیرید. هتلهای مختلف و هتل آپارتمانها معمولا به سبک سنتی ساخته شدهاند تا حس و حال روستایی به شما دهند.
اما اگر به دنبال چشیدن طعم واقعی زندگی روستایی در ماسوله هستید، باید به دنبال کرایه خانههای روستایی باشید. برخی از روستاییان یک اتاق خود را به شما کرایه میدهند و شما را سر سفره خودشان مهمان میکنند. البته در برخی موارد مردم از اقامت در چنین اتاقهایی هراس دارند. اگر زوجی جوان هستید و سعی میکنید از خطر دوری کنید، بهتر است با تورهای مسافرتی معتبر اقدام به سفر بومگردی نمایید.
امکانات رفاهی و خدماتی داخل ماسوله
از نظر امکانات رفاهی و خدماتی همانند درمانگاه، نمازخانه و فروشگاههای مختلف، کاملا خاطرتان آسوده باشد. تمامی این امکانات داخل روستای ماسوله یافت میشود و نیازی به نگرانی نیست.
بهترین فصل سفر به ماسوله
ماسوله در فصل پاییز و زمستان بسیار سرد است و معمولا مسافران طاقت تحمل چنین سرمایی را ندارند. به همین دلیل بهتر است برای سفر، فصل بهار و تابستان را انتخاب کنید. در فصل بهار بیشترین حجم بارندگی وجود دارد و میتوانید از جریان تند رودخان لذت ببرید.
خب سفرزونی عزیز، نظر شما در مورد روستای ماسوله چیست؟ به نظر شما آیا باید هنوز خانههای کاهگلی و چوبی ساخته شود؟ یا اینکه باید همگام با دانش روز پیش رفت اما ظاهر سنتی را حفظ کرد؟ به نظر شما تلفیق دانش روز و سنت دیرینه شدنی است؟ نظرات خود را با ما در میان بگذارید. فراموش نکنید که ما عاشق شنیدن نظرات شما هستیم!
برای آشنایی بیشتر با دیدنی های گیلان کلیک کنید.
علیرضا مشرقی
مطالب مرتبط
پربحث ترین مطالب
- تعداد نظرات: 372
- تعداد نظرات: 169
- تعداد نظرات: 161
- تعداد نظرات: 158
- تعداد نظرات: 150
- تعداد نظرات: 146
- تعداد نظرات: 131
- تعداد نظرات: 128
- تعداد نظرات: 121
- تعداد نظرات: 115