تالاب لیپار ؛ بر کرانه‌های دریاچه‌ صورتی چابهار

کشور ایران پر است از زیبایی‌های طبیعی و جاذبه‌هایی که در کمتر جایی از دنیا نظیرشان یافت می‌شود. به هرکجای این سرزمین که سفر کنید می‌توانید این مناظر دلفریب را مشاهده کنید. یکی از نواحی کشور که بازدیدکنندگان کمتری نسبت به سایرین به خود دیده، جنوب شرق و نوار ساحلی بین چابهار تا خلیج گواتر است. این منطقه که در مجاورت دریای عمان قرار دارد، دارای سواحلی چنان خاص و صخره‌ای است که در کمتر جایی از کشور می‌توان مشاهده‌اش کرد. یکی دیگر از جذابیت‌های خاص دریایی که در این‌جا شاهدش هستیم پدیده جزر و مد قرمز است. جزر و مد قرمز تنها در بخش‌هایی از جهان رخ می‌دهد و تالاب لیپار جایی است که به بهترین و زیباترین حالت ممکن می‌توان این پدیده خارق‌العاده را از نزدیک مشاهده کرد. با سفرزون همراه باشید تا سری به این تالاب شگفت‌انگیز بزنیم.

نحوه پیدایش تالاب لیپار

تالاب لیپار که به تالاب سرخ و تالاب صورتی نیز شهرت دارد در مسیر جاده ساحلی چابهار به گواتر و در ۱۵ کیلومتری شرق چابهار واقع شده است. نکته جالب درباره این جاذبه طبیعی نحوه شکل‌گیری و ایجادش است. در حقیقت تالاب لیپار به پیشنهاد شخصی بنام دادکریم شیخ زاده از بومیان محلی و کمک اهالی و بودجه شخصی ساخته شده است. هدف اولیه از ساخت تالاب جمع‌آوری آب‌های سطحی هنگام بارندگی‌ها بوده تا محیطی مناسب برای زیست جانوران و گیاهان فراهم شود. با حمایت وزارت نیرو و بکار بردن دستگاه‌های کشاورزی سرانجام این تالاب در سال ۱۳۶۲ ساخته می‌شود و پهنه‌ای آبی به طول ۱۴ کیلومتر شکل می‌گیرد. پس شاید تالاب لیپار را نباید طبیعی دانست اما این موضوع از جذابیت و نقش حیاتی این پهنه آبی برای پرندگان نمی‌کاهد.

محیط زیست این تالاب خاص

تالاب لیپار درون تنگه‌ای صخره‌ای و مشرف به کوه قرار گرفته و اطرافش درختچه و درختان زیبا روییده‌اند. منطقه دشتار که به زبان محلی بلوچی معنی نامزد و عروس می‌دهد هم در کنار تالاب جای گرفته که پر از درختان سرسبز و زیباست. به این ترتیب از یک سو کوهستان و از سوی دیگر پوشش گیاهی و درختان این تالاب زیبا را فرا گرفته‌اند.

همانطور که پیش از این هم اشاره شد با احداث این تالاب، محیطی مناسب برای زندگی جانوران و رشد گیاهان فراهم گردید که باعث ایجاد تنوع زیستی ناحیه شده است. درختچه های گز و چش به فراوانی در حاشیه تالاب روییده‌اند. پنبه وحشی نیز در نواحی اطراف تالاب می‌روید که ساکنین برای تهیه بالشت و تشک از آن استفاده می‌کنند. از نظر تنوع جانوران آبزی تا کنون ۹۳ گونه پلانکتون گیاهی، ۳۱ گونه پلانگتون جانوری، ۶۴ گونه از نرم‌تنان، ۸۵ گونه ماهی، ۲۴ گونه سخت‌پوست، ۱۴ گونه مایوبنتوز و ۴۶ گونه جلبک در تالاب لیپار شناسایی شده‌اند. بعلاوه این پهنه آبی محل زندگی بسیار مناسبی برای گونه‌های متنوعی از پرندگان است که برخی ساکن آن هستند و برخی هم در مسیر کوچ مدتی از سال را در آن استراحت می‌کنند.

از میان این پرندگان زیبا می‌توان به چنگر، فلامینگو، کشیم، حواصیل سفید، حواصیل خاکستری، باقرقره، تیهو، مرغ جیرفتی، عقاب دشتی، خوتکا، دلیجه و طاووسک اشاره کرد. هرساله گونه‌های زیادی از پرندگان مهاجر از مدارهای شمالی به سمت مدارهای جنوبی حرکت می‌کنند و تالاب لیپار مقصد بسیاری از آن‌ها از جمله گونه حمایت‌شده و در حال انقراض اردک مرمری است.

در سفرزون بیشتر بخوانید: جاهای دیدنی چابهار ؛ تماشای پیدایش زمین در قلب تاریخ

سرخی یک تالاب متفاوت

ساحل چابهار بخاطر داشتن پدیده جزر و مد قرمز شهرت دارد و در تالاب لیپار می‌توان اوج این رویداد طبیعی را مشاهده کرد. علت بوجود آمدن این پدیده زیبا فیتوپلانکتون‌ها با پلانکتون‌های گیاهی هستند. در واقع پلانکتون‌ها بطور کلی موجوداتی بدون توانایی شنای آزاد هستند و بهمین دلیل با جریانات حاصل از جزر و مد و یا طوفان‌های دریایی در اقیانوس جابجا می‌شوند.

هرساله پس از وقوع طوفان‌های مونسون در دریای عمان از اواسط خرداد تا اواسط شهریور مقادیر زیادی پلانکتون گیاهی به سواحل چابهار وارد می‌شوند. بدلیل تجمع زیاد این موجودات آبزی در ماه‌هایشهریور، مهر، بهمن، اسفند و فروردین شاهد پدیده جزر و مد قرمز در آب‌های دریای عمان هستیم. فرایند جزر و مد قرمز جزو فرایندهای بیولوژیکی طبقه‌بندی می‌شود که نقش عمده‌ای در زنجیره غذایی و انرژی اکوسیستم‌های آبی بازی می‌کند.

این تالاب بدلیل ایجاد محیطی مناسب که آب دریای عمان پس از مد می‌تواند در آن ایستا شود محیطی عالی برای مشاهده پدیده سرخی آب است. بدلیل فراوانی مواد معدنی و آلی که توسط جریانات آبی به تالاب لیپار وارد می‌شوند فعالیت بیولوژیکی پلانکتون‌های بسیار بالا می‌رود و رنگ تالاب کاملا سرخ می‌گردد. بطور کلی فصل زمستان بهترین زمان برای سفر به تالاب و تماشای رنگ بخصوص آن است.

پابه‌پای طبیعت چابهار

هدف اولیه از ساخت این تالاب جمع‌آوری آب‌های سطحی بوده که با وجود کاهش بارندگی در سال‌های اخیر همچنان آن را انجام می‌دهد. اما نکته اساسی آن است که لیپار شدیدا مورد بی‌مهری مسئولین قرار گرفته و حتی در سال ۸۸ بدلیل احداث نیروگاه گازی در سواحل شمال غربی، تاج آن بریده شده و با لوله گذاری آب آن تخلیه می‌شود. این رفتارهای مخرب و ساخت‌وسازهای صورت گرفته در اطراف تالاب عملا حیات آن را با خطر مواجه کرده و شاید باعث از بین رفتن یکی دیگر از معدود تالاب‌های باقی‌مانده کشور گردد.

قرارگیری تالاب در کنار جاده اصلی باعث شده بازدیدکنندگان به راحتی به آن دسترسی داشته باشند. پیشنهاد می‌کنیم برای مشاهده تالاب لیپار و سواحل خاص و زیبای دریای عمان حتما در اواخر پاییز و زمستان به این ناحیه زیبا سفر کنید. حتما هنگام سفر از نزدیک کردن خودرو به محیط باتلاقی اطراف تالاب خودداری کرده و هنگام قدم زدن از پا گذاشتن در نواحی گلی بپرهیزید تا از فرورفتگی و حادثه جلوگیری شود.

شما تالاب لیپار را از نزدیک دیده‌اید؟ کدام جاذبه‌ی طبیعی ایران به نظر شما شگفت‌انگیز است؟