عمارت مسعودیه ؛ مرور تاریخ تهران قدیم در دل یک عمارت

در هر شهری بناهایی وجود دارند که یادگار تاریخی پرفراز و نشیب هستند؛ بناهایی که شاید تا مدت‌ها متروک مانده باشند و از دیده‌ها پنهان. در شهر تهران از این دست بناها و عمارت‌ها کم نیست و بسیاری از آنها در سال‌های گذشته مرمت و برای بازدید عموم بازگشایی شده‌اند. بناهایی که سرزدن به آنها تبدیل به یکی از سرگرمی‌های گردشگران و اهالی شهرها شده است. این بار در مجله سفرزون عمارت مسعودیه را معرفی می‌کنیم و از اهمیت تاریخی‌اش می‌گوییم. اگر گذرتان به این عمارت زیبا افتاده و یا سر زدن به اینجا را در برنامه‌ دارید، با ما همراه شوید.

عمارت مسعودیه، پناهگاه مشروطه‌خواهان

مسعودمیرزا ملقب به ظل‌السلطان فرزند ناصرالدین‌شاه قاجار در سال ۱۲۹۰ هجری قمری باغ نظامیه که در جنوب باغ نگارستان قرار داشت را خریداری کرد و پنج سال بعد به دستور او رضاقلی خان معمار در زمینی به مساحت ۴۰۰۰ متر مربع و در سمت غربی باغ نظامیه، باغ و عمارتی ساخت که به نام مسعودمیرزا، مسعودیه نامیده شد. براساس اسناد موجود، باغ مسعودیه به رسم تمام بناهای آن زمان بخش دو بخش اندرونی و بیرونی داشت که امروز فقط بخش بیرونی باغ باقی مانده است.  باغ فعلی هفت عمارت دارد که از طریق چندین حیاط به هم ارتباط دارند.

در زمان قاجار در اطراف تهران حصاری وجود داشت که در زمان شاه طهماسب صفوی ساخته شده بود. در این حصار که به حصار شاه طهماسبی معروف بود چندین دروازه وجود داشت و ورود و خروج به پایتخت از طریق دروازه‌ها انجام می‌شد که امروز اثری از آن حصار و دروازه‌ها باقی نمانده است. عمارت مسعودیه فعلی همراه با باغ نگارستان و باغ لاله‌زار و باغ سردار ایروانی در شمال حصار شاه طهماسبی قدیمی قرار دارند که در حال حاضر بهارستان نامیده می‌شود.

موقعیت جغرافیایی مسعودیه در میدان بهارستان که محل بسیاری از مهم‌ترین اتفاقات تاریخ معاصر ایران بوده است سبب شده که این باغ مسعودیه هم شاهد وقایع بسیاری باشد. از جمله این وقایع، پناه آوردن عده‌ای از مشروطه‌خواهان به مسعودیه در جریان انقلاب مشروطه بود. ظل‌‌السلطان که با مظفرالدین شاه و فرزندش محمدعلی شاه اختلاف و دشمنی داشت، باغ را یکی از پایگاه‌های مشروطه‌خواهان تبدیل کرد. بعد از قیام مشروطه در نزدیکی باغ مسعودیه بمبی دست‌ساز زیر کالسکه محمدعلی‌شاه منفجر شدکه بهانه برای به توپ بستن مجلس را فراهم کرد.

پس از به توپ بسته شدن مجلس، پایگاه‌های مشروطه‌خواهان که مسعودیه هم یکی از آنها بود هم از حمله مخالفان مشروطه در امان نماند.

باغ ایرانی در قلب تهران

باغ مسعودیه زیبا و باشکوه دارای تمام ویژگی‌های یک باغ منحصربه‌فرد ایرانی است، در مسیر عبور جوی آب ساخته شده و با دیوارهای بلند احاطه شده و داخل آن عمارت تابستانی و استخری بزرگ وجود دارد. علاوه بر این‌ها نقش‌ها و عناصری از معماری فرنگی مانند کلاه‌فرنگی  هم در آن به کار رفته است.

عمارت مسعودیه کنونی که گفتیم بخش اندرونی آن از بین رفته، دارای ۷ عمارت به نام‌های دیوان‌خانه، سفره‌خانه، حوض‌خانه، سید جوادی، عمارت مشیرالملکی و عمارت سردر پیاده‌رو است. در سراسر عمارت گچ‌بری‌ها، کاشی‌کاری‌ها، نقاشی‌های دیواری، خطاطی‌های نفیس و بی‌نظیری دیده می‌شود. یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این بنا وجود هفت کتیبه در بخش‌های مختلف عمارت است.

یکی دیگر ویژگی‌های مسعودیه این است که سنگ بنای بسیاری از بناهای فرهنگی کشور مانند در اینجا گذاشته شد. حدود سال ۱۳۰۴ این بنا در اختیار انجمن معارف بود. انجمن معارف یکی از اتاق‌های انجمن را به کتابخانه‌ای رسمی تبدیل کرد که بعدها به کتابخانه ملی تبدیل شد. در اتاقی دیگر اشیای عتیقه جمع‌آوری شده از گوشه و کنار ایران نگهداری می‌شدند که در سال ۱۳۱۸ به موزه ملی فعلی منتقل شدند.

مسیر دسترسی به عمارت مسعودیه

آدرس عمارت مسعودیه روی نقشه گوگل

برای دسترسی به باغ زیبای مسعودیه و قدم زدن و لذت بردن از آرامش آن، باید از سمت تهران که هستید خودتان را به بهارستان برسانید. اگر از وسایل حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌کنید، سرراست‌ترین و بهترین مسیر را مترو در اختیارتان می‌گذارد. دو ایستگاه ملت و بهارستان خط ۲ مترو در نزدیکی مقصد موردنظرتان هستند. اگر در ایستگاه بهارستان پیاده شوید، پیاده‌روی نسبتا طولانی در پیش دارید یعنی باید به خیابان اکباتان در ضلع جنوب غربی میدان بروید که ورودی عمارت مسعودیه در این خیابان قرار دارد.

اما در ایستگاه ملت واقع در خیابان اکباتان از مترو پیاده شوید، پس از پیاده‌روی کوتاهی به مقصد می‌رسید. مسیر دیگر اتوبوس‌های خط جمهوری-میدان بهارستان هستند که از میدان بهارستان تا مسعودیه را باید پیاده طی کنید. اگر با اتومبیل شخصی گشت‌و‌گذار می‌کنید مسیرتان چندان تفاوتی ندارد یعنی باید خودتان را به بهارستان و خیابان اکباتان برسانید.

فراموش نکنید که برای بازدید از باغ مسعودیه لازم است بلیت تهیه کنید و خارج از ساعت اداری مجموعه تعطیل است.