مسجد جامع شوشتر ، یکی از مهم‌ترین مساجد ایران است. این مسجد که تاریخ آن به دوره صدر اسلام و دوره تاریخی مشخص عباسیان برمی‌گردد، قدیمی‌ترین منبر در میان مسجدهای ایران را داراست. ساخت مسجد جامع شوشتر در زمان محمدابن‌حعفر متوکل عباسی«المعتزبالله المتوکل»(هم عصر امام حسن عسگری (ع)) در ۲۵۰ هجری قمری آغاز شد و در دوره «المسترشد بالله» ساخت مسجد به پایان آمد. از شروع ساخت تا پایان آن، دوره خلافت بین ۱۶ خلیفه گردید. در این میان هر کدام از خلفا اثراتی از خود در این مسجد به جا گذاشته‌اند. با سفرزون همراه باشید

saadatrent
مسجدجامع شوشتر
مسجدجامع شوشتر

معماری و ساخت طولانی مسجد جامع شوشتر

کتیبه‌های گچی و سنگی بهترین راه برای شناخت این آثار به جا مانده است. باید گفت که مسجد دارای کتیبه‌هایی بیشتری بوده‌است اما در تعمیرات دهه ۴۰، از بین رفتند. پس از پایان ساخت مسجد نام خلیفه اتمام کننده مسجد در سال ۴۴۵ هجری قمری بر بالای محراب داخلی مسجد به صورت گچ‌بری حک شده‌است. در قسمت راست منبر هم نوشته‌های به کوفی از جنس تخته بریده شده است.

مسجد جامع شوشتر
مسجد جامع شوشتر

در این میان باید اشاره کرد که همانطور که متوجه شدید ساخت مسجد در حدود ۱۹۱ سال به طول انجامیده است. سبک ساخت این مسجد خراسانی است و این سبک یکی از قدیمی‌ترین سبک‌های معماری مساجد ایران محسوب می‌شود. این مسجد در کنار مسجد جامع فهرج و مسجد و تاری‌خانه دامغان و مسجد جامع نائین در زمره چند مسجد قدیمی ساخته شده به این سبک است. در این سبک شبستانی است و ستون‌دار. در این مسجد در قسمت شمالی ۱۲ ردیف ستون و در جنوبش ۸ ستون، همگی به ارتفاع ۵ متر وجود دارند و قطر هر کدام چیزی در حدود ۱٫۵ متر است.

 

مسجد جامع شوشتر
مسجد جامع شوشتر

در سبک خراسانی الهاماتی مشخص از سبک معماری ساسانی در ساخت وحود دارد. برای نمونه می‌توان به قوس طاق‌ها و ایوان رفیع و خود شبستان مسجد اشاره کرد. شبستان اصلی مسجد، در قسمت جنوب بنا است. درشبستان منبر جوبی نفیس معروف قرار دارد و طبق کتیبه منصور ابو احارث، تاریخ ساخت آن ماه صفر سال ۴۴۵ هجری قمری است. در ساخت مسجد جامع شوشتر بیشتر از سنگ و آجر استفاده شده است. از قسمت‌های بسیار قدیمی مسجد، بخش دیوار جنوبی و قبله مسجد است که به خط کوفی و گل‌ها و گل‌برگ‌ها به زیبایی گچ‌بری شده است.

ساختمان مناره مسجد متعلق به دوران چوپانیان است. مناره قبلاً در حدود ۲۶ متر بوده، اما با توجه به فرسایش و عوامل تاثیرگذار دیگر، حالا ۱۸ متر است.

مسجد جامع شوشتر
مسجد جامع شوشتر

سید عبدالله جزایری راجع به مناره مسجد جامع، در کتاب تذکره شوشتر اینطور می‌گوید: «و گویند منار با اصل مسجد ساخته نشده و بانی آن سلطان اویس ابن شیخ حسن یونانی است و اسم او به کتابه جلی بر سنگی که بالای در زیر گلدسته است منقوش است و تاریخ شهر ذیحجه سنه اثنین و عشرین و ثمانانه (۸۲۲) و این منار از غرائب ابنیه است».

منبر مسجد جامع شوشتر؛ قدیمی‌ترین منبر ایران

منبر مسجد جامع شوشتر
منبر مسجد جامع شوشتر

 

منبر معروف این مسجد،۱۷ پله دارد. در ساخت منبر، تعداد رکعت‌های نمازهای یومیه هر مسلمان ملاک ۱۷ تایی بودن پله‌های آن قرار گرفته‌است. منبر مسجد جامع شوشتر از چوب آبنوس هندی است. ساخت این منبر به نسبت باقی بنا دیرتر بوده و تاریخ اتمام ساخت آن به ۱۲۷۶ هجری قمری برمی‌گردد. این منبر برای اهالی و مؤمنین روحی مقدس دارد. به همین خاطر، در مناسبت‌هایی به آن دخیل می‌بندند. اما ناگهان منبر آتش می‌گیرد. پس از آن تا جایی که ممکن بوده منبر را بازسازی کرده‌اند.

کتیبه‌ها

کتیبه‌های مسجد بیشتر به فرامین جکومتی اشاره دارند و این فرامین به بهترین نحو و به خط کوفی بر دیوارهای مسحد و نقاط مهم آن حک شده‌اند. به جز خط کوفی آثار به خط ثلث، نسخ و نستعلیق نگاشته شده‌اند. یکی از زیباترین این کتیبه‌ها، سوره یاسین است. کتیبه این سوره در بر دیوار جنوبی و درکنار محراب است. این همان کتبیه‌ای است که پیشتر اشاره کردیم که در آن نام خلیفه بیست و نهم عباسی نیز ذکر شده‌است.

کتبیه جذاب دیگر مسجد، به خط کوفی و روی چوب است. این کتیبه مربوط به قرن چهارم هجری است و از احتمالاً از جایی به داخل مسجد آورده شده‌است و نوشته به بخشش مالیات گاو و گوسفند توسط مردم (تستر) شوشتر اشاره دارد. برخی دیگر از کتیبه‌ها هستند که مربوط به قلعه سلاسل هستند. قلعه سلاسل یکی از قلعه‌های تاریخی مشهور شهر است. در این کتیبه‌ها حوادثی که برای قلعه و شهر رخ داده‌است ذکر شده.

قدمت و جذابیت

مسجد جامع شوشتر
مسجد جامع شوشتر

مسجد جامع شوشتر پس از مسجد جامع یزد قدیمی‌ترین مسجد ایران محسوب می‌شود. وجود زیبایی منحصربه‌فرد در سازه و بازسازی آن در دوره صفویه، این مکان را به یکی از جذاب‌ترین مقاصد گردشگری جنوب ایران تبدیل کرده است.

دسترسی به مسجد جامع

برای رسیدن به مسجد جامع شوشتر، در شهر شوشتر استان خوزستان، باید به خیابان مسجد جامع بروید. در اطراف مسجد اقامتگاه و همین‌طور امکانات عمومی موجود است. دسترسی به وسایل نقلیه برای عبور و مرور نیز به‌راحتی برای شما امکان‌پذیر است.