مسجد جامع یزد ، عبادتگاهی با بلندترین مناره‌ی جهان

معماران و هنرمندان ایرانی همیشه بیشترین ذوق و هنر را در ساخت مساجد به کار برده‌اند. این اتفاق به‌ویژه در زمان ساسانیان بسیار مرسوم بود و به همین دلیل، بخش زیادی از عبادتگاه‌های زیبای ایرانی در همین دوره‌ ساخته شد. مسجد جامع یزد را می‌توان در لیست متفاوت‌ترین مساجد دنیا قرار داد. این تفاوت تنها به دلیل معماری داخلی و کاشی‌کاری‌های متنوعش نیست؛ بلکه بلندترین مناره‌های دنیا را به آن نسبت داده‌اند. با سفرزون گشتی در این عبادتگاه پر نقش و نگار بزنید.

تاریخچه مسجد جامع یزد

مسجد جامع که امروزه به نمادی از شهر یزد تبدیل شده ، بیشتر از ۹۰۰ سال قدمت دارد. کافی است قدم به درون این مسجد بگذارید تا هم‌نشینی هنرهای ایرانی در زمان‌های متفاوت تاریخ ایران ببینید. اسناد تاریخی روایت می‌کنند که مسجد جامع در حقیقت پیش از اسلام ساخته شده است.

سرگذشت مسجد

ساسانیان در اوایل حکومت خود بنایی شبیه عبادتگاه ساختند و در کتاب‌های تاریخی یزد هم آمده : «مسجد را بر جای آتشگاه ساسانی ساخته‌اند و سنگ بنای آن توسط علاء الدوله گرشاسب نهاده شده است.»

پس از آن ایلخانیان اولین تغییرات اصلی را در این عبادتگاه ایجاد کردند و آن را به مسجدی برای عبادت مسلمانان تبدیل کردند. این پایان سرنوشت مسجد نبود. مسجد جامع یزد دوبار ویران شد و مسجد امروزی با تغییراتی در بازه‌ زمانی ۱۰۰ سال از نو بنا شد.

شگفتی‌های معماری مسجد جامع یزد

همان‌طور که گفتیم، مسجد جامع تنها یادگار یک دوره از تاریخ ایران نیست. بنابراین در نگاه اول نمی‌توان به راحتی سبک معماری آن را به دوره‌ خاصی نسبت داد. اما مهم‌ترین وجه تمایز این مسجد با عبادتگاه‌های اسلامی دیگر، مناره‌های بلند آن است. ایلخانیان در دوره‌ حکومت خود به ساخت بناهایی با ارتفاع زیاد، برج و باروها و ساختمان‌هایی با با قاب‌های باریک و بلند روی آوردند. از نظر معماران آن دوره، این شیوه از معماری نشان دهنده‌ی قدرت و اقتدار حکومت وقت بود. همچنین استفاده از قطعات آجری لعاب‌دار در این دوره به بخشی از تزئینات مساجد تبدیل شد.

زیبایی این مسجد تنها حاصل کار ایلخانیان نیست. در دوره‌ی بعدی ، یعنی در دوران حکومت تیموریان رنگ و نقش به معماری اضافه شد. معماری در زمان حکومت تیموریان را دوره‌ی کمال کاربری رنگ در تزئینات می‌دانند.

بازی نور و رنگ

مسجد جامع یزد را یکی از روحانی‌ترین مساجد ایران می‌دانند. یکی از دلایل این تصور، بازی روشنایی و نور در صحن است. بازتاب نور خورشید از گچ‌های سفید دیوارها و گنبد تصویری پر از نور را در ذهن بیننده رقم می‌زند.

مسیر دسترسی به مسجد جامع یزد

برای رسیدن به مسجد جامع یزد کافی است خود را به معروف‌ترین خیابان شهر، یعنی خیابان امام خمینی برسانید. این مسجد در ضلع غربی خیابان امام و در انتهای خیابان مسجد جامع پیش روی شما نمایان می‌شود. پس از عبور از ایوان مرتفع و معروف یزد، به شبستان اول وارد می‌شوید. دو گرم‌خانه در ضلع شرقی و غربی شبستان‌ها قرار گرفته و سایر فضاهای مسجد شامل گنبدخانه و شبستان دوم و یک صحن مستطیل شکل بزرگ است.

آدرس مسجد جامع یزد روی نقشه گوگل

بخش های مختلف مسجد جامع یزد

مناره های مسجد جامع یزد

مناره‌ها را می‌توان شناسنامه‌ مسجد جامع یزد دانست. مناره‌هایی که ارتفاع آن‌ها ۵۲ متر و قطرشان ۸ متر است. البته این بخش از مسجد هم بدون آسیب نبوده و در سال ۱۳۱۳ پس از یک دوره تخریب، مرمت شده است.

موزه‌ کتیبه‌ها

مسجد زیبای یزد شاهد چند دوره‌ی تاریخی متفاوت بوده است. کتیبه‌های تاریخی که در آن قرار دارد یادگارهایی از دوره‌های مختلف است که از نظر تاریخی و فرهنگی اهمیت بسیاری دارند. قدیمی‌ترین کتیبه در هشتی ورودی بنا قرار گرفته و به سال ۷۵۶ هجری برمی‌گردد.

کاشی‌کاری‌های مسجد

کاشی‌کاری‌ها را می‌توان از زیباترین بخش‌های مسجد دانست. مهم‌ترین این کاشی‌کاری‌ها زیر ایوان اصلی است که ۱۱۰ نام الهی با خط کوفی در آن حک شده است. در بخش‌های دیگر مسجد هم می‌توان نام امامان شیعه را در کاشی‌کاری‌ها مشاهده کرد.

گنبد مسجد جامع یزد

گنبد مسجد با معماری منحصربه‌فرد و تزئینات ویژه از بخش‌های خاص سازه به حساب می‌آید. این گنبد از دو پوسته تشکیل شده ودورتادور آن با ساقه‌ی الملک الله تزئین شده است. گچ‌بری‌ها و کاشی‌های به آجرهای لعاب‌دار به کار رفته در این گنبد یکی از معروف‌ترین آجرکاری‌ها در معماری مساجد است.

دیدنی‌های اطراف مسجد جامع یزد

این مسجد به جهت موقعیت قرارگیری در یکی از بهترین مکان‌های یزد واقع شده که از نظر دسترسی به دیگر دیدنی‌ها بسیار مناسب است. باغ دولت آباد، موزه آب، میدان امیر چخماق، خانه لاری‌ها، مقبره سید رکن‌الدین، زندان اسکندر و برج و میدان ساعت از جمله دیدنی‌های اطراف مسجد جامع یزد به شمار می‌روند.

حقایق جالب درباره مسجد جامع یزد

مسجد جامع یزد، علاوه‌بر اینکه بخش مهمی از دیدنی‌های شگفت‌انگیز این شهر به شمار می‌رود، از عجیب‌ترین مکان‌های بازدید در شهر یزد نیز به شمار می‌رود‌. شاید برایتان جالب باشد تا حقایقی را درباره مسجد جامع بدانید که پیش از این از آن‌ها اطلاعی نداشتید:

۱‌. این مسجد زیبا در عصر ساسانی و درحقیقت بر روی یک آتشکده ساسانی بنا شده است.

۲. مسجد جامع یزد تا قرن سیزدهم هجری وجود داشت. اما در زمان گسترش آن، به طور کامل تخریب شد و در سال ۷۲۴ هجری، شخصی به نام «سید رکن‌الدین علی یزدی»، مجددا آن را بنا کرد که تا به امروز باقی‌ست.

۳. مسجد جامع تاریخی یزد، در طول عمر خود، تغییرات فراوانی کرده و بخش‌های زیادی به آن اضافه شده است. از جمله این بخش‌ها می‌توان به ایوان مرمر، ساخت رواق با گچ و آجر، مرمت و همچنین اضافه شدن کتیبه‌های جدید و دو منار بر دو طرف سردر مدخل اشاره کرد.

۴. باید بدانید که شیوه ساخت و معماری مسجد، به سبک آذری معروف است که با نام‌ سبک مغول و ایرانی-مغول نیز شناخته می‌شود.

۵. عامل شهرت مسجد جامع یزد، مناره‌های بلند و زیبای آن است. این مناره‌ها ارتفاعی معادل ۵۲ متر  دارند و قطر آن‌ها به ۸ متر می‌رسد. جالب است بدانید که این مناره‌ها به دست «آقا جلال‌الدین محمد»، از وزرای عصر صفوی ساخته شده است. البته بنای اصلی مناره‌ها در سال ۱۳۱۳ فروریخت و دوباره مرمت و بازسازی شد.

۶. اگر به تزیینات هنرمندانه مسجد به خوبی توجه کنید، نمادهای شیعی فراوانی را می‌بینید که بسیار مورد توجه واقع شده‌اند. بخشی از این نمادهای شیعی، شامل ستاره پنچ‌پر با مفهوم نام پنج تن آل عبا و همچنین شمسه های ۷۲ پر و ۱۲ پر می‌شود.

۷. نکته جالب درباره ساخت این مسجد تاریخی که اهالی یزد نیز به آن اشاره می‌کنند، استفاده از خاک کربلا و گلاب در مصالح مسجد است.

۸. تزیینات مسجد جامع یزد، ترکیبی از هنر ایرانی_اسلامی است که عناصر مربود به هر کدام به روشنی پیداست. کاشیکاری‌های اسلامی و طراحی با نام حضرت علی (ع) جزو هنرهای اسلامی و نماد ایرانی باستانی آخیش که چهار عنصر اصلی و گردونه مهر را نشان می‌دهد از نمادهای ایرانی است.

۹. جالب است که بدانید روشنایی این مسجد، از طریق انعکاس نور از گچ‌های سفید گنبد و دیوارهای آن تامین می‌شود.

۱۰‌. در آخر باید بدانید که نقشه اصلی مسجد جامع، به شکل چهارگوش است که آن را تقلیدی از معماری کعبه می‌دانند.

بخش‌های مختلف و زیبای مسجد جامع یزد را بشناسیم

فضای جلو خان مسجد جامع یزد ؛ زیبای بی‌همتا

یکی از دیدنی‌ترین قسمت‌های این بنای تاریخی، فضای جلو خان مسجد جامع یزد است. فضای جلو خان در واقع در قسمت رو به رویی درگاه شرقی مسجد اطلاق می‌شود. در این فضا یک حوض هشت گوش زیبا و همچنین ستون‌های کوتاه مرمری با نقوش کنده‌کاری حیوانات و گیاه قرار دارد. بر روی ستون‌های مرمری اشعاری با خط نسخ نوشته شده که متاسفانه به دلیل شکستگی، چندان خوانا نیستند. یکی از اهالی قدیمی یزد، در کتاب یادگارهای یزد، نقل کرده است که این دو ستون مرمری در گذشته نقش شمعدان را داشته‌اند.

سردر شرقی مسجد جامع یزد ؛ بلندبالای زیبا

یکی دیگر از زیباترین بخش‌های این مسجد، سردر شرقی آن است که به محض ورود به مسجد چشم شما را خیره می‌کند. این سردر رفیع و بلندبالا، ۲۴ متر ارتفاع دارد و دو طرف آن را طاق نماهای چشم‌نواز و دو مناره تماشایی پر کرده است. این سردر در گذشته یک بار فرو ریخته است اما سرانجام در سال ۱۳۲۴ خورشیدی، شخصی به نام «حاج سید محمد علی ورزی» آن را تعمیر کرد تا به شکل امروزی درآمده و باقی مانده است. باید بدانید که بر روی سردر، القاب شاهرخ تیموری و میرزا جهانشاه با خط نسخ نوشته شده و زیبایی بنا را کامل کرده است.

مناره‌های مسجد جامع ؛ باشکوه و مجلل

از شاخص‌ترین قسمت‌های مسجد جامع یزد، می‌توان به مناره‌ها اشاره کرد که بر روی سردر زیبای آن قرار گرفته است. این مناره‌ها به ارتفاع بسیار زیادشان شهرت دارند که در حدود ۵۲ متر است. درون مناره‌های مسجد جامع، راه پله وجود دارد که یکی از آن‌ها تک راه‌ پله‌ای و دیگر دو راه پله‌ای است.

اگر به مناره‌های مسجد خوب نگاه کنید، کاشی‌کاری‌های بی‌نظری را می‌بینید که بر آن‌ها کتیبه‌هایی به خط کوفی و کوفی بنایی منقش به ذکر خدا و ائمه قرار دارد. مناره‌های این مسجد نیز در گذشته فرو ریخته بود که بعدها مورد بازسازی قرار گرفت و به شکل امروزی درآمد.

کریاس ؛ جذاب و دیدنی

کریاس از دیگر بخش‌‌های زیبای مسجد است که پس از ورود به مسجد گذر از سردر به آن می‌رسید. کریاس، فضایی چهار گوش است که جالب‌ترین بخش آن لوحه‌های سنگی نصب شده بر روی دیوار است. بر روی لوحه‌ها دستورات و سخنان حاکمان در دوره‌های مختلف وجود مسجد نوشته شده است.

سقف گنبدی شکل کریاس بسیار دیدنیست و نمای آجری آن با اشکال هندسی رنگارنگ مزین شده. باید بدانید که دور تا دور سقف را کتیبه‌ای فرا گرفته که بر روی یک قصیده زیبا نگاشته شده است.

شبستان ؛ جایگاه محراب

شبستان نیز با زیبایی شکوهمند خود و در و پنجره‌های بزرگ همراه با شیشه‌های رنگی در مسجد جامع یزد قرار گرفته که محراب مسجد نیز در آنجا بنا شده است.

محراب ؛ معنوی و چشم‌نواز

یکی دیگر از زیبایی‌های مسجد جامع، محراب آن است که در آن تزیینات چشم‌نواز و جذابی همچون گچ‌کاری و مقرنس به چشم می‌خورد. کاشی‌های معرق محراب، با طرح‌های هنرمندانه گل و بته جلوه بی‌نظیری را به آن بخشیده که عبارت “فسیکفیکهم الله و هو سمیع العلیم” نیز بر روی آن نوشته شده است. در بازدید از مسجد جامع زیبای یزد، از محراب نیز دیدن کنید.

صحن‌ها ؛ زیر آسمان خدا

صحن داخلی این مسجد، فضایی بزرگ و مستطیل شکل است که در میانه آن یک مهتابی (فضایی بدون سقفی که بالاتر از سطح زمین قرار گرفته است.) وجود دارد. در قسمت شرقی صحن، دالانی قرار گرفته که با آجر چینی‌های مشبک تزیین شده و به “قرائت خانه” مشهور است. در این صحن محرابی نیز وجود دارد که مزین به نام‌های “الله، محمد، علی، فاطمه، حسن و حسین” است.

موزه و گنجینه ؛ سفر در تاریخ

موزه و گنجینه مسجد جامع در شهر یزد، در سال ۱۳۹۳ و در قسمت شبستان غربی افتتاح کرد. این موزه، بسیاری از بخش‌های تزیینی مسجد که به هر دلیلی از دیواره یا سقف آن جدا شده و یا تنوعی از وسایل قدیمی مربوط به مسجد نگهداری می‌شود. در موزه و گنجینه مسجد، ۳۵۰ شیء مربوط به دوره ایلخانی وجود دارد که از جمله جذاب‌ترین آن‌ها می‌توان از در چوبی مسجد جامع یزد، پرده کعبه، سماور قدیمی، ساعت، کاشی کاری‌های زیبای مسجد، منبر سنگی، زیلو و… نام برد.

ایوان ؛ بزرگ و باشکوه

ایوان مسجد نیز زیبایی‌های منحصر به فردی دارد که در فضای بزرگ و مستطیل شکل آن خودنمایی می‌کند. ورودی ایوان، فضای طاق مانندی دارد که بر روی سقف و حاشیه آن سوره فتح با خطوط زیبایی نگاشته شده. همچنین در فضای ایوان، دو ستون در دو طرف قرار دارد که بر روی آن نیز خطاطی‌های بسیار چشم‌نوازی با خط نسخ و کوفی دیده می‌شود.

سقف ایوان نیز با کاشی‌های کوچک مربع شکل پوشیده شده که بر روی آن‌ها اسامی خداوند نوشته شده است. کتیبه معروف کاشی معرق با نام ۱۲ امام و همچنین محراب زیبایی نیز در ایوان جای گرفته‌اند که بسیار دیدنی و قابل توجه هستند.

گنبدخانه ؛ هنرمندانه و زیبا

گنبدخانه بخش دیگری از مسجد جامع است که زیبایی مثال زدنی دارد و کار هنرمندانه‌ای از استادکاران ماهر به شمار می‌رود. گنبد این مسجد دو پوسته و دو لایه است و بر روی آن پر از کتیبه‌هایی با نام‌های خدا و آیات قرآن قرار دارد. گنبد در وسط بنا شده و چهار طرف آن را گوشواره‌هایی دیدنی فراگرفته‌اند.

سقف گنبد با نقوش هندسی جذاب و دیدنی و رنگ‌های بی‌نظیر نیز بسیار محبوب است. اگر به طرف راست گنبد نگاهی بیندازید، دالانی را می‌بینید که در گذشته محل عبور زنان بوده و می‌توانستند به راحتی و بدون گذشتن از میان جماعت مردان سوالات خود را از امام جماعت بپرسند. محراب این بخش از مسجد جامع یزد نیز بسیار زیبا و چشم‌نواز است که بر روی آن تزییناتی همچون کاشی‌های معرق و خطاطی‌هایی به خط نسخ وجود دارد.

بهترین زمان بازدید از مسجد جامع یزد

از آنجایی که شهر زیبا و توریستی یزد از جمله شهرهای کویری و گرم ایران به شمار می‌رود، همه فصول سال برای بازدید از آن، مناسب نیست. به جهت آنکه شهر یزد هوایی گرم و خشک دارد، بهترین زمان برای بازدید از آن، چهار ماه فروردین و اردیبهشت و همچنین مهر و آبان است.

اینجا یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی ایران است که دیدنش را به شما توصیه می‌کنیم. اگر تجربه‌ی حضور در این بنای باشکوه و زیبا را داشته‌اید برایمان از زیبایی‌های آن بگویید.

امکانات مسجد جامع یزد

مسجد جامع یزد امکانات رفاهی کاملی جهت بازدید گردشگران خود دارد.

• نمایشگاه‌های سنتی
• سرویس‌های بهداشتی
• موزه و گنجینه مسجد
• محیط‌های زیبا و چشم‌نواز برای عکاسی
• کتابخانه
• قنات

اطلاعات بازدید از مسجد جامع یزد

ساعات بازدید: ۸ صبح الی ۱۹:۳۰ شب.

هزینه ورودی: رایگان

آدرس مسجد جامع یزد : یزد، خیابان امام خمینی، انتهای ‌خیابان مسجد جامع

سخن آخر

شما از یزد و مسجد جامع آن چه می‌دانید؟ به نظرتان بازدید از این مسجد چرا تا این حد محبوب است؟ با ما از ایده‌ها و نظرات‌تان بگویید.

برای آشنایی بیشتر با دیدنی های یزد کلیک کنید.