مسجد امام اصفهان ؛ نمایشی خوش آهنگ از معماری ایرانی اسلامی

مسجد امام اصفهان را می‌توان یکی از دلرباترین مساجد جهان دانست که رنگ و معماری جادوی‌اش شما را غرق خیال می‌کند و انرژی خوب مسجد در تار و پود وجودتان بافته می‌شود. این مسجد که با نام‌های مسجد شاه، مسجد جامع شاه عباس شناخته می‌شود یکی از آثار ارزشمند تاریخی است و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. برای اینکه بند بند از این اثر پر شگفتی را بشناسیم با جمله به جمله سفرزون همراه شوید تا در این جادوی هنری قدم بزنیم و آن‌را بخوانیم.

مسجد امام اصفهان ؛ هدیه‌ای ‌از شاه عباس به جدش

در سال‌های حکومت شاه عباس اول بود که دستور بنای مسجد امام صادر شد و طبق اسناد تاریخی شاه عباس این مسجد را به روح جدش شاه طهماسب تقدیم کرد. در  بیست و چهارمین سال سلطنت شاه عباس اول پایه‌های ابتدایی مسجد شاه بر زمین گذاشته شد و به مرور این اثر در دوره‌های بعد تکمیل شد.

برای دریافت راهنمای سفر به اصفهان کلیک کنید.

مسجد شاه اصفهان ؛ جایی برای حض هنری

جزئیات مسجد امام اصفهان نه تنها در کلام که شاید در چشم نیز نگنجد و برای کشف دقیق این اثر هنری باید ساعاتی طولانی را به آن پرداخت. این بنا حاصل هنرمندی و آفرینش بزرگان بسیاری است و نمادی است از زیبایی بی پایان همنشینی هنر ایرانی اسلامی.

برای شناخت بیشتر مسجد شاه به فضای داخلی آن وارد می‌شویم.

مسجد امام و شکوه چشمگیرش

برای بازدید از این مسجد از در اصلی که در جنوب میدان امام اصفهان قرار دارد قدم به دل بنا می‌گذاریم. مسجد امام چند در دیگر در محله‌های اطراف برای دسترسی راحت ساکنان بخش‌های مختلف شهر دارد اما آنچه که ما را به این سمت می‌کشاند سردر بنا است که در همان بدو ورود شما را به آغوش می‌کشد.

جادوی سر در اصلی مسجد شاه

زمانیکه به سردر اصلی مسجد می‌رسیم کافی است کمی سر را به عقب ببریم و غرق در تصویر خیال انگیز کاشی‌های آبی بالای سرمان شویم. این بخش از مسجد امام یکی از زیباترین استقبال‌ها در معماری است.

کاشی‌های هفت رنگ و معرق در نهایت توازن در کنار هم قرار گرفته‌اند. قوس اصلی داری سه ردیف مارپیچ است و از بخش داخلی گلدان‌هایی قوس را فرا گرفته‌اند. در بخش بالا خانه سردر می‌توانیم قابی از طرح دو طاووس ببینیم که در مقابل هم قرار دارند و یادآور معنای ابدیت در فرهنگ ایرانی هستند.

در کنار این‌ها نقش پرنده و طرح‌هایی چر از گل و بته جان گرفته‌‎اند که حال و هوای بهشت را تداعی می‌کنند. در این‌جا می‌توانیم عبارات “الله”، “محمد” و “علی” را ببینیم که با خط کوفی نوشته شده‌اند.

ادامه‌ی مسیر و گذر از در

روی در اصلی که نگاه کنیم اشعاری را می‌بینیم که به خط نستعلیق به رسم درآمده‌اند و اطلاعاتی در خصوص سال ساخت بنا به ما می‌دهند. از زیر دو قابی که طرح سجاده دارند می‌گذریم و قدم به داخل مسجد می‌گذاریم، اگر پشت سرمان را نگاه کنیم می‌بینیم که چقدر جلال و شکوه سایر بخش‌های میدان در برابر مسجد امام شکننده است و این همان خاصیت برتری روح بر مال است.

وارد مسجد که بشویم و سری بچرخانیم، جادوی هنر است که از چشم‌هایمان سرازیر می‌شود.

مدارسی در دل مسجد صفوی

مسجد امام یک مسجد چهار ایوانی است و در جبه‌ی جنوب شرقی و جنوب غربی صحن، دو مدرسه دارد به‌نا‌م‌های ناصری و سلیمانیه مسجد دو مدرسه بنام ناصری و سلیمانیه وجود دارد. اولی به دست ناصرالدین شاه و دومی به دست شاه سلیمان تعمیر شده‌اند و هر کدام حجره‌های مختلفی دارند.

همچنین مسجد شاه دو شبستان دارد که هر کدام زیبایی‌های بسیاری دارند اما شبستان غربی از رنگ کاشی‌ها و محراب بی‌نظیرش جان گرفته است.

مدرسه سلیمانیه و ساعت سنگی

در بخشی از مدرسه سلیمانیه قطعه سنگی را می‌بینیم که بر اساس آن ظهر حقیقی در شهر اصفهان در هر فصل را می‌شد به طور دقیقی تعیین کرد. بر اساس روایت‌ها این اثر یادگار هوش و ذکاوت شیخ بهایی استسطح فوقانی این شاخص به شکل مثلث قائم‌الزاویه است که وتر مثلث در جهت طرفی است که ظهر را تعیین می‌کند و یک ضلع مجاور زاویه­ی قائمه وصل به دیوار است و ضلع دیگر نماینده قبله مسجد است.

 برابری انسان‌ها زیر سقف مسجد عباسی

وارد فضای اصلی مسجد که می‌شویم هیچ پله و طبقه‌ای را نمی‌بینیم و همین یکی از شاخص‌های اصلی مسجد شاه است که بر برابری انسان‌ها تاکید می‌کند. این بنا به‌‍گونه‌ای طراحی شده که دسترسی و گردش در فضا کاملا آزادانه و راحت است و درست مانند زمان مناجات، هیچ محدودیتی حس نمی‌کنیم. در این مسجد هیچ جایگاه ممتازی در نظر گرفته نشده و سلسله مراتبی نمی‌بینیم.

تزئینات مسجد امام ، نقش موزون کاشی‌ها

تمام دیوارهای مسجد را گل‌ها و طبیعت روی کاشی‌ها در برگرفته است، در بخش‌های مختلفی از این تزئینات طلا و نقره به‌کار رفته. می‌توان ساعت‌ها به آن‌ها خیره ماند و در خیال باغ‌ها را مجسم کرد. ستون‌هایی هشت گوش بار مسجد را روی شانه گذاشته‌اند و وسعتی بی‌نظیر ایجاد شده. این هنرمندی وزین تا محراب پیش می‌رود و همان‌جا بلندی طاق‌ها مانند موج در هم فرو می‌روند.

گنبد مسجد امام ؛ اثری مستقل

این گنبد عظیم دارای دو پوسته‌ی گسسته است که پوشش زیرین آن از گنبدهای سبویی است و دهانه‌ی آن حدود ۲۰ متر است. فضایی که میان ایین دو گنبد را پوشانده داربست‌هایی از جنس چوب است. معماری این اثر خاص فریدون نائینی است.

از دیگر ویژگی‌های مهم این گنبد انعکاس صدا در آن است، به‌طوری‌که اگر در مرکز گنبد حتی زمزمه‌ای کنید صدا سراسر محیط را می‌گیرد. اما اگر بخواهیم یکی از زیباترین ویژگی‌های گنبد را بازگو کنیم طاووسی است که در مرکز آن قرار دارد و با چرخش نور آفتاب در طول روز و گذر از منافذ، پرهای این طاووس در طول داخلی گنبد هم جت با نور حرکت می‌کند. ارتفاع گنبد از سطح زمین ۵۲ متر و ارتفاع مناره‌های داخل آن ۴۸ متر و ارتفاع مناره‌های سردرآن در میدان نقش جهان ۴۲ متر است.

سنگاب‌ها و حس خوب زلالی آب

سنگاب ظرف سنگی بزرگی است که در بخش‌های مختلف مساجد قرار می‌گرفت و داخل آن پر از آب می‌شد تا مردم برای وضو گرفتن یا نوشیدن آب از آن‌ها استفاده کنند. این سنگاب‌ها به روی پایه‌هایی سنگی قرار داشتند و سطح و اطراف آن‌ها را نقش و طرح می‌زدند. مسجد شاه هفت سنگاب دارد که در بخش‌های مختلفی از مسجد قرار گرفته‌اند:  سنگاب در ورودی، سنگاب چهلستون غربی، سنگاب چهلستون شرقی، سنگاب گنبد غربی، سنگاب گنبد شرقی، سنگاب دالان مشرف به حیاط و انتهای مدخل اصلی.

آفرینندگان مسجد امام

کتیبه سر در مسجد به خط ثلث علیرضای عباسی و مورخ به سال ۱۰۲۵ حاکی از آن است که شاه عباس این مسجد را از مال خالص خود بنا کرده و ثواب آن را به روح جد اعظم خود شاه طهماسب اهدا کرده. در بخش پایینی این کتیبه به خط ثلث محمد رضا امامی، کتیبه دیگری نصب شده که به موجب آن از مقام معماری و مهندسی معمار مسجد شاه، استاد علی اکبر اصفهانی و ناظر ساختمان محب علی بیک‌الله تجلیل شده‌است.

آدرس مسجد امام روی نقشه گوگل

جزئیاتی دیگر در خصوص مسجد شاه اصفهان

در بخش‌های مختلفی از مسجد می‌توانیم الواحی در خصوص دستورات شاه عباس اول را ببینیم همچنین یکی دیگر از اجزای تاریخی مسجد منبر آن است که از چوب سماق ساخته شده و ۱۴ پله دارد و بیشتر در فصول سرد سال مورد استفاده قرار می‌گیرد. دالان‌ها و بخش‌های مختلف مسجد ما را به قدم زدن و لذت بردن دعوت می‌کنند.

شما هم اگر به اصفهان سفر کردید حتما از این بنای باشکوه دیدن کنید و برای ما از خاطرات خود بنویسید.

زیبایی مسجد امام شاید در کلام نگنجد و دیدن آن تجربه‌ای بی‌نظیر برای شما رقم می‌زند.

اگر مطلب سفرزون برای شما مفید بود یا نکته‌ای در آن از قلم افتاده منتظر نظرات‌تان هستیم.

برای آشنایی بیشتر با دیدنی های اصفهان کلیک کنید.