موزه آب یزد ، موزه‌ گنج کویر

در کشور ما که بیشتر مساحت آن را بیابان و کویر تشکیل می‌دهد، آب در حکم گنج است و این موضوع در شهرها و روستاهای حاشیه‌ کویر مرکزی پررنگ‌تر است. آبی که مایع حیات است و انقدر با ارزش است که در بعضی از شهرهای کویری ایران مهریه دختران بوده است. پس جای تعجب ندارد اگر در شهری مثل یزد یک موزه به آب اختصاص داده شود. موزه آب یزد در مرکز شهر یزد و در یکی از خانه‌های تاریخی زیبای این شهر قرار دارد و در حدود ۲۰ سال است که از عمرش می‌گذرد و مورد توجه گردشگران این شهر قرار گرفته و بازدیدکننده‌های زیادی دارد. در این مطلب مجله سفرزون می‌خواهیم از این موزه‌ی جذاب برایتان بگوییم، با ما همراه باشید.

موزه آب یزد ، در قلب بافت تاریخی شهر بادگیرها

این موزه که یکی از معدود موزه‌های آب در جهان است و از بهترین آنها هم به شمار می‌رود، در نزدیکی میدان امیر چخماق یزد یعنی درست در قلب بافت تاریخی این شهر قرار دارد. این موزه سال ۱۳۷۹ همزمان با اولین همایش بین‎المللی کاریز با هدف نشان دادن ارزش و اهمیت آب در مناطق کویری افتتاح شد.

این موزه در خانه‌ی تاریخی کلاهدوزها قرار دارد. این خانه را سیدعلی اکبر کلاهدوز که در دوره‌ی قاجار بازرگان بود سال ۱۲۶۶ ساخت. در حال حاضر شرکت آب شهر یزد مالک این بنای پنج طبقه است و موزه‌ آب یزد را در آن راه‌اندازی کرده است.

به جز جذابیت‌های این موزه‌ی خاص، معماری خانه کلاهدوزها هم مثل تمام خانه‌های تاریخی یزد زیبا و کم‌نظیر است. عمارتی با نقش گل‌ها و گیاهان ظریف گچی که بعضی از آنها روی زمینه‌ای از کاه‌‌گِل نقش بسته‌اند. این عمارت تالار آینه و پنجره‌های ارسی و شیشه‌های رنگی بسیار زیبایی دارد که پیشنهاد می‌کنیم حین تماشای موزه از آن غافل نشوید.

به لحاظ تقسیم‌بندی موزه‌ای عمارت، در پایین‌ترین طبقه انشعاب‌هاب دو قنات رحیم‌آباد و زارج قرار دارد. قنات ۷۵ کیلومتری زارچ بیشتر از دو هزار سال قدمت دارد و هنوز هم فعال است. یک طبقه بالاتر پایاب است که در واقع انبار خوراکی بوده است. پایاب‌ها در عمق ۱۰ متری قرار دارد و به صورت هشت ضلعی ساخته می‌شدند و معماری آنها طوری بود که دمای این بخش همیشه بین ۱۰ تا ۱۲ درجه باشد.

عمارت موزه آب یزد یک اقامتگاه تابستانه هم دارد که زیرزمینی است که در چهار طرف حیاط قرار گرفته است. این بخش چند اتاق و دالان‌ دارد و ساختارش طوری طراحی شده که هر کدام از اعضای خانواده‌ی ساکن در عمارت یک اتاق مخصوص برای استفاده در روزهای گرم تابستان را داشتند.

محل سکونت اصلی در طبقه‌ همکف شامل اتاق‌های پنج دری، تالار، اتاق ارسی، آشپزخانه و محل زندگی خدمه‌ است. به پشت‌بام خانه چاه هم می‌گفتند و از طریق این چاه و چرخ چاه آبی که از قنات رحیم‌آباد می‌آمد و در چاه چهل گز ذخیره می‌شد را برای مصرف روزانه برداشت می‌کردند. در این خانه می‌توانید لوله‌کشی‌های آبی را ببینید  که ۱۵۰ سال قدمت دارد.

برای دریافت راهنمای سفر به یزد کلیک کنید.

مروری بر تاریخ چند هزار ساله‌ آب در فلات ایران

همان‌طور که از نام موزه آب مشخص است، در آن اشیای تاریخی مربوط به ساختن قنات و اسناد و مدارک قنات‌ها نگهداری می‌شود. قنات یکی از اختراعات مهم ایرانی‌ها در زمینه‌ آب است. در سرزمینی خشک و بیابانی مثل ایران، وجود سازه‌ای مثل قنات باعث تدارم زندگی در مدت هزاران سال شده است. قنات به دلیل اهمیتی که در فرهنگ ایرانی داشته است، در فهرست میراث یونسکو قرار دارد.

در این موزه آب یزد می‌توانید بیشتر از ۲۰۰ شی تاریخی از جمله ابزارهای خاص کندن قنات، چرخ چاه، وسایل اندازه‌گیری حجم آب و چگونگی گردش آب در قنات و چگونگی تأمین روشنایی قنات و وسایل حمل و نگهداری آب مثل انواع شیشه و مشربه و مشک سقایی را ببینید.

مجسمه‌هایی که مقنی‌ها و چاه‌کن‌ها در حال حفر قنات و کندن چاه از چیزهای جالب موزه است. مقنی‌ها در گذشته لباس سفید می‌پوشیدند که هم راه تشخیص‌شان در تاریکی بود و هم نقش کفن را بازی می‌کردند چون ممکن بود در حین کار کشته شوند.

برای کسانی که به تاریخ اجتماعی علاقه دارند، بخش اسناد و مدارک خرید و فروش آب و وقف‌نامه‌های موزه احتمالا جذابیت زیادی دارد. در این بخش می‌توانید کتابچه‌ی میرآب‌ها که مسئول تقسیم آب بودند و اسناد تقسیم آب را ببینید. وظیفه‌ی میرآب محاسبه‌ی ساعت آبی و تعیین زمان تحویل دادن آب قنات به افراد بود. ابزار کار میرآب ساعت آبی بود و اولین ساعت آبی دنیا که ۷۰۰ سال عمر دارد در همین موزه نگهداری می‌شود.

سندهای ازدواج که در آنها آب به عنوان مهریه تعیین شده و اسنادی درباره‌ اختصاص سهم آب به زنان بی‌سرپرست و یتیمان هم از اسناد جالب در موزه آب یزد است.

مسیر دسترسی به موزه آب یزد

این موزه در خیابان امام، شمال میدان امیر چخماق، خیابان قیام قرار دارد. برای رسیدن به این موزه دو دارید؛ راه اول از طریق اتوبوس‌های مسیر دروازه قرآن-شهدای محراب است. راه دیگر اتوبوس‌های چهارراه بعثت-راه‌آهن هستند که باید در میدان شهدا پیاده شوید و تا خیابان قیام پیاده‌روی کنید. اگر با ماشین شخصی هستید که مسیرتان میدان امیرچخماق و بعد خیابان قیام است.

آدرس موزه آب یزد روی نقشه گوگل

ساعت بازدید : ۸ صبح تا ۷ عصر (موزه از ساعت ۲:۳۰ تا ۳:۳۰ بعدازظهر تعطیل است)

قیمت بلیت : ۲۰۰۰ تومان

سفرزونی‌ها عزیز شما هم تجربه‌ی بازدیدتان را موزه آب یزد را برایمان بنویسید. آیا بازدید از این موزه را به دیگران پیشنهاد می‌کنید؟ چه نکته‌ای در این موزه توجه‌تان را جلب کرد؟

برای آشنایی بیشتر با دیدنی های یزد کلیک کنید.