روستای فهرج یزد ، تجربه سکوت زیر آسمان کویر

کویر پر است از رمز ‌و راز، و تنها کسانی که به اندازه کافی سختکوش باشند قادر به زندگی در آن هستند. مردمان کویرنشین مهربان، مهمان‌نواز و آرامند و چشمانشان حکایت از سحر درونشان دارد. پیشینه تاریخی شهر یزد حاکی از قدمت این سکونتگاه در فلات ایران است. یکی از این سکونتگاه‌های قدیمی روستای فهرج یزد است. با سفرزون همراه شوید تا از نزدیک گشتی در روستای تاریخی فهرج بزنیم.

قدمت روستای فهرج یزد به پیش از اسلام و بنا بر روایاتی پنج هزارسال قبل باز می‌گردد و از توابع بخش مرکزی شهرستان یزد امروزی می‌باشد. فهرج در ۲۲ کیلومتری جنوب شرق شهر یزد و درست در کنار جاده اصلی یزد-بافق واقع شده است. ارتفاع روستا از سطح دریا ۱۲۷۰ متر و آب‌وهوایش بیابانی است. بخاطر شرایط کویری حاکم بر روستا و خشک شدن قنات‌ها در سال‌های اخیر مردم آب موردنیاز خود را از طریق هشت چاه عمیق و نیمه‌عمیق تامین می‌کنند.

مردمان روستای فهرج یزد

در گذشته روستای فهرج یزد ، یکی از چهار بخش اصلی شهر تاریخی یزد و دروازه ایساتیس بوده و به آن فرافر، پهره و پهرشت و می‌گفتند که نهایتا امروزه به فهرج تغییر کرده است. زبان مردم روستا فارسی و گویششان یزدی است. روستای فهرج دارای بافت مسکونی نیمه‌متمرکز و خطی است و خانه‌های روستا در امتداد جاده دسترسی دارند و با مصالح بومی مانند خشت، گل، آجر و آهن بنا شده‌اند. معماری ساختمان‌های فهرج عمدتا سنتی است.

مردمان روستای فهرج از راه زراعت، باغداری، دامداری و فعالیت‌ در معادن امرار معاش می‌کنند. محصولات کشاورزی و باغی روستا شامل گندم، جو، ارزن، ماش، پسته، انگور، هلو، زردآلو و آلوچه می‌شود.

تاریخ کهن و جاهای دیدنی فهرج

روستای فهرج یزد ، تاریخی کهن دارد و از آن در کتاب‌های قدیمی مانند تاریخ جامع مفیدی نام برده شده است. علاوه بر این بناهای قدیمی روستا نیز خبر از گذر دوران پر فراز و نشیب در آن می‌دهند. مسجد جامع فهرج معروف‌ترین بنای باستانی روستاست که در کانون آن واقع شده و اطرافش را بافت مسکونی فرا گرفته است. از دیگر بناهای معروف روستای فهرج یزد باید به آب‌انبار تاریخی، مسجد علاقوندی، مجموعه تاریخی شهدا، تکیه علاقمندی و قلعه فهرج اشاره کرد.

مسجد علاقبندی دارای گچبری‌هایی زیباست و تکیه علاقوندی نیز قدمتش به قرن اول هجری باز می‌گردد، اما متاسفانه در گذر زمان هردوی این بناها تخریب شده‌‌اند و تاکنون نیز مورد بازسازی قرار نگرفته‌اند. قلعه فهرج دارای چشم‌اندازی فوق‌العاده زیباست که حتما باید آن را از نزدیک ببینید. قدمت این قلعه دیدنی به قرون ده و یازده هجری باز می‌گردد. در ادامه با معروف‌ترین بناهای تاریخی این مکان بیشتر آشنا می‌شویم.

در سفرزون بیشتر بخوانید: زیارتگاه چک‌ چک یزد ، آخرین پناهگاه نیک‌بانوی ایران

مسجد جامع فهرج

برخی باستان‌شناسان مسجد جامع روستای فهرج یزد را قدیمی‌ترین مسجد ایران می‌دانند و عقیده دارند قدمتش از مسجد تاریخاته دامغان نیز بیشتر است. مسجد جامع فهرج قدیمی‌ترین مسجد جهان اسلام است که از زمان ساخته شدن تاکنون ساختمانش تغییری نداشته است. قدمت بنای اولیه مسجد به پیش از اسلام و دوره ساسانیان برمی‌گردد که با ورود اسلام و در زمان خلافت عمر در نیمه اول قرن اول هجری تغییر کاربری داده و به مسجد تبدیل شده است. درون ساختمان هشت ستون و دو شبستان تابستانی و زمستانی قرار دارد. در مسجد فهرج خبری از محراب، گنبد، کاشیکاری‌های رنگارنگ و دیگر صنایعی که بعدها در ساخت مساجد مرسوم شد نیست و تنها تزئینات ظریف گچبری دیده می‌شود.

سادگی معماری مسجد روستای فهرج یزد ، نشان از قدمت ۱۴۰۰ ساله آن دارد. منار گِلی مسجد فهرج بعدها و در قرن سوم هجری در کنارش ساخته شده که از فاصله دور زیبایی خاصی به آن می‌بخشد. با وجود قدمت زیاد مسجد فهرج و برخلاف مسجد تاریخانه که تنها کاربرد گردشگری پیدا کرده، همچنان بطور روزمره از آن برای انجام عبادات و مراسم مدهبی استفاده می‌شود که همین موضوع طراوت و تازگی بیشتری به آن می‌بخشد.

آب‌انبار فهرج

قدمت آب‌انبار تاریخی فهرج به پیش از اسلام بازمی‌گردد. این آب‌انبار قبل از ورود اسلام کاربری مذهبی و ارزشی معنوی برای ساکنین داشته و در کنار بنای آب‌انبار مراسم تقدیس آب انجام می‌شده است. در دوران صفویه و افشاریه بنای آب‌انبار مورد بازسازی‌هایی قرار گرفته است. بر روی سردر ورودی بنا کتیبه‌ای سنگی به خط نسخ وجود دارد و درون محوطه بیرونی‌اش تعدادی درخت توت قدیمی سایه انداخته‌اند که فضا را دلپذیر می‌کند.

قلعه باستانی فهرج

قدمت بنای این قله به قرن ده و یازده هجری برمیگردد اما آثاری مربوط به قرون قبل‌تر نیز در آن کشف شده است. پلان قلعه چهارضلعی است و بقایای آن نشان می‌دهد که در گذشته چهار برج در چهار گوشه‌اش وجود داشته است. ورودی قلعه کوچک است و ساختمانش از طاق‌های ضربی با قوس جناغی ساخته شده است. امروزه قلعه فهرج متروک است و تنها کاربرد توریستی دارد.

مجموعه تاریخی شهدای فهرج

این مجموعه محل دفن تعدادی از صحابه صدر اسلام است که در جریان حمله مسلمانان و وقایع اواخر حکومت یزدگرد سوم ساسانی بدست مردم روستای فهرج و چند روستای دیگر کشته می‌شوند. مجموعه تاریخی شهدا در دو کیلومتری روستا واقع شده و تعدادی بنای تاریخی را در خود جای داده است. برخی از آثار این مجموعه کوچک از جمله برخی از قبور قدمتشان به دوران پیش از اسلام باز می‌گردد. ساختمان مجموعه دارای سه حیاط است.

در یکی از حیاط‌ها تنه خشکیده سروی کهنسال که بخاطر خشک شدن قنات مریم‌آباد به این شرایط دچار شده قرار دارد. قبر تعدادی از کشته‌شدگان نیز در یکی از اتاق‌های بنا وجود دارد. این عمارت خشتی و گلی در گذشته مدرسه‌ای بزرگ و مجلل بوده که احتمالا در سده‌های نهم و دهم هجری به خانقاه تبدیل شده است. یافته شدن تعداد زیادی قطعات کاشی معرق با لعاب سبز و فیروزه‌ای حکایت از آن دارد که روزگاری فضای داخلی و بیرونی ساختمان با کاشی‌کاری‌های زیبا و کتیبه‌های قرآنی تزیین شده بوده است.

کمپ کویری فهرج

فرصت کویرنوردی در اطراف روستای فهرج بواسطه احداث این کمپ کویری بوجود آمده است. امکانات این کمپ کویری عبارت است از سرو ناهار و شام، پذیرایی با چای ذغالی، بوفه، سرویس بهداشتی و در اختیار گذاشتن امکانات تفریحی. از جمله این امکانات تفریحی می‌توان به شترسواری، موتور چهارچرخ، و سافاری اشاره کرد که تجربه‌ای بسیار مهیج خواهند بود.

مسیر دسترسی به فهرج یزد

آدرس روستای فهرج یزد روی نقشه گوگل

آداب ‌و رسوم اهالی

از آنجایی که مردم روستای فهرج یزد به اسلام شیعه اعتقاد دارند، هرساله مراسم مذهبی در آن برگزار می‌شود. در ایام عاشورا اهالی روستا مراسم سنتی نخل‌برداری و نخل‌گردانی را انجام می‌دهند که جاذبه خاص خودش را دارد. موسیقی نیز در میان ساکنین روستا از جایگاهی ویژه برخوردار است و سازهای بادی و نوعی ساز شبیه به سه‌تار را می‌نوازند. مردان روستای فهرج یزد اغلب دستار یزدی به سر می‌بندند و شلوارهای پاچین‌دار و ترمه‌های رنگارنگ نیز پوشش زنان آبادی را تشکیل می‌دهند.

صنایع دستی و سوغاتی

قالی‌های زیبای بافته شده در روستا با نقوش کرمان و خراسان صنایع دستی اصلی روستا را تشکیل می‌دهند. حدود ۶۰۰ دار قالی در روستای فهرج وجود دارد که محصولاتی رنگارنگ و نفیس بر رویشان بافته می‌شود. ریسندگی و بافندگی و مصنوعات تولید شده در کارگاه‌های خانگی روستا نیز بمانند لباس‌های محلی ساکنینش پر از طرح‌های زنده و رنگین هستند. علاوه بر این‌ها روستاییان به تولید گونی و برزنت نیز اشتغال دارند. محصولات کشاورزی و باغی فهرج نیز یکی دیگر از سوغاتی‌های آن را تشکیل می‌دهند.

غذاهای محلی

انواع آش‌های محلی خوشمزه مانند آش جو، آش ماش و آش سوپ را می‌توانید در روستای فهرج میل کنید. روستاییان در فصل بهار انواع گیاهان دارویی که در کوهستان‌های اطراف رشد می‌کنند را جمع‌آوری کرده و از آن‌ها دمنوش‌ و نوشیدنی‌هایی خوش‌طعم و سالم مانند شربت شاتره، خاکشیر، چای آویشن، دمنوش چای کوهی درست می‌کنند. نوشیدن دمنوشی محلی در محیط روستای فهرج تجربه‌ای خاص و تکرارنشدنی خواهد بود که نباید آن را بهیچ وجه از دست داد.

بهترین زمان سفر به فهرج

بهترین زمان برای سفر به روستای فهرج بدلیل موقعیت جغرافیایی و آب‌وهوایی خاصش فصل بهار یا ماه‌های مهر و آبان است که دمای هوا مطبوع و آفتابش ملایم می‌باشد. روستا دارای امکاناتی تظیر سرویس بهداشتی، کمپ کویری، پست‌بانک و پمپ بنزین نیز هست. با توجه به نزدیکی روستای فهرج به شهر یزد بهتر است در ساعات اولیه صبح و در روشنایی روز از آن بازدید کنید و حداکثر تا غروب آفتاب به شهر یزد بازگردید تا علاوه بر تماشای بهتر زیبایی‌ و دیدنی‌های روستا، در هنگام بازگشت سفری امن داشته باشید.